Renaissance: herhaling, sonnet + Brederode

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

De 16e en 17e eeuw

Literatuur: geschiedenis en theorie

Paragraaf 13: Bredero

Voor we starten

eerst een paar vragen over paragraaf 12.

middeleeuwen

renaissance

memento mori

carpe diem

theocentrisch

antropocentrisch

estheticisme

inhoud/

boodschap

individualisme

collectivisme (groep)

ridderlijk

burgerlijk

In de renaissancekunst waren translatio, imitatio en aemulatio belangrijk in

1. de beeldende kunst
2. de literatuur
3. alle renaissancekunst
4. geen enkele kunstuiting

Welke termen/ismes behoren alle drie tot de renaissance?

1. empirisme, existentialisme, modernisme
2. Liberalisme, optimisme, tolerantie
3. classicisme, empirisme, antropocentrisme
4. Purisme, aforisme, antropocentrisme

Geef de betekenis van het woord 'aforisme'.

1. vertrouwelijk
2. afwijking
3. gelijk
4. korte spreuk

Wat is geen literair genre uit de renaissance?

1. Aforisme
2. Epigram
3. Essay
4. Fabel

“De roeping van de mens is mens te zijn!” (Multatuli)

1. Aforisme
2. Epigram
3. Essay
4. Sonnet

Er waren verschillende klassiek genres die men opnieuw ging beoefen in de Renaissance. Welk genre hieronder is een klassiek genre?

1. Essay
2. Sonnet
3. Puntdicht / epigram
4. Aforisme

Wat de mens presteerde, werd niet langer gezien als een gave van God maar als iets wat uit hemzelf voortkwam.

Mens is uniek en in staat tot grootste prestaties

Zelf willen uitvinden hoe de wereld in elkaar zat.

Wedergeboorte van de klassieke oudheid

antropocentrisme

Renaissance

individualisme

empirisme

translatio

imitatio

aemulatio

overtreffen

vertalen

navolgen

Hoe uitte het estheticisme zich in de literatuur?

1. De taal moest verfijnd zijn, elegant.
2. Grote nadruk op regelgeving
3. Teksten werd voorzien van afbeeldingen van gerenommeerde kunstenaars.
4. Personages in de literatuur dienden zich geloofwaardig te gedragen

De Statenbijbel (1637) had geen grote invloed op de Nederlandse taal.

1. Waar
2. Niet waar

Korte herhaling 

Kenmerken Renaissance:

1. antropocentrisme
2. individualisme
3. empirisme

Korte herhaling 

Kenmerken kunst en literatuur:

1. Classicisme
2. Realisme
3. Estheticisme

Classicisme in de literatuur

Drie stadia:

• Translatio: oefening baart kunst
• Imitatio: het navolgen van klassieke genres 
• Aemulatio: het overtreffen van klassieke genres

Estheticisme in de literatuur

• Nadruk op regelgeving: een literair werk voldoet aan de regels van het genre waar het bij hoort;
• nadruk op de vorm van de literaire werken;
• taal 'een genot voor het oor': laten zien wat je met taal kunt (woordspelingen, metrum , ingewikkelde verzen etc.)

Realisme

• elk literair werk moest waarschijnlijk zijn,  geloofwaardig;
• personages behoorden zich te gedragen zoals mensen zich in de betreffende situaties zouden gedragen.

De Nederlandse taal

• Renaissanceliteratuur geconcentreerd rond Amsterdam en Den Haag;
• Hollands dialect groeit uit tot 'standaardtaal';
• rond 1700 ontstaat een soort Algemeen Nederlands;
• vormt de basis van het huidige Nederlands;
• grote invloed van de Statenbijbel (1637) op het Nederlands.

'Populaire' literaire genres:

Toneel: tragedie, komedie/blijspel en klucht.

Lyriek: ode, epigram/puntdicht, aforisme, sonnet en emblemata.

Proza: reisjournalen en pamfletten

Opdracht

Lees het gedicht Ziekentroost op blz. 37.

 Beantwoord de volgende vragen; noteer de antwoorden in je schrift.

Vragen 'Ziekentroost'

1.  Tussen welke regels ligt in dit sonnet de volta? 
2. Geef minstens drie tegenstellingen tussen het eerste en het tweede deel. 
3. Wat voor bijzonderheid merk je op aan het rijmschema als je dit vergelijkt met het ‘officiële' rijmschema van een sonnet? 

Antwoorden 'Ziekentroost'

 Tussen welke regels ligt in dit sonnet de volta? 
-->  tussen 3e en 4e strofe 

Geef minstens drie tegenstellingen tussen het eerste en het tweede deel. 

--> vroeger – nu, 

--> Pizarro – schrijver/ik, 

--> oud – jong, 

--> energiek – vermoeid, 

--> succesvol – niet succesvol 

Antwoorden 'Ziekentroost'

Wat voor bijzonderheid merk je op aan het rijmschema als je dit vergelijkt met het ‘officiële' rijmschema van een sonnet? 

--> Strofe I (abba) is het spiegelbeeld van strofe II (baab); bij een officieel sonnet zijn alleen de twee terzetten elkaars spiegelbeeld. 

Vier grote schrijvers

Bredero (kluchten, liederen)

P.C. Hooft (sonnetten, emblemen)

Constantijn Huygens (toneel, epigrammen)

J. van den Vondel (tragedie, toneel) 

Gerbrand Adriaensz. Bredero

(1585-1618)

Blijspel en klucht

Volkse personages

Onverbloemd taalgebruik

Bedrog en overspel, persoonsverwisselingen

Blijspel is in bedrijven verdeeld en langer dan de klucht

Klucht wat platvloerser dan een blijspel

• Klucht van de koe 
• De Spaanschen Brabander 

De snollen van Bredero

Bekijk de video van Vlogboek en beantwoord de vragen die je in Classroom vindt.

Dit was het voor deze les

't Kan verkeeren.

Volgende week

Lees paragraaf 13: Gerbrand Adriaensz. Bredero

 Klucht van de koe  of

Klucht van de Molenaer