Frysk foar Frysktaligen - les 3

• Fries
• Beroepsopleiding

Frysk foar Frysktaligen - les 3

Der sitte kwisfragen yn dizze LessonUp. 

Door veel te luisteren naar Friese teksten zullen het gevoel voor de juiste uitspraak en het herkennen van klanken steeds beter worden. In deze les komen stomme letters aan de orde.

Kollaazje mei Fryske Fynsten.

Wurklist

• Weromsjen ôfrûne wike
• Opdrachten www.Edufrysk.nl

       - Harkje, lêze en útspraak oefenje (stomme letters)
       - Grammatika (g, gg en ch)
       - Ta beslút
       - Om thús te dwaan

• Neigesetsje

Harkje, lêze en útspraak

In het Fries worden vaak medeklinkers geschreven die je niet uitspreekt. Wees je daar bewust van als je de taal leert door veel te lezen.

j	j-	jier
f	ôf, oft	ôfsmite, ôffalle, ôfjaan
h	hj	hjoed, hjir, hjerst
l	-âld, -âlt -old, -lst	âld, kâld, hâlde, sâlt hold, holden, do silst, wolst
r	s,l,d,t,n -rz, fer-, foar-	dwers, burd, swart, jern learzens, ferbiede, foarman MAR : -rh en klinkers = foarholle, feroarje
t	-k, -st	kastke, nestke, do moatst, do witst
d	-dst	do rydst, do wurdst

Opdracht Earst harkje ... dan lêze

Lês de tekst 'Krantlêze' foar. 

1. Wêr giet it ferhaal oer? 
2. It giet oer in heit, mem harren soan en syn suske. Meint is de âldere broer of it jongere bruorke fan Marchje.

Lesboeken ticht.

1. Foarlêze. 

Kursisten skriuwe de fjouwer nammen op.

2. Nochris foarlêze. 

Kursisten harkje nei de útspraak.

Krantlêze

Fryske útlisfilmkes [1:58]

Stomme letters.

https://youtu.be/ewJVZgEEwrM

Opdracht harkje nei de útspraak

Antwurden:

• oars, learzens, fergees, heart, learzens, ierdappels
• toarst, ferbetteret, hjit, toarst
• avensearje, oars
• boartersguod, fuortendaliks, earst 

Lês de tekst nochris foar.

Set in streekje ûnder de wurden mei stomme letters.

In het Fries wordt bij woorden eindigend op -el, -er, -em en -en de toonloze e niet uitgesproken. 

De laatste medeklinker wordt als het ware vastgeplakt aan de voorgaande medeklinker.  

   hannel (honnl), better (betr), biezem (biezm), 

   koppen (kopm), beammen (beamm), kening (keenng),

   sekken (sekng).

Let op: In tegenstelling tot het Nederlands wordt de laatste -n juist wel uitgesproken: sizzen.  

Uitleg uitspraak -el, -er, -em, -en

Opdracht lûdop lêze

1. Ik haw toarst, ik wol drinken hawwe.
2. As ik honger haw, yt ik wol fjouwer ierappels.
3. Foar it iten moat ik hanwaskje.
4. Myn boartersguod leit noch bûten.
5. Do moatst avensearje.
6. Beppe heart it net goed mear.

Luister goed. Onderstreep de -el, -em, -er, -en woorden.

Lees de zinnen in tweetallen aan elkaar voor. 

Bereid je voor op een klassikale voorleesbeurt.

Beurt krigen mar kursist net foarlêze? Jou dan de beurt oan in oar út de groep.

Opdracht wurdskat

Opdracht wurdskat

Set de wurden yn de goede kolom.

Antwurden: 

• Iten: ierappels, bôle, aai, tsiis, makaroany, fisk, fleis
• Drinken: sinesapelsop, kofje, molke, poeiermolke, tee, wetter, fruchtesop, sûpe.

Grammatika

ik	bliuw	bleau	moat	moast
do	bliuwst	bleaust	moatst	moast
hy, sy, it	bliuwt	bleau	moat	moast
jo (u)	bliuwe	bleaune	moatte	moasten
wy	bliuwe	bleaune	moatte	moasten
jimme	bliuwe	bleaune	moatte	moasten
sy	bliuwe	bleaune	moatte	moasten
ik		bin bleaun		haw moatten

Let op: 't KOFSCHIP bepaalt of het -t of -d wordt in verleden tijd en volt. deelw.

De onregelmatige werkwoorden blijven en moeten

't kofschip = as de stam einiget op ien fan de bylûden (medeklinkers) fan it kofschip dan krijt it in t.

Opdracht 6 ûnregelmjittige tiidwurden

Sykje op Frysker.nl it tiidwurd 'keapje' op.

Yn TEAMS is in list opnommen mei hûndert frekwint brûkte ûnregelmjittige tiidwurden.

Opdracht ûnregelmjittige tiidwurden

Vertaal het infinitief en vul het schema in. 

Vergelijk je antwoorden met je buurman/buurvrouw.

Tip: gebruik als zoekterm op Frysker.nl het infinitief.

Opdracht 6 ûnregelmjittige tiidwurden

Vertaal het infinitief en vul het schema in. 

Vergelijk je antwoorden met je buurman/buurvrouw.

Tip: gebruik als zoekterm op Frysker.nl het infinitief.

Antwurden

1. staan = stean - stie - stien
2. roepen = roppe - rôp - roppen
3. doen = dwaan - die - dien
4. liggen = lizze - lei - lein

Tiidwurden fan de notiid nei de doetiid

Opdracht Lês de tekst foar

1. net wier

2. wier

3. net wier

4. net wier

5 wier

6 net wier

7 wier

8 wier

Skriuwen

Opdracht

g / gg / ch

Let op: ik seagje (sea-gje) mei in lyts seachje (seach-je).

Opdracht g / gg / ch

Om thús te dwaan

Om thús te dwaan

• Taalles E: Stomme en ûntbrekkende letters.
• De G / GG / CH

 www.mbu.edufrysk.nl

Neigesetsje

Abe Lenstra dwaan? Of leaver in oare ferneamde Fries?