wondzorg

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Wondzorg

Leerdoelen

• Je kunt benoemen wat een wond is en hoe dit kan ontstaan.
• Je kent verschillende soorten wonden en weet hoe je deze kan classificeren m.b.v. modellen.
• Je weet in welke fasen wondgenezing plaatsvindt en benoemd factoren die hierbij een rol spelen.
• Je kent de verschillende materialen van wondverzorging.

Wat is je eerste gedachte
als je denkt aan een wond?

Wat weet je over wondzorg en wat heb je gezien in de praktijk?

Oorzaken van het ontstaan van wonden

• Mechanisch
• Chemisch
• Thermisch
• Elektriciteit
• Straling
• Circulatiestoornis
• Oncologisch

Mechanisch

Wonden ontstaan door fysiek geweld, zoals snijden, schuren, scheuren of slaan. Denk aan schaafwonden, snijwonden of kneuzingen. Meestal veroorzaakt door scherpe voorwerpen of trauma.

Chemisch

Wonden die veroorzaakt worden door chemische stoffen zoals zuren, basen of andere irriterende chemicaliën. Deze kunnen leiden tot brandwonden of irritatie van de huid.

Thermisch

Wonden die ontstaan door blootstelling aan extreme hitte of kou. Denk aan brandwonden door vuur, heet water of bevriezing door kou (frostbite).

Elektriciteit

Wonden of letsel ontstaan door elektrische stroom die door het lichaam gaat. Dit kan interne en externe schade veroorzaken, vaak gepaard met brandwonden.

Straling

Wonden die veroorzaakt worden door blootstelling aan straling, zoals zonnestraling (verbranding door UV-licht) of medische straling (stralingswonden bij bestraling).

Circulatiestoornis

Wonden die ontstaan door onvoldoende bloedtoevoer naar een bepaald lichaamsdeel. Voorbeelden zijn decubitus (doorligwonden) of veneuze/arteriële insufficiëntie.

Oncologisch

Wonden die ontstaan door tumoren of kanker. Deze wonden, ook wel oncologische ulcera genoemd, worden veroorzaakt door de groei van een tumor die de huid beschadigt of door necrose van tumorweefsel.

Het TIME-model onderscheidt vier stappen die onmisbaar zijn voor een goede wondgenezing:  

Time model

• Er wordt naar factoren gekeken die een rol spelen bij het genezingsproces van een wond.

• Het model kan gebruikt worden bij het diagnosticeren van een wond en bepalen en evalueren van een wondbehandeling.

WCS: Woundcare Consultant Society:

Een hulpmiddel bij het bepalen van het doel van de lokale wondbehandeling en van het juiste wondbehandelingsproduct.

* Kleur van de wond

*Mate van wondvocht

*Aanwezigheid van infecties.

*Aspecten van de wondrand.

Je kunt het WCS-model niet toepassen bij brandwonden en wonden die het gevolg zijn van kanker (oncologische wonden).

Opdracht 

Bespreek in 2 tallen de uitwerking van het TIME model 

Beantwoord de onderstaande vragen:

* Wat viel op?

* Wat heb je gezien?

* Wat heb je geleerd?

Opdracht individueel

- Hoe verzorg je een rode, gele en zwarte wond?

- Wanneer schakel je de wond en decubitus verpleegkundige in?  En hoe doe je dit?

Het verzorgen van een rode wond.

Doel:

• De wondbodem vochtig houden.
  
• De wondbodem beschermen tegen beschadigingen (alleen dan kan het granulatieweefsel groeien).
  
• Het verband mag niet verkleven met de wondbodem. Als dit wel gebeurt, kan je namelijk beschadigingen aanbrengen tijdens de verbandwisselingen.

Gele wond

• Het wondbed van een gele wond is bedekt met een gele laag. 

• Vaak is deze laag dik of half vloeibaar. Soms is het een taaie laag. 

• In de laag bevinden zich de cel resten en samengeklonterde eiwitten (fibrinebeslag). 

• Deze laag moet worden verwijderd om de wondgenezing in gang te zetten. 

Het verzorgen van een gele wond.

Doel:

• Het reinigen van het wondbed. 

• Een vochtig milieu creëren. 

• Een overmaat aan exsudaat absorberen.

Zwarte wond

• Een zwarte wond bestaat uit afgestorven weefsel (necrose/debris).
  
• Dit weefsel is een voedingsbodem voor bacteriën.
  
• Behalve zwart kan de wond ook bruin, grijs of gelig zijn.
  

Er zijn twee vormen van necrose:

• Harde necrose (korst);
  
• Natte necrose (gangreen).
  

Autolyse: het lichaam ruimt zelf het dode weefsel op.

Debridement: het verwijderen van dood weefsel.

Wondgenezing

Primair	Secundair
Wondgenezing zonder complicaties	Wondgenezing met complicaties
VB: na operatie of schaafwond	VB: door vaatproblemen of hygiëne.

De drie fasen van secundaire wondgenezing zijn:

Reactiefase

Regeneratiefase

Rijpingsfase of remodelleringsfase

1. Reactiefase

• Duurt meestal drie tot zes dagen. Als eerste reactie op een wond probeert het lichaam het bloedverlies te beperken. Het gestolde bloed vormt een korst die de wond afsluit en beschermt tegen binnendringende micro-organismen, zoals bacteriën.
  

• In het wondgebied bevinden zich dode cellen en vaak ook micro-organismen. Deze moeten worden opgeruimd voordat zich nieuw weefsel kan vormen. 

• Witte bloedcellen  zorgen voor het opruimingsproces. Tijdens dit proces treden de ontstekingsverschijnselen op, zoals roodheid, warmte, pijn en zwelling. 

