Oefenen voor je compo : poëzie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Poëzie

Dit alles

Jean

Pierre

Rawie

Tot 0.54 kijken.

Leerlingen moeten op beeldspraak letten. Wat is allemaal niet letterlijk bedoeld?

Is zo'n songtekst ook poëzie?

Metaforen

1. Vergelijking met verbindingswoord

2. Asyndetische vergelijking

3. Zuivere metafoor

4. Personificatie

5. Synesthesie (bijzondere metafoor)

6. Homerische vergelijking

Metonymia

• Even alle neuzen tellen.
• Nederland wint van Duitsland met 2-1!
• Heb jij ook een Mulisch op je leeslijst staan?
• Wil je nog een kopje?

Even alle neuzen tellen.

Nederland wint van Duitsland met 2-1!

Heb jij ook een Mulisch op je leeslijst staan?

Wil je nog een kopje?

Pars pro tote

Totum pro parte

Noemt maker, bedoelt kunstwerk

Noemt 'verpakking', 

bedoelt inhoud.

Metonymia

A broken heart is all that's left

I'm still fixing all the cracks

Lost a couple of pieces when

I carried it, carried it, carried it home

I'm afraid of all I am

My mind feels like a foreign land 

Silence ringing inside my head 

Please, carry me, carry me, carry me home

Metafoor

Vergelijking met als

Personificatie

Hij is zo dom als een ezel.

1. Vergelijking met verbindingswoord/als
2. Asyndetische vergelijking
3. Zuivere metafoor
4. Metonymia

Dat is een boom van een kerel.

1. Vergelijking met verbindingswoord/van
2. Personificatie
3. Zuivere metafoor
4. Asyndetische vergelijking

Heel de stad liep uit om het circus te zien.

1. Zuivere metafoor
2. Metonymia
3. Vergelijking met als
4. Asyndetische vergelijking

In de duinen stond
de trouwe wachter.

1. Asyndetische vergelijking
2. Zuivere metafoor
3. Personificatie
4. Metonymia

Liefde is blind

1. Personificatie
2. Vergelijking met als
3. Metonymia
4. Vergelijking zonder als

Ezels! Let dan ook wat beter op!

1. Vergelijking met als
2. Vergelijking zonder als
3. Zuivere metafoor
4. Personificatie

Jonathan, een angstige wezel, werd geholpen door zijn vrienden.

1. Synesthesie
2. Zuivere metafoor
3. Asyndetische vergelijking
4. Personificatie

Een scherp geluid

1. Asyndetische vergelijking
2. Personificatie
3. Metonymia
4. Synesthesie

Een koude/warme kleur

1. Synesthesie
2. Zuivere metafoor
3. Vergelijking zonder als
4. Asyndetische vergelijking

De kat uit de boom kijken.

1. Personificatie
2. Synesthesie
3. Metonymia
4. Zuivere metafoor

Hij las de nieuwe Mulisch.

1. Asyndetische vergelijking
2. Vergelijking met als
3. Personificatie
4. Metonymia

Was zo de zee? Neen, neen, een stad
geleek ze, pleinen en straten in de kermisweek,
boerinne’ en boeren, en muziek en dans
in de herbergen en in lichte krans
om elke markt de snuisterijenkramen.
Of als een koning komt en alle ramen
zijn licht des avonds en uit ieder dak
een witte vlag. Zo was de zee …

1. Metafoor
2. Vergelijking met als
3. Homerische vergelijking
4. Personificatie

De bus rijdt als een kamer door de nacht.

1. Personificatie
2. Vergelijking met als
3. Asyndetische vergelijking
4. Metonymia

De oude wind beweent met as de gouden zee.

1. Personificatie
2. Zuivere metafoor
3. Metonymia
4. Asyndetische vergelijking

Hij luistert: het oor leest de prooi in zijn blinde beweging

1. Personificatie
2. synesthesie
3. Zuivere metafoor
4. Metonymia

Begrippen kleden zich uit en aan
zinsdelen liggen in scheiding

1. Synesthesie
2. Zuivere metafoor
3. Personificatie
4. Asyndetische vergelijking

zoals de koelte ‘s nachts langs lelies
en langs rozen
als wit koraal en parels diep in zee
zoals wat schoon is rustig schuilt
maar straalt wanneer ik schouwen wil
zo meen ik dat ook jij bent

1. Personificatie
2. Zuivere metafoor
3. Metonymia
4. Homerische vergelijking

Vroeger

het leven opent haar hand

voor mijn ogen in de nacht: ik lach

zoals parels zijn wij gevonden en

als een parelsnoer vallen wij uiteen

ik schrijf een brief naar hem in 

verre landen, een oud liedje,

gaat er door mijn hoofd, een lik

van de postzegel echter en wij zijn vast

van statige woorden als een douche

wat zeep om schoon te worden

en ik droom van oude gedichten 

en ik droom van een oud boek.

