Catullus

• Latijn
• Secundair onderwijs

Gaius Valerius Catullus (84-54? v.C.)

1. Van Verona

1. Van Verona

1. Van Verona

Verona

1. Van Verona

1. Van Verona

Van Verona 

• ca. ° 84 v. Chr.
• gestorven: 54? v. Chr.
• welgestelde ouders
• gecultiveerd milieu
• landgoed in Sirmio

Familie van de Valerii: relaties met hooggeplaatste mensen in de provincia Gallia Cisalpina + in Rome (bv. Caesar)

Villa di Catullo

... naar Rome

• 62 v. Chr. 
• vrijgezellenleven
• luxeleven
• hoogste kringen
• oppervlakkige levenshouding
  

• naar Rome om opleiding te voltooien en interessante mensen te ontmoeten 
• nooit politieke carrière begonnen
• legde zich toe op poëzie, sloot vriendschap met een aantal jonge dichters

... naar Rome

Jullie denken dat ik een mietje was,

omdat mijn verzen licht en stout zijn.

Een waar dichter is fatsoenlijk,

zijn verzen hoeven dat niet te zijn.

(uit Carmen 16, vertaling: P. Claes)

Literaire revolte

• nieuwe generatie dichters

• poetae docti
• poetae novi
• neoterici
• tegenkantingen: losgeslagen jongelui
• plezier & nietsdoen
• zetten zich af tegen politieke wereld
• gaan tekeer tegen maatschappelijke, culturele en literaire elite

Literaire revolte 

Jouw 'gunsten', Caesar, laten  mij

al even koud als de vraag

of je een man bent of een vrouw

(carmen 93, vertaling P. Claes)

Literaire revolte

Grootste redenaar van alle Romeinen

           uit het verleden, uit het heden

en uit de toekomst, Marcus Tullius,

           Catullus is u oneindig dankbaar,

hij die de poverste poëet is van alle,

              evenzeer de poverste poëet van alle

als u de opperste pleiter van allen.

(carmen 49, vertaling P. Claes)

Neoterici: onconventioneel

• woelige politieke periode
• decadentie & corruptie
• nadruk op individu

• persoonlijke expressie
• doorleefde poëzie
• inspiratie: Griekse lyrici zoals Archilochus & Sappho & de Alexandrijnen

Thema's: liefde en dood

• Clodia

      "mea lesbia"

• dood broer

116 carmina bewaard gebleven, +- 30 over de liefde voor een vrouw, Lesbia

Overlevering

• eind 13e eeuw: oud boek gevonden, gebruikt om een wijnvat te stutten
• = Codex Veronensis, nadien terug verloren gegaan
•  2 kopieën

Carmen 1 (p. 10)

Opdrachtgedicht

• inleiding
• libellus
• poëzieopvatting

misschien gediend als inleiding tot een vroeger uitgegeven boekje met een beperkte selectie carmina

Carmen 1

Cui dono lepidum novum libellum                    1

arido modo pumice expolitum?

Corneli, tibi; namque tu solebas

meas esse aliquid putare nugas,

iam tum cum ausus es unus Italorum             5

omne aevum tribus explicare chartis

doctis, Iupiter, et laboriosis.

Carmen 1

Quare habe tibi quicquid hoc libelli,

qualecumque; quod, o patrona virgo,

plus uno maneat peremne saeclo.                10

Waarom draagt Catullus zijn gedichten aan Nepos op?

Lees aandachting vers 4-9. Wie lijkt de belangrijkste auteur te zijn: Catullus of Nepos?

Welke kwaliteiten bewondert Catullus in het werk van Nepos?

Op het eerste zicht spreekt Catullus kleinerend over zijn eigen werk, maar hij maakt ook duidelijk dat hij dat ironisch bedoelt. Waar?

Dat ook dit gedichtje lepidus is, blijkt onder meer uit de vele rijmeffecten: zoek er een paar.

Carmen 1

Cui dono lepidum novum libellum                    1

arido modo pumice expolitum?

Corneli, tibi; namque tu solebas

meas esse aliquid putare nugas,

iam tum cum ausus es unus Italorum             5

omne aevum tribus explicare chartis

doctis, Iupiter, et laboriosis.

