De Nederlandse Opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De Nederlandse Opstand

tijdvak: Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600 

Kenmerkend aspect: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse staat.

Let op! In deze opstand komen ook meerdere ontwikkelingen zoals geformuleerd in de kenmerkende aspecten samen.

De zeventien verenigde Nederlanden

Het huidige Nederland bestaat niet. Er is een gebied dat bestaat uit 17 gewesten.

Deze gewesten zijn zeer zelfstandig, 

De gewesten hebben: 

- een eigen bestuur (de Staten) door: lage adel, bisschoppen, en/of burgers

- eigen wetten

- eigen belastingen

- (eigen cultuur - humanistisch/protestant)

KA: het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe

wetenschappelijke belangstelling 

- werken samen in de Staten Generaal

Wel vallen ze onder de Habsburgers (Karel V en later Filips II)

De Habsburgse bezittingen in Europa

De Habsburgse bezittingen in de wereld

Karel V

Filips II

Centralisatiepolitiek van de Habsburgers

(Kenmerkend Aspect: het begin van staatsvorming en centralisatie 4.3)

1. Karel V installeert een landsvoogd in Brussel om in zijn naam de Nederlandse gewesten te besturen.

2. Karel V benoemt voor enkele gewesten stadhouders om de landvoogd te helpen bij het bestuur. (zoals Willem van Oranje - stadhouder van drie gewesten: Holland, Utrecht en Zeeland)

3. Karel V benoemt ambtenaren, die vanwege hun salaris trouw zijn aan de vorst

4. Karel V bestrijdt het protestantse geloof met de Inquisitie (kerkelijke rechtbanken) 

KA: de protestantse Reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

5. Karel heft belastingen voor zijn vele oorlogen

Dit gaat allemaal ten koste van de zelfstandigheid van de gewesten. Filips II versterkt deze politiek

Smeekschrift der edelen

1565

De Nederlandse edelen vragen de landvoogdes Margareta van Parma o.a. om de vervolging van de protestanten te matigen.

Lagere adel - neerbuigend door de hovelingen van Margareta - geuzen genoemd (zwervers) - Dit wordt later hun strijdnaam.

Hagepreken

Omdat eigen kerken voor protestanten zeker verboden waren werden de diensten in de openlucht (in weilanden tussen de heggen - hagen) gehouden

de Beeldenstorm 1566

Hertog van Alva

Filips II is woedend !! en stuurt Alva

De hertog van Alva

- vermoordt Nederlandse hoge edelen (stadhouders)

- vermoordt protestanten

- verhoogt de belastingen

Protestanten vluchten - sommigen het water op (watergeuzen). Willem van Oranje vlucht naar Duitsland

Willem van Oranje sprokkelt een leger (huurlingen) bij elkaar. Probeert terug te vechten. Begin Opstand (1568) Kan niet veel uitrichten.

De watergeuzen veroveren Den Briel (1572) - eerste succesje - Nederlandse steden (Haarlem, Leiden, Alkmaar) verklaren zich met hen te zijn.

De Spaanse furie (1576)

Het geld van Filips II was op door de vele oorlogen (vooral ook die tegen de Ottomanen)

Spaanse soldaten kwamen in opstand (muiten) en vermoordden vele Antwerpenaren,

De gewesten spreken af met elkaar te gaan samenwerken - Unie van Utrecht (1579)

Plakkaat van Verlatinge (1581)

(onafhankelijkheidsverklaring)

Wanneer Filips II Willem van Oranje vogelvrij verklaart (iedereen wordt aangemoedigd om hem te doden) wordt Filips II niet meer erkent als vorst. 

Filips weet nog de hertog van Parma te sturen die het zuiden veroverd en hij bouwt nog een enorme vloot (de onoverwinnelijke Armada) om Engeland te veroveren,  Maar voor de Nederlanden maakt het niet meer uit. Zij vormen een Republiek. (Een land zonder koning! Sinds de Romeinen niet meer voorgekomen!)  KA: Renaissance

"...men verclaert den Coninck van Spaegnnien vervallen..." 

1648 - Vrede van Munster (Einde tachtigjarige oorlog)