Vroeger

Vroeger

het leven opent haar hand

voor mijn ogen in de nacht: ik lach

zoals parels zijn wij gevonden en

als een parelsnoer vallen wij uiteen

ik schrijf een brief naar hem in 

verre landen, een oud liedje,

gaat er door mijn hoofd, een lik

van de postzegel echter en wij zijn vast

van statige woorden als een douche

wat zeep om schoon te worden

en ik droom van oude gedichten 

en ik droom van een oud boek.

personificatie 

Vergelijking met als

vergelijking met als

Geen personificatie

LET OP: 

S5 hoeft de stijlfiguren niet te leren voor het compo.

Stijlfiguren

Tegenstelling

Herhaling

Paradox

Opsomming

Parallellisme

Pleonasme

Tautologie

Hyperbool

Eufemisme

Retorische vraag

Contaminatie

(Anti-)climax

Inversie

Litotes

Maak de oefening op blz. 32/33

Tegenstelling (antithese)

'Maar tussen droom en daad staan wetten in de weg'

'Op school stonden ze op het bord geschreven,

Het werkwoord hebben en het werkwoord zijn;

hiermee was tijd, was eeuwigheid gegeven,

de ene werklijkheid,de ander schijn.'   

Herhaling

'Opzij, opzij, opzij.

Maak plaats, maak plaats, maak plaats.

We hebben ongelofelijke haast.'

Paradox

1. Hoe gespecialiseerder je bent, hoe minder je kan.
   
2. Schrijven is de kunst van het weglaten.
   
3. Het grote constante in het leven is verandering.
   

Opsomming (enumeratio)

"Wat ben jij een miezerig, vervelend, irritant, misselijk ventje!"

Parallellisme

Ik houd van het proza, dat op mij toedruist, op mij aanraast, op mij neerdondert in een stormende stortvloed van passie.

Ik houd van het proza, dat onbewegelijk en ontzaglijk is als bergruggen.

Ik houd van het proza, dat dartelt en jubelt als een waaiend zomerwoud vol vogels.

Ik houd van het proza, dat ik daar zie staan met zijn volzinnen, als een stad van marmer.

Ik houd van het proza, dat over mij daalt als een gouden sneeuw van woorden.

                                                                                                                                                              Lodewijk van Deyssel

Pleonasme

De witte sneeuw wacht

rustig op de hond die komt

Hij wordt geel gemaakt

Tautologie

In vuur en vlam

Nooit ofte nimmer

Vast en zeker (of Vlaams: zeker en vast)

Idem dito

Hyperbool

Ze weende een zee van tranen.

Eufemisme

poetsvrouw - werkster - schoonmaakster - huishoudelijke hulp - interieurverzorgster

gastarbeider - immigrant - allochtoon - medelander - nieuwe Nederlander - inwoners met een migratieachtergrond

bejaardentehuis - rusthuis - rustoord - home - woonzorgcentrum

invalide - mindervalide - andersvalide - gehandicapte - persoon met een handicap - mensen met een beperking - mensen met mogelijkheden

Retorische vraag

• Dominee: "En zijn wij niet allen zondaars?" 
  
• Leraar: "Je wilt toch later goed verdienen?" 
  
• Waarom snapt niemand dat ik soms retorische vragen stel? (door Bill Gates gebruikt op internetfora.)
  

Contaminatie

‘dus liggen we hier weer in hetzelfde bedje ziek

oude wonden dichten is moeilijker dan gedacht

en de nieuwe geven zich niet geronnen’

(Anti)climax

Schreeuwen, roepen, zeggen, fluisteren

Voorbeeld van Multatuli:

"Want aan U draag ik mijn boek op, Willem de Derde, Koning, Groothertog, Prins….meer dan Prins, Groothertog en Koning…. 

Keizer van het prachtige rijk van Insulinde."

Inversie

Voorbeeld uit “Snikken en Grimlachjes” van Piet Paaltjens

Ik moet er gedurig aan denken

zelfs adem ik soms nog flauw

den geur in van zijn sigaren.

Hij kocht ze gewoonlijk bij Blaauw.

Litotes

Dat is geen slecht idee! (Dat is een goed idee)

Hij is niet achterlijk (Hij is slim)

Dat cijfer is niet verkeerd (Dat cijfer is goed)

Zij zijn niet vies van een glaasje (Zij drinken graag een borrel)

Dat was geen succes (Dat was een mislukking)

Succes!