3.1.3.1 Wantoestanden in de Kerk - versie 2024/25 (ok)

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

3.1.3.1 Wantoestanden in de Kerk

OV: Welke wantoestanden vormden de voedingsbodem voor de religieuze hervormingen vanaf ca. 1450?

• Einde 13de eeuw: bijna heel West-Europa rooms-katholiek.
• Kerk = grote invloed op het dagelijkse leven via religieuze plichten.
• Verwachtingen: dopen, trouwen, door priester begraven,  bedevaart 
• Voortdurende angst voor de dood en Laatste Oordeel => God als strenge rechter.
• Vroom leven = toegang tot hemel.
• Plek in de hemel te verzekeren door boetedoening, heiligenverering en bedevaarten.
• Zonden -> straffen (Vagevuur of de Hel)
• God kon ook de hele mensheid straffen -> rampen 
• bvb voedselschaarste, epidemieën en oorlog.

Life as it was...

klassikale bronnenanalyse

1. Pelgrims bij de tombe van St. Sebastiaan van Josse Lieferinxe
2. St. Sebastiaan komt op voor de pestslachtoffers van Josse Lieferinxe

St Sebastiaan was lid van de lijfwacht van keizer Diocletianus (3de eeuw) en viel in ongenade bij de keizer, nadat die ontdekte dat hij christen was. Soldaten arresteerden hem en doorzeefden hem op het Marsveld met pijlen. Volgens een ander verhaal werd hij eerst naakt aan een boom of (martel)paal gebonden.

Welk type mensen zie je op het schilderij?

1. RIJKELUI
2. PELGRIMS
3. GEESTELIJKEN

Bovenaan op dit schilderij zie je God en Sint-Sebastiaan die met elkaar praten, maar onderaan speelt zich een gruwelijk tafereel af. Welk?

1. Huwelijk
2. Oorlog
3. De Pest
4. Begrafenis

Welke rol speelt Sint-Sebastiaan hier?

Waarom moet Sint-Sebastiaan met God overleggen om de mensheid te helpen?

Wantoestanden

Klassikaal bronnenonderzoek

Welk wangedrag van priesters en pausen kan je afleiden uit bron 1 en bron 2. (8x)

Welk wangedrag van priesters en pausen kan je afleiden uit bron 1 en bron 2. (8x)

1. De paus 'koopt' zijn titel.
2. De paus verkocht functies binnen de Kerk.
3. De paus had maitresses.
4. De paus had meerdere kinderen.
5. De paus bevoordeelde zijn kinderen.
6. De priesters dronken overmatig.
7. De priesters vroegen hoge belastingen.
8. De priesters hadden geliefden en kinderen.

Wie waren de grootste slachtoffers van de wantoestanden binnen de Kerk?

1. de bisschoppen
2. de adel
3. de priesters
4. de gewone gelovigen

Er komt kritiek van binnenuit...

Er komt kritiek van binnenuit...

• Iedereen moet zelf de christelijke leer kunnen interpreteren.
• >>>humanistische kijk op de Kerk.
• Gevolg: Bijbel beschikbaar in de volkstaal

Start 4EWNW - 7/10/24

Geef een voorbeeld van wangedrag door priesters of pausen in 14de - 15de eeuw

Een experiment

- leerlingen krijgen een fictief bedrag om extra punten te kopen voor hun toets geschiedenis. (10 euro per punt)

Bied aan dat ze extra punten kunnen "kopen" voor hun toets door hun fictieve geld te gebruiken.

Na de oefening bespreekt de leraar de gevoelens van de leerlingen die veel, weinig of geen geld kregen. Hoe voelde het om benadeeld te worden? Wat zegt dit over de rechtvaardigheid van een systeem waarin sommigen extra voordelen kunnen kopen terwijl anderen dat niet kunnen?

Leg na de oefening uit hoe dit vergelijkbaar is met de verkoop van aflaten in de middeleeuwen, waarbij rijkere mensen zich konden "vrijkopen" van zonden, terwijl armere mensen geen toegang hadden tot dit systeem.

Vraag de leerlingen hoe ze zich voelden bij de ongelijke verdeling en hoe dit onrechtvaardigheid illustreert.

Bronnenanalyse

Lesblaadjes p.4

Start 4HU/TW op 7/10/1975

Sleep deze zinnen naar het correcte kader. 

lagere clerus

hogere clerus

dient het volk niet

stelt zich boven de koning

begrijpt niet wat er gezongen wordt

verwerft graag luxe ten koste van onderdanen

aflaten dienen voor persoonlijke verrijking

streeft naar macht, rijkdom, prestige en genot

bedelt en eist onterecht geld

heeft geen begrip van de teksten

Erasmus liet zijn ideeën drukken op papier; deze boeken werden verspreid. Waardoor verliep de verspreiding van zijn ideeën dan toch moeizaam?

Start 4ECNW 10/10

Hoe kan dit probleem worden opgelost?

Bron: For the sake of simple folk – R.W. Scribner

Wat?

Satirische afbeelding van gebrek aan nuchterheid bij kloosterlingen.

OTI -methode

1. Observatie
2. Translatie
3. Interpretatie

abt is zo gezwollen van het drinken => moet over ijs worden voortgetrokken door nonnen

Op de voorgrond zien we zijn twee collega’s (even dronken) die in een wak zijn gezakt.

Dronkenschap en vraatzucht worden als typische zonden van monniken voorgesteld. => vaak allusie op seksuele immoraliteit.

O.T.I.

1. Observatie: wat zie ik? Zonder te interpreteren. (...een man, ijs,...)
2. Translatie: wat betekenen de symbolen? (De man is een monnik,...)
3. Interpretatie: wat is het doel van de maker? Wat is de achterliggende betekenis? 

Wantoestanden als voedingsbodem voor kritiek

RKG = dominant in West-Europa einde ME + begin VMT

• Niet iedereen eens > dissidenten
• ==> hard aangepakt door Kerk (inquisitie in 1478 door Reyes Católicos - Ferdinand en Isabella)
• Humanisme => nieuwe vragen (o.a. Erasmus)

Voornaamste wantoestanden: 

• aflatenhandel = afkopen zonden
• luxe en rijkdom: clerus baadde in luxe <-> Christus
• kennis van teksten/leer: veel priesters = onbekwaam
• celibaat <-> minaressen en kinderen

Iedereen mee?

Welke van de volgende praktijken werd door de Kerk misbruikt en leidde tot kritiek in de 15de eeuw?

1. Kinderen dopen
2. Aflatenhandel
3. Heiligenverering
4. Op bedevaart gaan

Wat was een van de belangrijkste klachten over de priesters in de 15e eeuw?

1. Ze trouwden niet
2. Ze leefden in armoede
3. Ze kenden de Bijbel en de christelijke leer niet goed
4. Ze hielden geen missen

Hoe beïnvloedde de kritiek op de katholieke kerk de verandering in het religieuze landschap van West-Europa? (Baseer je in jouw antwoord op de belangrijkste punten van kritiek)

TAAK

Wantoestanden in de Kerk: zie planner

start 4HU (8/10/24)

Volgende les...

De Reformatie