Catullus

• Latijn
• Secundair onderwijs

Catullus

Tanto magna suo debet Verona Catullo,

quantum parva suo Mantua Vergilio

(Martialis, Ep. XIV, 195)

1. Van Verona

1. Van Verona

1. Van Verona 

1. Van Verona

1. Van Verona

Van Verona 

• ca. ° 84 v. Chr.
• gestorven: 54 v. Chr.
• welgestelde ouders
• gecultiveerd milieu
  
• landgoed in Sirmio

Verona

Villa di Catullo

... naar Rome 

• 62 v. Chr. 
• vrijgezellenleven
• luxeleven
• hoogste kringen
• oppervlakkige levenshouding
  

... naar Rome 

Jullie denken dat ik een mietje was,

omdat mijn verzen licht en stout zijn.

Een waar dichter is fatsoenlijk,

zijn verzen hoeven dat niet te zijn.

(uit Carmen 16, vertaling: P. Claes)

Leven en dood: de kern

• Clodia

      "mea lesbia"

• dood broer

Literaire revolte

• nieuwe generatie dichters

• poetae docti
• poetae novi
• neoteroi
• tegenkantingen: losgeslagen jongelui
• plezier & nietsdoen
• zetten zich af tegen politieke wereld
• gaan tekeer tegen maatschappelijke, culture en literaire elite

Literaire revolte

Jouw 'gunsten', Caesar, laten  mij

al even koud als de vraag

of je een man bent of een vrouw

(carmen 93, vertaling P. Claes)

Literaire revolte

Grootste redenaar van alle Romeinen

           uit het verleden, uit het heden

en uit de toekomst, Marcus Tullius,

           Catullus is u oneindig dankbaar,

hij die de poverste poëet is van alle,

              evenzeer de poverste poëet van alle

als u de opperste pleiter van allen.

(carmen 49, vertaling P. Claes)

neoteroi: onconventioneel 

• woelige politieke periode
• decadentie & corruptie
• nadruk op individu

• persoonlijke expressie
• doorleefde poëzie
• inspiratie: Griekse lyrici zoals Archilochus & Sappho & de Alexandrijnen
• Griekse dichter-leraar: Parthenius van Nicaea
• Cicero noemt hen: cantores Ephorionis
  

Carmen 1 (p. 187)

Opdracht

• inleiding
• van een klein bundeltje?
• poëzieopvatting

Carmen 1

Cui dono lepidum novum libellum                    1

arida modo pumice expolitum?

Corneli, tibi; namque tu solebas

meas esse aliquid putare nugas,

iam tum cum ausus es unus Italorum             5

omne aevum tribus explicare cartis

doctis, Iupiter, et laboriosis.

Carmen 1

Quare habe tibi quicquid hoc libelli,

qualecumque; quod, o patrona virgo,

plus uno maneat peremne saeclo.                10

Waarom draagt Catullus zijn gedichten aan Nepos op?

Welke kwaliteiten bewondert Catullus in het werk van Nepos?

Dat ook dit gedichtje lepidus is, blijkt onder meer uit de vele rijmeffecten: zoek er een paar.

Carmen 1

Cui dono lepidum novum libellum                    1

arida modo pumice expolitum?

Corneli, tibi; namque tu solebas

meas esse aliquid putare nugas,

iam tum cum ausus es unus Italorum             5

omne aevum tribus explicare cartis

doctis, Iupiter, et laboriosis.

Quare habe tibi quicquid hoc libelli,

qualecumque; quod, o patrona virgo,

plus uno maneat peremne saeclo.                    10

Wat is Catullus poëzieopvatting?

