6.4 en 6.5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 6 - Voeding, vertering en gezondheid

Paragraaf 4 en 5

Hoofdstuk 6

6.1 - Gezonde voeding

6.2 - Verteringsstelsel

6.3 - Enzymen

6.4 - Transport door de darm, opname van stoffen

6.5 - Opslag en afbraak in de lever

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

6.4 Transport door de darm, opname van stoffen

Leerdoelen 6.4: 

• Je beschrijft het transport van voedsel door het maagdarmkanaal.
  
• Je licht de invloed toe van pH-veranderingen op de vertering van voedsel.
  
• Je licht het verband toe tussen de bouw van de dunne darm en zijn opnamecapaciteit.
  
• Je beschrijft op welke twee manieren voedingsstoffen vanuit de darmen het lichaam ingaan.
  
• Je beschrijft de rol van de darmflora.

Darmperistaltiek

Lengtespieren en kringspieren werken samen om voedsel door het darmkanaal te bewegen!

Peristaltische bewegingen/ darmperistaltiek

Darmperistaltiek

Maag

Kringspier:

voorkomt dat maagzuur naar boven gaat

Maagportier: houdt voedsel in de maag

Maagportier

De maagportier opent zo nu en dan om een kleine hoeveelheid voedsel naar twaalfvingerige darm door te laten.

In de twaalfvingerige darm wordt het maagzuur (pH 2) geneutraliseerd door het alvleessap (pH 8)

Voedselverwerking

• Darmperistaltiek duwt het (gedeeltelijk) verteerde voedsel richting de dunne darm.
• De binnenbekleding van de dunne darm is slijmvlies (kliercellen die enzymen maken, hier gaat de vertering van polymeren en vetten verder)
• Als de stoffen klein genoeg zijn gemaakt door vertering dan kunnen ze de dekweefselcellen van de dunne darm passeren en via het weefselvocht in je bloed en lymfe terecht komen -> naar de rest van het lichaam

BINAS 82C

Opname door de 

dunne darm

Darmplooien - darmvlokken - microvilli (uitsteeksels dekweefselcellen)

Vergroting oppervlak (100m²)

Resorptie -> opname voedingsstoffen

Resorptie in de darmwand

= actief transport !

BINAS 82E

Opname voedingsstoffen

Naar de lever

In water oplosbare stoffen via darmvlokken in bloed:

Monosachariden (glucose), zouten, vitamines, aminozuren

Haarvaten darm -> poortader -> lever

Eindproducten vetvertering via lymfestelsel naar vetweefsel en de lever

Functie dikke darm

•  Bevat voedsel wat niet volledig verteerd is met veel vocht

• Eén van de taken van de dikke darm = resorptie van water (voorkomt uitdroging)

• Darmbacteriën (darmflora) aanwezig -> nuttig, maken bijvoorbeeld vitamine K. Zorgen voor bruine ontlasting.

Darmflora

Alle darmbacteriën samen vormen darmflora, meeste onschadelijk en sommige nuttig; bijv. voor afbraak cellulose, aanmaak vitamine K of onstekingsremmende stoffen.

Prebiotica: zijn voedingsstoffen die groei van nuttige bacteriën stimuleren

Probiotica: zijn voedingsmiddelen met nuttige bacteriën

Leerdoelen 6.4: 

• Je beschrijft het transport van voedsel door het maagdarmkanaal.
  
• Je licht de invloed toe van pH-veranderingen op de vertering van voedsel.
  
• Je licht het verband toe tussen de bouw van de dunne darm en zijn opnamecapaciteit.
  
• Je beschrijft op welke twee manieren voedingsstoffen vanuit de darmen het lichaam ingaan.
  
• Je beschrijft de rol van de darmflora.

BINAS 6.4

BINAS 67F1, 2, 3 Koolhydraten

BINAS 67G Vetten

BINAS 67H Eiwitten/ aminozuren

BINAS 82C Spijsverteringsorganen

H6.5 Opslag en afbraak in de lever

Leerdoelen 6.5: 

• Je beschrijft de bouw van de lever en de aan- en afvoer van stoffen.
  
• Je beschrijft de invloed van de lever op de hoeveelheid voedingsstoffen in het lichaam.
  
• Je beschrijft de herkomst, transport en opslag van gal.
  
• Je beschrijft de afbraak van gifstoffen door de lever.

De lever

• Groot, donkerbruin orgaan => sterke doorbloeding
• Twee aanvoerende bloedvaten: leverslagader (20%) & poortader (80%)
• Poortader: opgenomen voedingsstoffen uit de darmen

Bouw van de lever

• Levercellen in groepjes: leverlobjes.
• Elk leverlobje heeft aftakking van beide bloedvaten.
  
  
• Glucose, vetten en eiwitten, aminozuren en ureum vanuit de lever naar de leverader.

