9.1 en 9.2

• Maatschappijwetenschappen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Casus: Industriële revolutie

en Sociale ongelijkheid

Paragraaf 9.1 en 9.2

Na deze les weet je ...

• ... wat de industriële revolutie is.
• ... hoe de industriële revolutie voor sociale ongelijkheid zorgde. 
• ... wat het kernconcept sociale ongelijkheid inhoudt.
• ... uit welke onderdelen het kernconcept sociale ongelijkheid bestaat.
• ... welke drie vormen van sociale ongelijkheid er zijn.
• ... wat sociale stratificatie inhoudt.
• ... wat het verschil is tussen open en gesloten samenlevingen.

Industriële revolutie

Industriële revolutie

• De overgang van kleinschalige handmatige productie naar grootschalige machinale productie

• Tussen 1750-1900 begonnen in Engeland (als gevolg van de bevolkingsgroei)

Sociale ongelijkheid

Door de industriële revolutie ontstond er een klassensamenleving.

De sociale mobiliteit steeg, maar zo ook de sociale ongelijkheid.

In Nederland is er ...

1. Veel sociale ongelijkheid
2. Weinig sociale ongelijkheid
3. Dat hangt er vanaf met wie je het vergelijkt en waarop je het vergelijkt

Nederland heeft in vergelijking met andere Europese landen

1. Veel sociale ongelijkheid
2. Weinig sociale ongelijkheid

Het is niet verkeerd dat er ongelijkheid is in de samenleving

Eens

Oneens

Sociale ongelijkheid

Een situatie waarin verschillen tussen mensen in al dan niet aangeboren kenmerken, consequenties hebben voor hun maatschappelijke positie en leiden tot een ongelijke verdeling van schaarse en hooggewaardeerde zaken, waardering en behandeling.

Sociale ongelijkheid in delen (1)

De definitie van sociale ongelijkheid in kleinere deeldefinities

Een situatie waarin verschillen tussen mensen in al dan niet aangeboren kenmerken consequenties hebben voor hun maatschappelijke positie. 

Sociale ongelijkheid in delen (2)

De definitie van sociale ongelijkheid in kleinere deeldefinities

Een situatie waarin verschillen tussen mensen in al dan niet aangeboren kenmerken leiden tot een ongelijke verdeling van schaarse en hooggewaardeerde zaken.

Dilemma

Stel er zijn 5 mensen in een jouw vriendengroep en er is 1500 euro te verdelen. Hoe zou jij het dan verdelen?

Optie 1 - Jij krijgt 500 euro en de rest 250 euro per persoon.

Optie 2 - Iedereen krijgt 300 euro.

Optie 3 - Jij krijgt 100 euro en de rest 350 euro per persoon.

Sociale ongelijkheid in delen (3)

De definitie van sociale ongelijkheid in kleinere deeldefinities

Een situatie waarin verschillen tussen mensen in al dan niet aangeboren kenmerken leiden tot een ongelijke waardering.

Sociale ongelijkheid in delen (4)

De definitie van sociale ongelijkheid in kleinere deeldefinities

Een situatie waarin verschillen tussen mensen in al dan niet aangeboren kenmerken leiden tot een ongelijke behandeling.

Oefenvraag

Leg uit dat inkomensongelijkheid een vorm van sociale ongelijkheid is. Gebruik in je uitleg:

- kernconcept sociale ongelijkheid (1p)

Antwoord

Inkomensongelijkheid is een vorm van sociale ongelijkheid, omdat ...

Antwoord

Inkomensongelijkheid is een vorm van sociale ongelijkheid, omdat inkomen een schaarse en hooggewaardeerde zaak is. Het verschil in inkomen / De ongelijke verdeling van inkomen tussen groepen is dus een vorm van sociale ongelijkheid.

Drie vormen van sociale ongelijkheid

1. Ongelijke verdeling van (politieke) macht

• Beschikken over fysieke dwangmiddelen

2. Ongelijke verdeling van bezit

• Schaarse en hooggewaardeerde zaken, zoals kennis, inkomen, vermogen

3. Ongelijke verdeling van status

• Waardering en behandeling van personen op grond van hun maatschappelijke positie en leefstijl

Sociale stratificatie

Sociale stratificatie

• Een verdeling van de maatschappij in groepen waartussen sociale ongelijkheid bestaat

Sociale lagen

• De groepen waartussen onderscheid wordt gemaakt.

Samenleving

Gesloten samenleving

• Een samenleving waarin mensen nauwelijks of geen kansen hebben om te stijgen op de maatschappelijke ladder.

Open samenleving

• Een samenleving waarin mensen kansen hebben om te stijgen op de maatschappelijke ladder.

Maatschappelijke positie

De plaats die iemand inneemt ten opzichte van anderen in de samenleving.

Zet de volgende personen op volgorde van maatschappelijk positie.

Positietoewijzing

Maatschappelijke oorzaken die van buitenaf op een persoon of groep inwerken, waardoor een persoon of groep op een bepaalde maatschappelijke positie terechtkomt

Positieverwerving

Hier is sprake van het verkrijgen van een maatschappelijke positie door de eigen bijdrage van een persoon of groep waar iemand toe behoort. 

Oefenvraag

Er zijn verschillende factoren die de kans op schoolsucces beïnvloeden. Positietoewijzing en positieverwerving spelen hierbij een rol. Hieronder staan twee voorbeelden.

a. Voorschoolse opvang verplicht stellen voor kinderen met een taalachterstand

b. Kennis en vaardigheden van ouders om kinderen op een hoog niveau van onderwijs geplaatst te krijgen.

Leg voor ieder voorbeeld (a en b) uit of er sprake is van positietoewijzing en positieverwerving.

Antwoord

Bij voorbeeld A is sprake van ... , omdat ...

Bij voorbeeld B is sprake van ... , omdat ...

Antwoord

Bij voorbeeld A is sprake van positietoewijzing, omdat het verplicht stellen van opvang verwijst naar een maatschappelijke oorzaak die van buitenaf de positie van kinderen bepaalt.

Bij voorbeeld B is sprake van positieverwerving, omdat kennis en vaardigheden verwijzen naar de eigen bijdrage van de groep die de positie van kinderen bepaalt. 

Wat is de Industriële Revolutie?

1. De overgang van jagen en verzamelen naar de landbouw
2. De trek van het platteland naar de stad
3. De overgang van werken met de hand naar werken met machines
4. Grote groepen arbeiders die in fabrieken werken.

In welk land begon de Industriële revolutie?

1. Frankrijk
2. Engeland
3. Nederland
4. Duitsland

De industriële revolutie

1. had grote gevolgen voor de hele samenleving
2. bleef beperkt tot de steden
3. waren veranderingen in productiemethoden
4. had vooral betrekking op industriearbeiders

Als gevolg van de industriële revolutie ....

1. Daalde het bevolkingsaantal
2. Groeide het bevolkingsaantal
3. Groeide de bevolking op het platteland
4. Daalde het aantal het aantal mensen in de steden.