8.3 en 8.4 Aangeboren en Aangeleerd, sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Toets thema 8 Gedrag

4 juli

8.3 en 8.4 

Aangeboren en Aangeleerd gedrag, Sociaal gedrag

Welkom in de les!

Agenda

Terugblik

Leerdoelen basisstof 3 en 4

Uitleg en oefenvragen

Zelfstandig werken aan weetaak

Les afsluiting

Terugblik

Hier volgen een aantal vragen..

Wat zit er niet in een ethogram?

1. Handeling
2. Afkorting
3. Aantal keer uitgevoerd
4. Omschrijving

Is dit een ethogram
en/of een protocol?

1. Zowel een ethogram als een protocol
2. Ethogram
3. Protocol
4. Geen van beiden

Wat is een protocol?

1. De beschrijving van gedrag
2. De studie van gedrag
3. Een keten van handelingen
4. Een lijst van waargenomen handelingen

Je maag geeft een signaal af dat deze vol is. Is dit een interne of externe prikkel? en is je motivatie om te eten op dat moment hoog of laag?

1. Interne prikkel; motivatie laag
2. Interne prikkel; motivatie hoog
3. Externe prikkel; motivatie laag
4. Externe prikkel; motivatie hoog

Wat is een sleutelprikkel?

1. Een prikkel waar je altijd op reageert
2. Een prikkel waar je altijd hetzelfde op reageert
3. Een prikkel waar je elke keer verschillend op reageert
4. Een prikkel waarbij jij je sleutel beet houdt

Leerdoelen

8.3.1 Je kunt de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald.

8.3.2 Je kunt verschillende vormen van leren beschrijven.

8.4.1 Je kunt verschillende typen sociaal gedrag onderscheiden.

Aangeboren of aangeleerd

Gedrag kan worden bepaald door erfelijke factoren en door leerprocessen.

Als erfelijke factoren gedrag bepalen is dat aangeboren gedrag.

Dit wordt bij dieren vaak instinct genoemd.

Als gedrag ontstaat door te leren is dat aangeleerd gedrag. Gedrag is vaak een combinatie van aangeboren en aangeleerd gedrag.

Inprenting

Bij inprenting leren dieren alleen iets in een bepaalde korte periode van hun leven. (Gevoelige periode)

Voorbeelden van inprenting:

Herkennen van moeder.

Bij ganzen duurt deze inprentingsperiode tot 12 tot 17 uur na het uitkomen van het ei.

Trial and error

Bij trial and error wordt er geleerd door te proberen. 

Ook leren door toevallige ontdekkingen valt onder trial and error.

Deze manier van leren wordt ook wel proefondervindelijk leren genoemd.

Conditionering

Bij conditionering wordt er geleerd door straffen of belonen. 

We gebruiken dit vaak bij het aanleren van trucjes aan de hond. Bijvoorbeeld: Zit! Doet hij wat hij moet doen, dan krijgt hij wat lekkers. Honden hebben dit snel door. 

Gewenning

Bij geweninng wordt een bepaalde reactie op een prikkel afgeleerd door de prikkel vaak te herhalen. Ze wennen eraan.

Paarden schrikken van nature van vuur en harde geluiden. Door politiepaarden hier vaak me in aanraking te laten komen, schrikken ze er niet meer van. Gewenning.

Hieronder staan voorbeelden van gedrag. 

Is er sprake van aangeboren  of  aangeleerd gedrag? 

aangeboren gedrag

 aangeleerd gedrag

Een baby zuigt melk bij de moeder.

Een hond zwemt.

Een kat gebruikt een kattenluikje om naar binnen en naar buiten te gaan.

Een kat rent achter een muis aan.

Een meisje speelt gitaar.

Een papegaai zegt "hallo".

Soortgenoten

Gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar is sociaal gedrag. Bij sociaal gedrag is het gedrag van het ene individu een prikkel voor een ander individu.

Paringsgedrag

Paringsgedrag (balts) bestaat uit een aantal handelingen die een gedragsketen vormen.

Paringsgedrag is bedoeld om een partner aan te trekken en om de motivatie voor de paring te vergroten.

Territoriumgedrag

Het gedrag dat het roodborstje vertoont om het territorium aan te geven en te beschermen, noem je territoriumgedrag.

Dreiggedrag bestaat vaak deels uit aanvalsgedrag en deels uit vluchtgedrag.

