3.4 De nieren

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 3 Gaswisseling & Uitscheiding

3.4 De nieren

p144

• Spullen op tafel
• Telefoon weg 
• Jas uit en over je stoel
• Tas op de grond

Wat weet je nog van de lever?

1. Schrijf voor jezelf de onderdelen 1 t/m 7 op.

(2 minuten)

2. Deel & check met je buurman/buurvrouw

(1 minuut)

Wat weet je nog van de lever?

Check!

Wat weet je nog van de lever?

1. Schrijf voor jezelf op welke functies de lever heeft.

(2 minuten)

2. Deel met je buurman/buurvrouw

(2 minuten)

Functies van de lever

• Productie gal - galblaas - twaalfvingerige darm
• Afbraak rode bloedcellen - bilirubine (galwegen) + ijzer (ferritine - opslag)
• Opslag - vitaminen, mineralen en glycogeen - bloedsuikerspiegel
• Eiwitstofwisseling - transaminering en desaminering 
• Lipidenstofwisseling - cholesterolconcentratie - galzure zouten/. steroidhormonen/vit D
• Stollingsfactoren - fibronigeen en protrombine
• Detoxificatie - onwerkzaam (alcohol) of opslag (kwik) - levercirrose - vetopslag

Lever functies

Huid

Thema 3 Gaswisseling & Uitscheiding

3.3 De nieren

p144

Leerdoelen

1. Je kunt de delen van de nieren en de urinewegen benoemen.
2. Je kunt uitleggen op welke manier de werking van de nieren noodzakelijk is voor de regeling van de osmotische waarde van het bloed (homeostase).
3. Je kunt aan de hand van een afbeelding uitleggen hoe bloeddruk, ultrafiltratie en terugresorptie leiden tot urineproductie.
4. Je kunt beschrijven hoe de aan- of afwezigheid van ADH in het bloed de urineproductie reguleert (homeostase).

BINAS 85

Uitscheidingsstelsel

De afvalstoffen worden via de aorta naar de nierslagader vervoert.

de nieren zuiveren dit en vervoeren dit via de nierader naar de onderste holle ader

Werking nieren

• Afvalstoffen uit het bloed zuiveren (zoals zouten)
• Niermerg en nierschors maken hier urine van
• Urine wordt verzameld in de nierbekkens

Doorbloeding nieren

Per minuut stroomt er ruim 1 liter bloed door de nieren.

Hart -> aorta -> nierslagader -> kleinere nierslagadertjes -> Glomerulus -> haarvaten rond nierbuisjes  -> kleinere nieradertjes   ->  nierader  ->  onderste holle ader   --> hart

nierschors (verwijderen afvalstoffen)

niermerg ( verwijderen afvalstoffen)

nierbekken( urine wordt verzameld)

nierslagader ( vol afvalstoffen!)

nierader (gezuiverd bloed)

urineleider (urine afvoeren)

Nierschors

Niermerg

Nierbekken

Nierader

Nierslagader

Vervoert de urine vanuit de nieren naar de (urine)blaas.

Slaat de urine tijdelijk op

Via deze buis verlaat urine het lichaam

Hier worden afvalstoffen uit het bloed gehaald.

Niermerg en nierschors

Urineleider

Urineblaas

Urinebuis

Nierunit - nefron

• In nierschors en niermerg liggen nefronen
• Nefronen bestaan uit nierbuisjes
• Nierbuisjes monden uit in verzamelbuisjes en die weer in nierbekken
• Nierbuisje start met nierkapseltje (kapsel van Bowman), heeft twee gekronkelde delen en een lus (lis van Henle)
• Haarvaten uit nierslagader: glomerulus
• Diameter afvoerende arteriolen klein, zorgt voor hoge bloeddruk glomerulus
• Veroorzaakt ultrafiltratie naar nierkapsel

Vorming van urine

Lichaam van Malpighi

Door bloeddruk wordt deel van het bloed uit glomerulus in de holte van het kapsel van Bowman wordt geperst: Ultrafiltratie

Vocht in kapsel van Bowman: voorurine.

Voorurine bevat:

water/glucose/aminozuren/opgeloste zouten/afvalstoffen

Voorurine bevat geen:

grote bloedeiwitten/bloedcellen/bloedplaatjes

Terugresorptie

Terugresorptie vindt plaats in:

- Tubulus,

- Lus van Henle

- Verzamelbuis

BINAS 85C

Vorming urine

In een niereenheid (nefron) wordt urine gevormd.

De ultrafiltratie in lichaampjes van Malpighi --> vorming van voorurine

Terugresorptie heropname bruikbare stoffen in het bloed: lis van Henle, verzamelbuis, tubulus

Lus van Henle

Met name in lus van Henle vindt terugresorptie plaats.

In dalende deel vooral water (osmo waarde stijgt).

In stijgende deel vooral zouten (osmo waarde daalt). 

