Basisstof 5: Speciale manieren van overerven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 3

Basisstof 5: Speciale manieren van overerven

Wat gaan we doen?

• Leerdoelen doornemen
• Herhaling
• Uitleg basisstof 5: Speciale manieren van overerven
• Aan het werk!

Leerdoelen

Aan het eind van deze les kan ik...

• Kruisingsschema's maken voor onafhankelijke overerving van multipele allelen, letale factoren en gekoppelde genen en hieruit of uit stambomen de frequentie van genotypen en fenotypen van nakomelingen afleiden.

Belangrijkste begrippen

Fenotype: Alle uiterlijke kenmerken van een organisme. Komt tot stand door combinatie van genotype en milieufactoren.

Genotype: Alle erfelijke eigenschappen van een organisme. Komt tot stand op het moment van bevruchting.

Dominant: Wordt aangegeven met een hoofdletter. Komt ook tot uiting in het fenotype bij één letter.

Recessief: Wordt aangegeven met kleine letter. Alleen bij homozygoot komt dit tot uiting in het fenotype.

Multipele allelen

• Voor veel erfelijke eigenschappen bestaan twee verschillende allelen (V-vormige haarlijn, rechte haarlijn)
• Op populatieniveau kunnen voor sommige erfelijke eigenschappen drie of meer verschillende allelen bestaan: multipele allelen (zoals bijvoorbeeld bloedgroepen)

Bloedgroepen

• Bij mensen komen vier bloedgroepen voor:
• A (I^AI^A en I^Ai)
• B (I^BI^B en I^Bi)
• AB (IAIB)
• O (ii) 

Letale factoren

• Een letale factor is een factor waarbij een allel in homozygote toestand geen levensvatbare cellen of levensvatbaar individu oplevert 

Gekoppelde overerving

• Soms liggen genen op hetzelfde chromosomenpaar en zijn deze gekoppeld. Hier spreek je dus ook van gekoppelde overerving.
• Als de genen op verschillende chromosomenparen liggen, dan spreek je van onafhankelijke overerving.

Overerving die anders verloopt

• Niet alleen de celkern bevat DNA, ook de mitochondriën (de energiefabriekjes van de cel) bevatten DNA. Dit is het mitochondriaal DNA.
•  Mitochondriaal DNA erft over via eicellen. 
• De mitochondriën van de zaadcel dringen meestal niet de eicel binnen.

Aan het werk!

Wat: Basisstof 5 van thema 3

Hoe: Fluisteren met je buur

Tijd: 15 minuten

Hulp: Kijk nog eens in je boek/binas en overleg met je buur. Steek anders je vinger op!

Klaar: Nakijken + verbeteren

Uitkomst: Basisstof 5 is af