Carmen 1: poëzieopvatting

• Brevitas
• Variatio
• Sermo familiaris
• Elegantia
• Puritas
• Doctrina

Carmen 1: poëzieopvatting

• vormschoonheid ipv maatschappelijke relevantie

Carmina Catulli

• 116 gedichten
  

• uiteenlopende lengte (min. 2 verzen tot max. 408)
• vriendschap en liefde
• onduidelijk wie ze ordende en publiceerde
• 3 groepenen:
  - korte lyrische gedichten (1-60)
  - lange gedichten (61-68)
  - epigrammen (69-116)
  

Clodia: een vrijbrief van de gouverneur

Clodia

• vrouw van Quintus Metellus Celer

• berucht voor
• ... amoureuze avontuurtjes
• ... verdachte dood van haar man
• quadrantaria Clytaemnestra

Clodia: 'femme fatale'

• Proces tegen Marcus Caelius Rufus
• Cicero advocaat verdediging
• zus van Publius Clodius Pulcher
• mondaine vrouw

Lesbia: Catullus' levende Muze

• naar de Griekse dichteres Sappho van Lesbos
• literaire vorm van Clodia
• Clodia: vrijgevochten, ontspoorde aristocrate

Amoureuze revolte

• 4 jaar liefde
• groot leeftijdsverschil
  hoog liefdesideaal van Catullus:
• onvoorwaardelijke trouw en overgave
• meer dan 'amare', ook 'diligere'
  voor Lesbia:
• Catullus was een van haar vele minnaars

Carmen 51: goddelijk

Hij schijnt mij gelijk te zijn aan een god, 

 hij, als het toegelaten is [dat te zeggen], [schijnt mij]de goden te overtreffen,

 die tegenover jou zittend, steeds maar weer jou

                   ziet en hoort

 terwijl je lief lacht, hetgeen mij, ongelukkige,

 alle zintuigen ontneemt: want van zodra ik jou,

 Lesbia, gezien heb, blijft er mij niets van stem [meer]

                    over in de mond (= ik kan geen woord meer uitbrengen)

Carmen 51: goddelijk

maar mijn tong is verlamd, een fijn vuur (=lichte gloed)

 stroomt neer tot diep in mijn ledematen, mijn oren

 suizen door hun eigen geluid, mijn beide ogen worden

               bedekt door de nacht.

 Het nietsdoen is voor jou, Catullus, lastig:

 door het nietsdoen ben je overmoedig en al te uitgelaten;

 het nietsdoen heeft vroeger zowel koningen als gelukkige

               steden ten gronde gericht.

2. Wat heeft Catullus toegevoegd?

3. Wat wijst erop dat de laatste strofe (niet) later is toegevoegd?

4. Maak Catullus redenering af:
nietsdoen heeft vroeger zowel koningen als welvarende steden ten gronde gericht, dus zal het jou Catullus... want.... .

Otium...

• negotium = verwerven van roem en rijkdom
• otium = de levenswijze van Catullus
  nieuwe invulling
• van liefde                     <=>   traditionele opvatting over huwelijk
• van poëzie                   <=>   traditionele opvatting over poëzie

Carmen 2: vogelpik

Pásser, déliciaé meaé puéllae,

quícum lúdere, quem ín sinú tenére,

cuí primúm digitúm dare áppeténti

ét acrés solet íncitáre mórsus,

Carmen 2: vogelpik

cúm desíderió meó niténti

cárum néscio quíd libét iocári,

ét soláciolúm suí dolóris,

crédo, ut túm gravis ádquiéscat árdor:

técum lúdere sícut ípsa póssem

ét tristés animí leváre cúras!

Wat valt op aan het klankgebruik in v. 1?

In de laatste drie woorden van v. 3 valt het op dat Catullus veel d's en t's gebruikt? Wat bootst hij na?

Hoe interpreteer je dit gedicht? Wat drukt Catullus hier nu uit?

De passer van Catullus: 

1. het troeteldier van Clodia
   Waarom is Catullus dan jaloers op Clodia (v. 9-10)?
   Waarom is dit een onverwachte wending?
2. het lievelingsdier van Aphrodite
   Waarom zou Catullus nu graag met een musje spelen?
   Waarom kan hij dat niet?
3. de passer als penis
   Nieuwe betekenislaag: deliciae meae puellae                            quicum ludere
   in sinu tenere                     incitare morsus                                         carum iocari