Urine

• Elke dag produceer je  ±180 liter voorurine. 
• Na terugresorptie blijft er maar 1% voorurine over: 1,5 - 2L urine.

Ong. 178L water, 1,5kg keukenzout en 270gr glucose teruggeresorbeerd. 

Vorming urine

De urine vorming hangt af van een aantal factoren:

• De hoeveelheid opgenomen vocht.
• De hoeveelheid opgenomen zouten.
• De hoeveelheid vocht en zouten die je verliest door transpiratie.
  

Terugresorptie

1e gekronkelde nierbuisje

• actief transport van positieve ionen, glucose & aminozuren
• passief transport van negatieve ionen
• water gaat mee / volgt

Lis van Henle

• tegenstroomprincipe

Nierslagader

• Veel glucose
• Veel zuurstof
• Weinig koolstofdioxide
• Veel ureum

Nierader

• Weinig glucose
• Weinig zuurstof
• Veel koolstofdioxide
• Weinig ureum

Waterhuishouding & hormonen

• ADH: Antidiuretisch hormoon -> Anti-plashormoon
• Te hoge osmotische waarde bloed gemeten in hypothalamus -> ADH -> wand verzamelbuisje meer permeabel voor water -> water vanuit voorurine naar niermerg/bloed -> minder urineproductie -> osmotische waarde daalt
• Alleen bij een te hoge osmotische waarde

Overige uitscheidingsorganen

Nieren: uitscheiding van urine met water, ureum en zouten

Lever: uitscheiding van gal met kleurstoffen

Longen: uitscheiding  van koolstofdioxide

Huid: uitscheiding van water en zouten

Wat weet je nog van de nier?

1. Schrijf voor jezelf op hoe een nefron werkt en noem zoveel mogelijk begrippen.

(2 minuten)

2. Deel met je buurman/buurvrouw

(2 minuten)

Aan de slag

Maken: 32 t/m 36

Tot welk stelsel behoren de nieren?

1. Transportstelsel
2. Ademhalingsstelsel
3. Uitscheidingsstelsel
4. Zenuwstelsel

Bevinden de nieren zich onder of boven het middenrif ?

1. onder
2. boven

Welke letter is geeft de nieren aan?

1. C
2. D
3. E
4. F

Van welke bloeddeeltjes worden er meer gemaakt als de nieren EPO afgeven?

1. bloedplaatjes
2. rode bloedcellen
3. witte bloedcellen

Welke hormonen worden door de nier geproduceerd?

1. adrenaline en EPO
2. adrenaline en renine
3. EPO en renine
4. EPO en cortisol

Hoe krijgen de nieren zuurstofrijk bloed?

1. Door de nierader
2. Door de poortader
3. Door de nierslagader
4. Door de nierhaarvaten

Wanneer iemands nieren niet goed werken, dan moet deze persoon worden

1. gedottert
2. gedialiseerd
3. gereanimeerd
4. gesteriliseerd

In de nieren worden verschillende stoffen uit het bloed verwijderd en met de urine uitgescheiden. Hiernaast wordt onder andere een nier weergegeven.
Welke letter geeft een plaats aan waar urine stroomt?

1. letter P
2. letter Q
3. letter R

In welk deel van de nieren worden aminozuren teruggeresorbeerd?

1. verzamelbuis
2. eerste gekronkelde deel
3. lis van Henle
4. tweede gekronkelde deel

wat is de functie van het nierbekken?

1. Filteren van bloed
2. Filteren van urine
3. Verzamelen van urine

Waar liggen de nieren?

1. Vooraan en boven in de buikholte
2. Vooraan en onder in de buikholte
3. Achter en boven in de buikholte
4. Achter en onder in de buikholte

De nieren filteren je bloed. In welk proces steken de nieren de meeste energie?

1. Bloed filteren
2. Terughalen glucose
3. Terughalen water
4. Afvalstoffen weghalen

Hoe heet de buis van de nieren naar de blaas?

1. Urineleider
2. Urinebuis
3. Plasbuis
4. Slagader

Wat is geen functie van de nieren?

1. Overtollige stoffen zoals water en zouten verwijderen
2. Giftige stoffen zoals alcohol en medicijnen afbreken en verwijderen
3. Zorgen voor homeostase in pH en osmotische waarde van het bloed
4. Afbraakprodukten vanuit de lever zoals ureum verwijderen

Wat halen je nieren niet uit je bloed?

1. Ureum
2. Hormonen
3. Water
4. Glucose

Leerdoelen

1. Je kunt in een afbeelding de delen van de nieren en de urinewegen benoemen.
2. Je kunt uitleggen op welke manier de werking van de nieren noodzakelijk is voor de regeling van de osmotische waarde van het bloed (homeostase).
3. Je kunt aan de hang van een afbeelding uitleggen hoe bloeddruk, ultrafiltratie en terugresorptie leiden tot urineproductie.
4. Je kunt beschrijven hoe de aan- of afwezigheid van ADH in het bloed de urineproductie reguleert (homeostase).