5.3 en 5.5 arbeiders en sociale kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

5.2 De komst van de fabriek

Deze les

• Lesdoelen
• Herhaling 5.1
• Uitleg 5.2
• Lesdoelen controleren

Lesdoelen

Aan het eind van de les kun je:

• Waarom de arbeids- en woonomstandigheden zo slecht waren (drie redenen)
• De kern van het liberalisme
  
• De kern van het socialisme
• Waarom er discussies ontstaan over de sociale kwestie

Juist of onjuist:
Dankzij de enclosures ontstonden gemeenschappelijke gronden

1. Juist
2. Onjuist

Juist of onjuist:
Demografische Revolutie --> Agrarische Revolutie

1. Juist
2. Onjuist

Fabriekssteden

• Spinmachine door waterkracht
  
• Te groot voor huisnijverheid + snelstromend water noodzakelijk
  
• Gevolg: ontstaan fabrieken en einde huisnijverheid
• Dankzij fabrieken grootschalige urbanisatie
  
• Woningen in de buurt van fabrieken 
• Géén riolering, gedeelde watervoorziening, kleine woningen
  
• Gevolg: ziektes en lage levensverwachting

Leg uit waarom de arbeids- en werkomstandigheden zo slecht waren (3 redenen)

Fabriekssteden

• Kapitalisme: zoveel mogelijk winst maken
  
• Fabriekseigenaren willen investering terugverdienen + winst maken
  
• Gevolgen: lage arbeidslonen, geen investeringen in veiligheid
  
• Bevolkingsgroei + einde huisnijverheid zorgen voor overschot werkloze arbeiders
  
• Gevolg: arbeiders kunnen geen eisen stellen
  
• Overheid bemoeit zich niet met werkomstandigheden

Liberalisme

• Verlichting legt basis voor politieke stromingen: liberalisme en socialisme
  
• Liberalisme: nadruk op vrijheid van overheidsbemoeienis
  
• Adam Smith: grondlegger economisch liberalisme:
  
• Vraag en aanbod bepalen prijs --> overheid mag zich niet bemoeien met economie
  
• John Locke: recht op bescherming privébezit

De kern van het liberalisme is gelijkheid

1. Waar
2. Niet waar

Socialisme

• Kern socialisme: gelijkheid
  
• Karl Marx: geschiedenis in teken van strijd tussen "bezittenden" en "bezitlozen"
  
• In "Das Kapital" werkt Marx zijn theorie verder uit:
  
• Kleine groep rijken wordt steeds rijker
  
• Verelendung: als arbeiders niets meer te verliezen hebben komen ze in opstand
  
• Gevolg: dictatuur van het proletariaat --> doel ultieme gelijkheid

De kern van het socialisme is gelijkheid

1. Waar
2. Nietwaar

Sociale kwestie

• Eind 19de eeuw: zorgen om lot arbeiders
• Vraagstuk of overheid meer voor de arbeiders moet doen: sociale kwestie
• Oorzaken:
• - Slechte omstandigheden
• - Invloed kerk
• - Angst voor revolutie
• 1874: Kinderwetje van Van Houten --> eerste sociale wet
• Dankzij nieuwe sociale wetten verbetert lot arbeiders

Waarom ontstaat er een discussie over de sociale kwestie?