Ontdek Gedragseconomie: Denksystemen en Besluitvorming

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Gedragseconomie

Wat is gedragseconomie?

Waarom is gedragseconomie van belang / interessant?

Mevrouw Dursun - Rembrandt College

Leerdoel

Aan het einde van de les kun je de belangrijkste concepten van gedragseconomie begrijpen en toepassen.

Programma

Check In.

Verwachtingen.

Introductie Gedragseconomie.

Test: hoe rationeel handel jij?

Aan de slag: met het artikel.

Check Out.

Verwachtingen

Geen eten in het lokaal

Telefoon in telefoontas

Focus op docent tijdens klassikaal deel

Focus op opdracht

Volume

Wat weet je al over gedragseconomie?

Overleed Ghandi vóór of na zijn 9de leeftijd?

1. Vóór
2. Na

Hoe oud denk je dat Ghandi was toen hij overleed?

Ghandi

Wat blijkt nou? 

Openingsvraag beïnvloedt het antwoord op tweede vraag

(anchoring)

Kinderdagverblijf

KDV open tot 5 uur 

Ouders vaak laat

Overwerkende leidsters en manager niet blij

--> economen bedachten een oplossing

Kinderdagverblijf

KDV open tot 5 uur 

Ouders vaak laat

Overwerkende leidsters en manager niet blij

--> economen bedachten een oplossing: BOETE

Kinderdagverblijf

Voor elke 10 minuten te laat: $3 boete

4 weken observeren zonder boete

4 weken mét boete

Kinderdagverblijf

Eerste 4 weken (zonder boete): 8 ouders/pw te laat 

Tweede 4 weken (met boete): 20 ouders/pw te laat

Huh?? 

(bron: freakonomics)

Wil jij later orgaandonor worden?

1. Ja
2. Nee

Vandaag in de les

• Default
• Prospect theory
• Framing
• Halo-effect
• Huiswerk

Eind vd les: STOELEN op de tafels 

DEFAULT

Wat kies jij?

1. $900 ontvangen
2. 90% kans op $1000 en 10% kans op $0

Mensen gaan vaak voor zekerheid als het om opbrengsten gaat. 

in een verliessituatie

zijn mensen juist risicozoekend: het nemen van een verlies doet psychologisch

zoveel pijn dat ze liever het onzekere voor het zekere nemen.

Wat kies jij?

1. $900 verliezen
2. 90% kans op $1000 verlies en 10% kans op $0 verlies

in een verliessituatie

zijn mensen juist risicozoekend: het nemen van een verlies doet psychologisch

zoveel pijn dat ze liever het onzekere voor het zekere nemen.

Prospect Theorie

Mensen waarderen potentiële verliezen en winsten niet evenredig; verlies doet meer pijn dan winst, die even groot is, plezier geeft.

Verandert deze kennis je keuzes?

Wat kies jij?

1. een zekere uitbetaling van €100
2. 50% kans op €0 50% kans op €200

bij opbrengsten 

zijn mensen juist risicomijdend: ze hebben liever zekerheid dan risico 

Wat kies jij?

1. een zeker verlies van €100
2. 50% kans op géén verlies 50% kans op €200 verlies

in een verliessituatie

zijn mensen juist risicozoekend: het nemen van een verlies doet psychologisch

zoveel pijn dat ze liever het onzekere voor het zekere nemen.

Framing 

• Overtuigingstechniek
• Beïnvloeden van de beeldvorming rond een verschijnsel 
• Woord en beeld zo kiezen dat vooral positieve/negatieve aspecten worden uitgelicht
• een positieve beslissing / een beoogd doel te bereiken

(informatie / stabiele voorkeuren)

Welke dienst zou jij liever gebruik van maken?

1. een dienst met 95% tevredenheid
2. een dienst met 5% ontevredenheid

Framing in berichtgeving

Berichtgeving rondom the war on Gaza:

"Palestinians die" & "Isreal's get killed"

Fragment: Yara Eid on Sky News

https://globalvoices.org/2023/11/16/when-palestinians-die-and-israelis-get-killed-in-the-same-war/ 

www.instagram.com

Halo-effect

Het Halo-effect verwijst naar het fenomeen waar één positieve eigenschap leidt tot positieve aannames over andere eigenschappen.