Quare habe tibi quicquid hoc libelli,

qualecumque; quod, o patrona virgo,

plus uno maneat peremne saeclo.                    10

Wat is Catullus poëzieopvatting?

Carmen 1: poëzieopvatting

• Brevitas
• Variatio
• Sermo familiaris
• Elegantia
• Puritas
• Doctrina

Onthoudwoordje: BEDeVaartSPet

Carmen 1: poëzieopvatting

• vormschoonheid ipv maatschappelijke relevantie

Carmina Catulli

• 116 gedichten
  

• uiteenlopende lengte (min. 2 verzen tot max. 408)
• vriendschap en liefde
• onduidelijk wie ze ordende en publiceerde
• 3 groepen:
  - korte lyrische gedichten, polymetrisch (1-60)
  - langere gedichten (61-68)
  - epigrammen, elegisch distichon (69-116)
  

Verliefd (p. 12)

Clodia

• vrouw van Quintus Metellus Celer

       gouverneur van Gallia Cisalpina in 62 v. Chr. 

• gens Claudia
• berucht voor

        ... amoureuze avontuurtjes
        ... verdachte dood van haar man

Clodia: 'femme fatale' 

• Proces tegen Marcus Caelius Rufus
• Cicero advocaat verdediging
• zus van Publius Clodius Pulcher
• mondaine vrouw

Lesbia: Catullus' levende Muze 

• naar de Griekse dichteres Sappho van Lesbos
• literaire vorm van Clodia
• Clodia: vrijgevochten, ontspoorde aristocrate

Amoureuze revolte

• 4 jaar liefde
• groot leeftijdsverschil
  hoog liefdesideaal van Catullus:
• onvoorwaardelijke trouw en overgave
• meer dan 'amare', ook 'diligere'
  voor Lesbia:
• Catullus was een van haar vele minnaars

Carmen 51

Ille mi par esse deo videtur, 

ille, si fas est, superare divos, 

qui sedens adversus identidem te

     spectat et audit

dulce ridentem, misero quod omnes

eripit sensus mihi: nam simul te, 

Lesbia, aspexi, nihil est super mi

     vocis in ore

Carmen 51

lingua sed torpet, tenuis sub artus

flamma demanat, sonitu suopte

tintinant aures, gemina teguntur

     lumina nocte

Otium, Catulle, tibi molestum est:

otio exultas nimiumque gestis: 

otium et reges prius et beatas

     perdidit urbes. 

Imitatio en aemulatio van Sappho
Wat heeft Catullus toegevoegd?

Wat wijst erop dat de laatste strofe (niet) later is toegevoegd?

Maak Catullus redenering af:
nietsdoen heeft vroeger zowel koningen als welvarende steden ten gronde gericht, dus zal het jou Catullus... want.... .

Otium...

• negotium = verwerven van roem en rijkdom
• otium = de levenswijze van Catullus
  nieuwe invulling
• van liefde                     <=>   traditionele opvatting over huwelijk
• van poëzie                   <=>   traditionele opvatting over poëzie

Carmen 2: vogelpik

Pásser, déliciaé meaé puéllae,

quícum lúdere, quem ín sinú tenére,

cuí primúm digitúm dare áppeténti

ét acrés solet íncitáre mórsus,

Carmen 2: vogelpik

cúm desíderió meó niténti

cárum néscio quíd libét iocári,

ét soláciolúm suí dolóris,

crédo, ut túm gravis ádquiéscat árdor:

técum lúdere sícut ípsa póssem

ét tristés animí leváre cúras!

Wat valt op aan het klankgebruik in v. 1?

Wanneer speelt de 'puella' met haar musje?

Hoe interpreteer je dit gedicht? Wat drukt Catullus hier nu uit?

De passer van Catullus: 

1. het troeteldier van Clodia
   Waarom is Catullus dan jaloers op Clodia (v. 9-10)?
   Waarom is dit een onverwachte wending?
2. het lievelingsdier van Aphrodite
   Waarom zou Catullus nu graag met een musje spelen?
   Waarom kan hij dat niet?
3. de passer als penis
   Nieuwe betekenislaag: deliciae meae puellae                            quicum ludere
   in sinu tenere                     incitare morsus                                         carum iocari