2. Regeneratiefase

• Duurt twaalf tot veertien dagen. In deze herstelfase wordt weefsel dat verloren is gegaan, vervangen door nieuw weefsel. Dit nieuwe weefsel heet granulatieweefsel en is vochtig, helderrood en korrelig. 

• Voor de opbouw van dit weefsel zijn eiwitten, mineralen, vitamine A en C, groeifactoren, enzymen en hormonen nodig. Bij een tekort aan een of meer van deze stoffen verloopt de wondgenezing trager. 

• Als de vorming van granulatieweefsel afgerond is, start de groei van het bovenste deel van de huid, de opperhuid of epidermis.

Rijpingsfase of remodelleringsfase

• Duurt zes maanden tot twee jaar. 

• In de rijpingsfase ontwikkelt de opperhuid zich verder tot een dun, soepel en wit bindweefsel. Dit weefsel is in het begin nog erg dun en kwetsbaar. 

Wat speelt een rol bij het verwijderen van ziekte verwekkers uit de wond?

1. bloedplaatjes
2. witte bloedcellen
3. rode bloedcellen

Witte bloedcellen zijn dus het verdedigingsleger van het lichaam, dat ervoor zorgt dat wonden schoon blijven en het lichaam zichzelf kan herstellen.

Wat zorgt ervoor dat je een korstje krijgt op een wond?

1. Bloedplasma
2. Bloedplaatjes
3. Rode bloedcellen
4. Witte bloedcellen

dood weefsel

bacteriën

beslag

goed te genezen

gele wond

rode wond

gele wond

Gele wond

zwarte wond

Opdracht:

Werk in groepjes je gekregen vorm van wondzorgmateriaal uit:

1. Eigenschappen / wat is het?
2. Te gebruiken bij....?
3. Voor en nadelen.

-> Zie vervolg pagina's (2) waar keuze uit gemaakt kan worden?

Wondmateriaal

• Alginaat
•  Duoderm
• Siliconen schuimverband
• Zilververbanden
• Paraffine gazen
• Honingverbanden

Opdracht 

 Opzoeken wat onderstaande gel en zalf inhoud/ functie/gebruik?

  

• Hydrogel
  
• Flamigel
  
• En van Zinkzalf

Alginaat

Hydrocolloïd

of Duoderm

Siliconen schuimverband

Merknamen hydrogel

Zilver verband

Zilververbanden

• De zilverionen beschadigen celmembraan en celwand bacterie:
  

- Onderbreken stofwisseling bacterie.

- Verhinderen celdeling en -vermeerdering.

- Breedspectrum aan antimicrobiële eigenschappen.

• Ook werkzaam bij resistente bacteriën en schimmels
  
• Kan negatieve effect hebben op de wondgenezing
  
• Alleen op indicatie en kortdurend toepassen.
• Geeft gereguleerd zilver af.

Zilververbanden

• Niet gebruiken bij MRI of bestraling.
• Voor matig tot sterk exsuderende wonden.
• Geïnfecteerde en gekoloniseerde wonden.
• Oppervlakkige en diepe wonden.
• Rode, gele en zwarte wonden.
• Mag maximaal 7 dagen blijven zitten.

Paraffine gazen

• Een laag aanbrengen op de wond.
• Maximaal 24 uur aanbrengen
• Oppervlakkige wonden
• Niet sterk exsuderende wonden

Eigenschappen:

Geweven fijnmazig gaas.

Rafelt niet.

Wondvocht wordt aan secundair verband doorgegeven.

In combinatie met een zalf of gel.

Kleeft niet aan de wond.

Voorbeelden Honingverbanden

Honingverbanden

• Rode, gele en zwarte wonden.
• Droge tot matig exsuderende wonden.
• Niet over wondranden.
• In de oudheid al gebruikt.
• Antibacterieel.
• Creëert een milieu waarin bacteriën niet overleven. 
• Geen resistentie.
• Mag maximaal 7 dagen blijven zitten.

Vier stappen wondverzorging

Stap 1: Wondmateriaal verwijderen.

Stap 2: Wond inspecteren.

Stap 3: Wond verzorgen.

Stap 4: Wond verbinden.

Stap 1: materiaal verwijderen

.

• Bereid zorgvrager voor.
• Werk aseptisch. (steriel, hygiënisch etc)
• Nooit onnodig verband verwijderen.
• Zorg dat je alle materialen hebt.
• Evt. foto maken om verschil te zien.
• Voorkom onnodige pijn.

Stap 2: Inspecteren van de wond

Inspecteer de wond op:  Grootte, diepte, vorm.
                                                    Geur
                                                    Kleur
                                                    Wondranden
                                                    Wondvocht
                                                    Pijn
                                                    Ontstekingsverschijnselen

Stap 3: Verzorgen van de wond

• Soort wond bepalen.
• Beoordeel welke verzorging de wond nodig heeft.
• Maak evt. gebruik van TIME of WCS.
• Bij geïnfecteerde wonden van buiten naar binnen. 
• Zorg dat patiënt comfortabel is.

Stap 4: Verbinden van de wond

• Functie van verbinden bepalen.
• Juiste verbandmateriaal gebruiken.
• Op juiste manier verbinden.
• Zorg ervoor dat het goed blijft zitten.
• Nagaan of het comfortabel genoeg is voor de patiënt. 
• Rapporteer je bevindingen.

Factoren die de wondgenezing beïnvloeden

• Voedingstoestand van de patiënt
  
• Co- morbiditeit
  
• Onderliggende pathologie
• Psychologische toestand
• Medicatie
  
• Leeftijd van de patiënt
  
• Gebruik van nicotine, alcohol en drugs
• Hygiëne