Huiswerk voor deze week

Lees de tekst in je werkboek!

- Opgave 1.1 en 1.2 (katern)

- Opgave 1.3 – 1.5 

- Opgave 1.6 en 1.7 + beschouwing

-- eerste 5 minuten in stilte -- 

Programma

Check In.

Verwachtingen.

Experimentje

Evaluatie van experiment

Huiswerk / HD

Check Out.

Verwachtingen

Geen eten in het lokaal

Telefoon in telefoontas

Focus op docent tijdens klassikaal deel

Focus op opdracht

Volume

Let op

• Niet alles uit het katern kunnen we tijdens de les behandelen
• Zelfstudie/huiswerk is uitermate belangrijk!!
• Veel lezen
• Veel theorie

Experiment

Twee vragen

Evaluatie

Je mag kiezen tussen twee opties:

1. je krijgt € 10 van me over precies 1 jaar
2. je krijgt € 10 + € 1 van me over precies 1 jaar + 1 dag

Je mag kiezen tussen twee opties:

1. je krijgt vandaag € 10 van me
2. je krijgt morgen € 10 + € 1 van me

Resultaten 

	Aantal leerlingen dat een dag extra wilde wachten:	Aantal leerlingen dat géén dag extra wilde wachten:
Situatie 1 (over 1 jaar)
Situatie 2

Nadenken over implicaties:

1. Kun je een voorbeeld geven van een situatie waarin je de kennis die je in dit experiment hebt opgedaan in het ‘echte leven’ zou kunnen tegenkomen of al bent tegengekomen?
2. Hoe zou je de kennis die je in deze les hebt opgedaan kunnen gebruiken als je een bankier zou zijn?
3. Hoe zou je de kennis die je in deze les hebt opgedaan kunnen gebruiken als je de overheidzou zijn?

• Begrensde rationaliteit
• Referentiepunten
• Kortzichtigheid (myopia)

Wat kwam aan bod?

1. Begrensde rationaliteit
   
2. Referentiepunten
   
3. Kortzichtigheid (myopia): we hechten onevenredig veel waarde aan het heden vergeleken met de toekomst

• Begrensde rationaliteit
• Referentiepunten
• Kortzichtigheid (myopia)

Huiswerk voor deze week

Lees de tekst in je werkboek!

- Opgave 1.16 – 1.18

- Opgave 1.19 – 1.20

-- eerste 5 minuten in stilte -- 

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

De leerlingen voeren hier drie dingen in die ze in deze les hebben geleerd. Hiermee geven ze aan wat hun eigen leerrendement van deze les is.

Schrijf 2 dingen op waarover je meer wilt weten.

De leerlingen voeren hier twee dingen in waarover ze meer zouden willen weten. Hiermee vergroot je niet alleen betrokkenheid, maar geef je hen ook meer eigenaarschap.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

De leerlingen geven hier (in vraagvorm) aan met welk onderdeel van de stof ze nog moeite. Voor de docent biedt dit niet alleen inzicht in de mate waarin de stof de leerlingen begrijpen/beheersen, maar ook een goed startpunt voor een volgende les.

Denksystemen 1 en Systeem 2

• Kahneman's theorie onderscheidt twee denksystemen:
• Systeem 1 (snel, intuïtief) - automatische piloot
• Systeem 2 (langzaam, rationeel)

Kortzichtigheid

Mensen hebben de neiging om de voorkeur te geven aan directe beloningen boven grotere, uitgestelde beloningen.

Beperkte Rationaliteit en Wilskracht

Mensen hebben beperkte capaciteit voor rationele besluitvorming en zelfbeheersing.

Beschikbaarheidsheuristieken

Mensen baseren beslissingen op informatie die gemakkelijk beschikbaar is in hun geheugen.

Verzonkenkosten-valkuil

Mensen hebben de neiging om vast te houden aan een investering, zelfs als het niet langer voordelig is.

Geldillusie

Mensen kunnen de waarde van geld verkeerd inschatten door inflatie of deflatie te negeren.

Bevestigingsfout

Mensen zoeken vaak naar bevestiging van bestaande overtuigingen en negeren tegenstrijdige informatie.