Afbraak rode bloedcellen

• Witte bloedcellen => afbraak rode bloedcellen => hemoglobine
  
• IJzer => opgeslagen voor nieuwe Hb moleculen
  
• Overig hemoglobine afgebroken => bilirubine

Bilirubine

Bilirubine wordt gemaakt door milt en lever bij het afbreken van oude rode bloedcellen. Hemoglobine wordt afgebroken, ijzer wordt bewaard de rest wordt bilirubine.

Je lever geeft dit samen met galzure zouten af als gal. 

Bilirubine is geel maar wordt door bacteriën in de darm omgezet naar een bruine stof. Dit zorgt voor de kleur van de ontlasting. 

Gal

• Levercellen maken gal
• Via buisjes gal afgevoerd => galblaas & twaalfvingerige darm
  
  
• Gal: bilirubine + galzure zouten (emulgeren vet)
  

Verwerking van koolhydraten

Regeling van de glucose concentratie van het bloed:

• Hoge concentratie glucose => insuline => opslag glycogeen
• Lage concentratie glucose => glucagon => glycogeen omzet in glucose

Verwerking van eiwitten

• Aanmaak bloedeiwitten (bloedstolling).
  
• Lever kan aminozuren ombouwen tot andere aminozuren => niet-essentiële aminozuren.
• Te veel aminozuren afgebroken => ureum (afgevoerd naar nieren)

Verwerking van vetachtige stoffen

• Fosfolipiden => bouwstof voor membranen.
• Cholesterol => bouwstof celmembraan en grondstof voor hormonen.  

Verwerking van gifstoffen

• Gifstoffen afbreken:
• Medicijnen, alcohol en drugs.
  
  
• Afbraak geleidelijk, soms gaat het meerdere malen door de lever.

Leerdoelen 6.5: 

• Je beschrijft de bouw van de lever en de aan- en afvoer van stoffen.
  
• Je beschrijft de invloed van de lever op de hoeveelheid voedingsstoffen in het lichaam.
  
• Je beschrijft de herkomst, transport en opslag van gal.
  
• Je beschrijft de afbraak van gifstoffen door de lever.

Vragen stof 6.4 en 6.5:

In welke richting stroomt het bloed van de poortader?

1. Nier => Lever
2. Darm => Lever
3. Lever => Nier
4. Lever => Darm

Wat is de functie van de lever met betrekking tot gal?

1. Gal verwijderen
2. Gal maken
3. Gal opslaan
4. Gal verteren

Gal bevat onder andere...

1. Aminozuren
2. Ureum
3. Bilirubine
4. IJzer

Ureum ontstaat door?

1. Het afbreken van aminozuren
2. Het afbreken van giftige stoffen
3. Het koppelen van aminozuren
4. Het afbreken van bilirubine

Waar of niet waar?
Medicijnen worden door de lever in een keer afgebroken

1. Waar
2. Niet waar

Wat zijn de functies van de lever?

Welke bewering over de darmperistaltiek is juist?

1. De darmperistaltiek duwt het voedsel door de darmvlokken heen
2. De darmperistaltiek mengt het voedsel met verteringssappen
3. Voedingsvezels verminderen de darmperistaltiek

Wat is de route die voedingsstoffen afleggen?

1. Weefselvloeistof -> membraan -> lymfe/bloed -> rest v/h lichaam
2. Membraan -> lymfe/bloed -> weefselvloeistof -> rest v/h lichaam
3. Membraan -> weefselvloeistof -> rest v/h lichaam -> lymfe/bloed
4. Membraan -> weefselvloeistof -> lymfe/bloed -> rest v/h lichaam

In welk gedeelte van de darm komen veel darmvlokken voor?

1. Blindedarm
2. Dikke darm
3. Dunne darm
4. Endeldarm

Wat is de reden dat de dunne darm veel darmvlokken heeft?

1. Heeft geen reden
2. Darmvlokken zijn belangrijk voor de vertering van vetten
3. Hierdoor wordt het oppervlakte groot
4. Hierdoor wordt de inhoudt groot

Van groot naar klein, de drie vormen van oppervlakvergroting in de darm zijn:

1. darmvlokken, darmplooien, microvilli
2. microvilli, darmvlokken, darmplooien
3. darmplooien, darmvlokken, microvilli

Waarom gaat bloed vanuit de darm eerst naar de lever?

Hoeveel soorten darmbacteriën heeft een mens gemiddeld?

1. 1
2. 10
3. 100
4. 1000

Als alle nuttige voedingsstoffen in de dunne darm al zijn opgenomen, waarom hebben we de dikke darm dan nog nodig?

Voedingsmiddelen met daarin nuttige bacteriën noemen we...

1. Prebiotica
2. Probiotica
3. Antibiotica
4. Semibiotica