Miniles Borderline

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 2

Borderline

Deze les ga je je verdiepen in de persoonlijkheidsstoornis borderline. 

Aan het eind van deze les kun je:

- 3 oorzaken van borderline benoemen

- 3 symptomen van borderline benoemen
- een behandeling voor borderline benoemen.

Veel succes!

Wat is Borderline?

Borderline is een persoonlijkheidsstoornis.

Het is een psychische aandoening waarbij iemand te maken heeft met angst, depressiviteit en instabiliteit in zijn/haar leven.

Abrupte veranderingen in gevoelens, stemmingen, relaties, zelfbeeld en gedrag zijn kenmerkend voor deze psychische aandoening.

Oorzaak van borderline

Borderline wordt veroorzaakt door een combinatie van biologische, psychische en sociale factoren. 

Biologische factoren

De belangrijkste biologische factor is aanleg.
Impulsief gedrag, heftige emoties en stemmingswisselingen kunnen in aanleg aanwezig zijn. Dit heeft te maken met de verwerking van prikkels in de hersenen.

Psychische en sociale factoren

Psychische en sociale factoren spelen ook een belangrijke rol bij borderline. Hierbij gaat het vooral om ingrijpende ervaringen en gevoelens van grote onveiligheid in de kindertijd.
Om die reden hebben mensen met borderline vaak moeite om anderen te vertrouwen.

Het gevoel van onveiligheid kan een duidelijk aanwijsbare oorzaak hebben, zoals lichamelijke verwaarlozing, mishandeling, seksueel misbruik of een scheiding van de ouders.

Maar het kan ook minder duidelijk zijn waar het onveilige gevoel vandaan komt, bijvoorbeeld wanneer er sprake was van emotionele verwaarlozing of wanneer een gebeurtenis of persoon onbewust als onveilig ervaren is.

Symptomen van Borderline

Borderline kenmerkt zich door instabiliteit en veel abrupte veranderingen in gevoelens, stemmingen, relaties, zelfbeeld en gedrag.

Mensen met borderline kunnen last hebben van meerdere van de volgende klachten:

- Impulsiviteit 

- Stemmingswisselingen

- Zwart-wit denken

- Extreme verlatingsangst

- Opzettelijke zelfbeschadiging (automutilatie)

- Identiteitsproblemen

- Dissociatieve verschijnselen
- Psychotische verschijnselen 

Impulsiviteit

Iemand met borderline kan zich halsoverkop in een nieuwe relatie storten of na het lezen van een interessante vacature plotseling van baan veranderen. Dit gebeurt dan zonder goed na te denken over de gevolgen van zo’n beslissing.

Die impulsiviteit kan extreme vormen aannemen. Dat kan tot uiting komen in smijten met geld, overmatig gebruik te maken van alcohol of drugs, eetstoornissen en snel wisselende seksuele contacten. Ook woede-uitbarstingen kunnen erbij horen.

Stemmingswisselingen

De stemming kan gemakkelijk omslaan van somberheid en angst in vrolijk en tevredenheid en andersom.

Iemand met borderline lijkt ‘overgevoelig’ te reageren op gebeurtenissen en uitspraken. Een ogenschijnlijk onschuldige opmerking kan tot een woede-uitbarsting leiden. Korte tijd later gevolgd door een vrolijke bui, alsof er niets is gebeurd.

Zwart-wit denken

Bij borderline wordt de wereld opgedeeld in uitersten: zwart en wit, goed en slecht, mooi en lelijk, alles of niets. Er bestaan geen grijstinten. Iemand is of fantastisch leuk of onuitstaanbaar.
 De mening over één en dezelfde persoon kan in korte tijd helemaal omslaan.

Extreme verlatingsangst

Mensen met borderline hebben een grote behoefte aan intieme relaties, maar zijn daar tegelijkertijd bang voor. Ze zijn extreem bang om in de steek gelaten te worden. 

Mensen met borderline leggen vaak makkelijk contacten. Maar hun verwachtingen zijn zo hoog dat niemand eraan kan voldoen.

Alleen zijn vinden ze vaak erg moeilijk. Het kan hen in grote paniek brengen. Ze eisen daarom iemands aandacht en liefde volledig op.

Opzettelijke zelfbeschadiging (automutilatie)

Veel mensen met borderline krassen zichzelf met scherpe voorwerpen of branden zich met een sigaret.
Ook gedachten over of pogingen tot zelfdoding komen veel voor.

Identiteitsproblemen

Mensen met borderline hebben meestal weinig zelfvertrouwen en een negatief zelfbeeld.
Ze zijn buitengewoon gevoelig voor opmerkingen die ze als kritiek ervaren.
Ze twijfelen constant over wat ze zullen aanpakken en wat ze met hun leven willen.

Dissociatieve verschijnselen

Mensen met borderline kunnen momenten van vervreemding hebben. Dat is een gevoel van ‘er niet echt te zijn’ of een sterk en beangstigend gevoel van innerlijke leegte.
Soms weten ze even echt niet wat ze gedaan hebben of hoe ze ergens zijn gekomen.