Bij het dreigen kunnen de dieren ook imponeergedrag vertonen: ze maken zich zo groot en indrukwekkend mogelijk

Broedzorg

Al het gedrag dat dieren vertonen rondom wat, wanneer en hoe ze eten, heet voedingsgedrag.

Het gedrag dat dieren vertonen bij het verzorgen van zichzelf of een ander heet verzorgingsgedrag.

 Broedzorg is een combinatie van verschillende soorten gedrag, waaronder voedingsgedrag en verzorgingsgedrag. 

Verantwoorde behuizing voor dieren

Voor dierenwelzijn is een verantwoorde behuizing nodig, waarin de dieren zo veel mogelijk hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen.

Bijvoorbeeld een hamsterkooi met een dikke laag strooisel.

Hier volgen een aantal vragen

Aangeboren

Gedrag

Aangeleerd
Gedrag

Territorium
gedrag 

Sociaal
gedrag 

Konrad Lorenz staat bekend om zijn onderzoek aan ganzen. In zijn onderzoek zorgde hij ervoor dat wanneer er ganzeneieren uitkwamen de ganzen hem als eerste zouden zien. De ganzen hebben hem daarna altijd gevolgd.
Welk leerproces is dit?

1. Conditionering
2. Inprenting
3. Trial and error
4. Inzicht

Zintuigen zetten prikkels om in impuls

Zenuwen sturen impuls naar hersenen

Bewust van de prikkel, hersenen nemen beslissing

Hersenen sturen impuls naar zenuwen

Lichaam reageert op prikkel

In een van de onderzoeken van Thorndike heeft hij een puzzelbox ontworpen voor katten, waarbij het doel was om te ontsnappen. Katten probeerden willekeurig van alles totdat ze tot een oplossing kwamen.
Welk leerproces is dit?

1. Conditionering
2. Inprenting
3. Trial and error
4. Inzicht

Motivatie

Sleutel prikkel

Supranormale prikkel

Erfelijke gedrag

Aangeleerde gedrag

Aangeboren elementen van gedrag

Bereidheid om een bepaald gedragssysteem uit te vertonen

Prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het ontstaan van bepaald gedrag

Prikkels die een grotere kans op respons opwekken dan gewone prikkels

Elementen van gedrag waar ervaring een rol speelt

Het aanleren van trucjes aan een hond gaat vaak gepaard met het geven van snoepjes als beloning. Als een hond een gedraging goed doet beloon je dat met een snoepje. Op een gegeven moment gaat de hond dit zelfs zonder een snoepje doen.
Welk leerproces is dit?

1. Conditionering
2. Inprenting
3. Trial and error
4. Inzicht

Baltsgedrag

Broedzorg

Dreiggedrag

Imponeergedrag

Paringsgedrag

Rangorde

Taakverdeling

Territoriumgedrag

De functie van dit gedrag is het vormen van paren en om de dieren voor te bereiden op de paring.

Deze vorm van sociaal gedrag zorgt ervoor dat de overlevingskans van individuen in een groep wordt vergroot.

Dit gedrag bestaat uit baltsgedrag, gevolgd door paring.

Dit gedrag heeft als functie dat er voldoende voedsel en ruimte wordt veiliggesteld om jongen te kunnen grootbrengen.

Een dier maakt zich zo groot en indrukwekkend mogelijk.

Gedrag dat voorafgaat aan een gevecht.

Het verzorgen van de eieren en jongen.

In een groep is duidelijk welke dieren ondergeschikt zijn aan het dominante dier.

Weektaak

Maak de opdrachten van paragraaf 3, 4, 5 en 6

Noem zoveel mogelijk begrippen uit deze en de voorgaande les

Heb jij de leerdoelen behaald?
8.3.1 Je kunt de factoren noemen waardoor gedrag wordt bepaald.
8.3.2 Je kunt verschillende vormen van leren beschrijven.
8.4.1 Je kunt verschillende typen sociaal gedrag onderscheiden.

Ja, alle 3 en ik kan ze zo benoemen

Ja, maar 2 die ik kan benoemen

Eigenlijk weet ik nog maar 1, die ik kan benoemen

Ik vind het lastig de leerdoelen te koppelen aan wat ik heb geleerd

Ik vergeet het eigenlijk direct, dus nee.

Bedankt voor jullie aandacht!

Blijf zitten tot de bel gaat, daarna graag je stoel aanschuiven.