12.1 Eigenschappen doorgeven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.1 Eigenschappen doorgeven

Welkom!

Programma: 

1. Lezen 12.1 tot  het kopje "hoe noteer je genotypen"

2. Groep maken Lessonup

3. Herhaling 11.4

4. Theorie 12.1 (deel1)

5. Maken 1 t/m 8 

Lesdoelen 12.1 (deel 1)
'Eigenschappen doorgeven'

- Je kant uitleggen hoe eigenschappen overerven en

Herhaling 11.4

Hoeveel chromosomen bevat een ‘normale’ lichaaamscel?

1. 46 chromosomen
2. 44 chromosomen
3. 33 chromosomen
4. 23 chromosomen

Welke volgorde van 'groot naar klein' klopt?

1. DNA--> gen --> chromosoom
2. Gen --> DNA --> chromosoom
3. Chromosoom --> gen --> DNA
4. DNA --> gen --> chromosoom

Wat is het verschil tussen genotype en fenotype?

Genotypen/fenotypen,

Genotype: informatie van 2 allelen voor 1 eigenschap.
Dus de info die in je DNA 'staat'

Fenotype: de informatie (of 'kenmerken') die je aan de 'buitenkant' ziet van persoon

12.1 'Eigenschappen doorgeven'
Waarom heeft Dennis blauwe ogen?

-Één gen (bv voor oogkleur) bestaat uit meerdere vairanten.

bv 1 allel voor bruin, 1 allel voor blauw.

- In je lichaamscel zitten 23x 2 chromosomen (1 van elke ouder)

bv: 2 allelen voor blauw, of 1 voor bruin, 1 voor blauw, of...

- voor élke eigenschap heb je in je lichaamscellen dus 2 allelen: 1 van je moeder, 1 van je vader.

 

Hetero- en homozygoot...

Homozygoot: als twee allelen voor de eigenschap gelijk aan elkaar zijn (bijvoorbeeld voor oogkleur: beiden blauw)

Heterozygoot: als de twee allelen verschillend zijn (bijvoorbeeld blauw/bruin)

Homozygoot vs Heterozygoot

Voorbeeld bij het gen haarvorm

• Homozygoot
• 2 dezelfde allelen
• krul - krul

• Heterozygoot
• 2 verschillende allelen
• krul - steil 

Homozygoot of heterozygoot?

1. Homozygoot
2. Heterozygoot

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu
2. Milieu = genotype + fenotype
3. Genotype = fenotype + milieu

1. Genotype
2. Fenotype

Geef alles een locatie!

Homozygoot

Homozygoot

Homozygoot

Heterozygoot

Heterozygoot

Heterozygoot

Dominant

Dominant

Dominant

Recessief

Recessief

Recessief

Dominant vs Recessief

Dominant:

• Overheersende allel

Recessief:

• Onderdrukte allel

Bijvoorbeeld:

• Bij de oogkleur is het allel bruin dominant over blauw
  
• Heb je 1 allel voor bruine ogen en 1 allel voor blauwe ogen dan overheerst het allel voor bruine ogen het allel voor blauwe ogen
  
• Je fenotype is dan bruin
  

Hoe noemen we de genotypen?

Homozygoot dominant

• 2 gelijke dominante allelen voor 1 gen/eigenschap

Homozygoot recessief

• 2 gelijke recessieve allelen voor 1 gen/eigenschap

Heterozygoot

• 2 verschillende allelen voor 1 gen/eigenschap

- Het uiterlijk van een organisme noemen we het:

- Alle erfelijke eigenschappen van een organisme noemen we het:

- Dit deel van een chromosoom codeert voor 1 eigenschap:

- De variant van een gen noemen we een:

Genotype

Fenotype

Gen

Allel

Geslachtscellen

Lichaamscellen

Fenotype

Homozygoot

Een "onderdrukt" allel

De allelen voor een bepaalde eigenschap

Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap

De waarneembare eigenschap van een organisme

Twee gelijke allelen voor een eigenschap

Recessief allel

Gen

Heterozygoot

Terugblik

Een man heeft bruin haar en een vrouw blond haar. De man is ....................... wat betekent dat hij twee verschillende ....................... voor het gen voor haarkleur heeft. Hieruit kan je afleiden dat bruin haar ....................... is. De vrouw moet dan wel ....................... zijn. Het gen voor blond haar is dan ....................... De vrouw besluit haar haar rood te verven. Hiermee verandert ze wel haar ......................... maar niet haar .......................

allelen

dominant

fenotype

genotype

heterozygoot

homozygoot

recessief

Zijn er nog vragen of opmerkingen?
Ik hoor ze graag!

NU...

Maken opdrachten 1 t/m 8

12.1 (deel 2)

Welkom!

Programma: 

1. Lezen  12. 1 (deel 2) "hoe noteer je genotypen t/m het einde 

2. Nakijken opdr. 1 t/m  8 

4. Theorie 12.1 (deel2)

5. Maken alle opdrachten 12.1

Hoe noteer je genotypen?

Om genotypen kort en overzichtelijk op te schrijven, gebruiken we letters:

*Dominante allelen geef je aan met een hoofdletter

*Recessieve allelen geef je aan met een kleine letter. 

Tip: Kies áltijd een letter waarbij de hoofdletter niet lijkt op de kleine letter. 

Hoe noteer je genotypen?

Voor elke eigenschap 2 allelen (want op elk chromosoom - van moeder en van vader- ligt er één)
Daarom: een genotype 'code' bestaat uit 2 letters. 

*BB betekent homozygoot dominant

*Bb betekent heterozygoot

*bb betekent homozygoot recessief

Taaislijmziekte is een ernstige erfelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een recessief gen (r). Mensen die het dominante gen (R) bezitten, hebben de ziekte niet.

Het onderzoek wijst uit dat de baby geen taaislijmziekte zal krijgen.

Welk genotype of welke genotypen kan de baby hebben?
 

Sleep het vinkje naar het goede antwoord.

alleen rr

alleen Rr

alleen RR

Rr of rr

RR of Rr

Mevrouw Pierik heeft blauwe ogen. Wat kan de code van haar genotype wat betreft 'oogkleur' zijn? (Tip: gebruik niet de letter 'O' - die verschilt namelijk niet van hoofd-of kleine letter!)

Hoe zien de nakomelingen eruit?

Je kunt aan de hand van het genotype van ouders, een voorspelling doen over het genotype van de nakomelingen.
Hiervoor gebruik je een kruisingsschema. 

(Kruising = twee ouders die samen nakomelingen krijgen)

Hoe maak ik een kruisingsschema?

Filmpjes! 

https://www.youtube.com/watch?v=1LDuwM8uwTU 7.30 min. 'Erfelijkheid - Kruisingsschema's'.

https://www.youtube.com/watch?v=CxfVnuSVUAI 6 min. uitwerking van een opdracht over Cavia's. (Handig in KWT-uur!)

Bij mensen is het gen voor bruine ogen dominant over het gen van blauwe ogen. De vader van Juul en Jacques heeft blauwe ogen. Moeder heeft bruine ogen. Juul heeft blauwe ogen.

Hoe groot is de kans dat Jacques bruine ogen heeft?

Tip: Maak een kruisingsschema

1. 0%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Weektaak

= 12.1 lezen/maken.

Aanbeveling: Maak ook een begrippenlijst van 12.1.