Psychotische verschijnselen

Soms krijgen mensen met borderline last van psychotische verschijnselen, zoals in de war of achterdochtig zijn en stemmen horen. Deze verschijnselen kunnen enkele uren of dagen duren.

Veelvoorkomende gedragspatronen

"Het is jouw schuld"

Vanwege zijn negatieve zelfbeeld is het voor een borderliner vaak geen sinecure om toe te geven dat ze een fout hebben gemaakt. Een klassieke borderliner zal bij een fout bijvoorbeeld kunnen denken: “Zie je wel, ik kan ook nooit iets goed doen.” Deze gedachte roept echter zoveel emoties op waar deze persoon niet mee om kan gaan, wat ervoor zorgt dat hij of zij zich gaat afreageren op een ander: “Door jou is het misgegaan. Ik wil je niet meer zien!” Dit is een zeer heftige reactie waarbij de borderliner zichzelf gaat overschreeuwen uit onzekerheid en de woede die hij of zij vanbinnen voelt, op een ander afreageert.Je kunt ook worden beschuldigd van dingen die je nooit hebt gedaan of gezegd. Hierdoor voel je je bijzonder vaak verkeerd begrepen en merk je dat de ander je niet gelooft wanneer je dat probeert uit te leggen.

"Het nooit goed scenario"

De borderliner kan vaak afgeven op jouw visie of die ontkennen. Je kunt het gevoel hebben dat zijn of haar verwachtingen ten aanzien van jou voortdurend veranderen, zodat je nooit iets goed kunt doen.

Projectie van gevoelens

“Er is niets mis met mij. Er is iets mis met jou!” Als je een relatie hebt met een boderliner kun je vaak het gevoel hebben dat alles wat je zegt of doet, wordt verdraaid en tegen je wordt gebruikt. Je krijgt allerlei kritiek en beschuldigingen naar je hoofd geslingerd voor alles wat er mis is met de relatie, ook al is dat feitelijk gezien lariekoek. Mensen (ook mensen zonder borderline!) proberen vaak te voorkomen dat ze zich slecht voelen over hun eigen onaangename trekken, gedragingen of gevoelens door deze toe te schrijven (vaak op een beschuldigende manier) aan iemand anders. Vaak hebben borderliners het idee onheus en onrechtvaardig behandeld te zijn, ze zijn geneigd om te externaliseren (dat wil zeggen dat oorzaken van fouten en mislukkingen buiten zichzelf worden gelegd) en te projecteren: niet geaccepteerde gevoelens en gedachten worden aan een ander toe geschreven. Daar kunnen borderliners erg ver in gaan.

"Ik haat je, verlaat mij niet"

Borderliners hebben een intense behoefte aan intimiteit en ze willen zich graag binden, maar als iemand te dichtbij komt worden ze overspoeld door angst (voor verlating en afwijzing). Er treedt dan het mechanisme van ‘aantrekken en afstoten’ in werking. Als mensen te dichtbij komen, ervaren borderliners dat als bedreiging. Ze nemen dan afstand, waardoor ze zich weer verwaarloosd of zelfs verlaten voelen. Dus proberen ze weer dichterbij te komen en de cyclus herhaalt zich: afwisselend aanhankelijk en afstand nemend (‘ik haat je, verlaat me niet’).

Doorbreken van de structuur

Een borderline kan compleet door het lint gaan bij confrontatie met niet te vermijden wijzigingen in een plan of afspraak. Hij of zij kan radeloos worden of woedend uithalen wanneer iemand de plannen wijzigt, een afspraak afzegt of een paar minuten te laat komt.

Testen

Een borderliner legt vaak gemakkelijk contacten, maar vindt het tegelijk eng om relaties aan te gaan. Een borderliner is vaak intens bang om in de steek gelaten te worden. Daarom stelt hij mensen in zijn of haar omgeving voortdurend op de proef: de borderliner zal testen of en wanneer iemand hem of haar in de steek laat.

Begeleiding

Algemeen:

Structuur bieden

Grenzen stellen

Cliënt verantwoordelijkheid geven

Specifiek:

Conflicten voorkomen

Omgaan met een conflict

De- escaleren

Behandeling van borderline

Iemand met borderline heeft meestal het meeste aan een ambulante of poliklinische behandeling. 

Ook zijn er verschillende vormen van psychotherapie mogelijk om minder klachten en minder last van de gevolgen te hebben. Een aantal voorbeelden hiervan zijn: cognitieve gedragstherapie, schematherapie en systeemtherapie.

Soms is een tijdelijke opname in een psychiatrisch ziekenhuis noodzakelijk. Bijvoorbeeld wanneer de spanningen te hoog oplopen, de persoon zichzelf ernstig verwondt, gevaarlijk gedrag vertoont of de neiging heeft tot zelfdoding. 

Dit wordt besloten aan de hand van gesprekken met de patiënt, de huisarts, de behandelaar en vaak ook de familie.

Verder zijn medicijnen een belangrijk hulpmiddel, zoals kalmerende middelen, lithium, antipsychotica en antidepressiva. Deze kunnen namelijk de verschijnselen verminderen.