2.3 Hormonen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

T2 Voortplanting & Seksualiteit

2.3 Hormonen

• Leerboek op tafel
• BINAS (tabel 86 & 89) op tafel
• Telefoon in het zakkie op tafel
• Jas uit en over je stoel
• Tas op de grond

Lesprogramma

• Herhaling & Huiswerk
• Leerdoelen
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

In de afbeelding zie je de geslachtsorganen van een vrouw en een gedeelte van het uitscheidingsstelsel.
Benoem de onderdelen 1 t/m 3.

Welke onderdelen van de mannelijke geslachtsorganen produceren een bestanddeel van sperma?

Leerdoelen

• Je kunt de rol en werking van hormonen bij de voortplanting van de mens uitleggen. Uitgesplitst in kleinere leerdoelen:
  
  
• Je kunt het doel van hormonen beschrijven
• Je kunt uitleggen hoe hormonen door het lichaam worden vervoerd
• Je kunt beschrijven wat het nut en doel is van negatieve terugkoppeling
• Je kunt beschrijven hoe geslachtelijke voortplanting bij zowel de man als de vrouw hormonaal geregeld is

hormoonklier

bloed

doelwitorgaan

een orgaan dat een hormoon produceert en secreteert (uitscheidt)

een hormoon wordt ALTIJD afgegeven aan het bloed. Via het bloed wordt het hormoon vervoerd

het doelwitorgaan is opgebouwd uit cellen die specifiek reageren op het hormoon. Dit hormoon beïnvloedt zo de werking van dit orgaan

Welke omschrijving past NIET bij een hormoon?

1. Stof die door een klier wordt gemaakt
2. Een signaalstof dat via het bloed een orgaan beïnvloedt
3. Regelt het ontstaan van primaire geslachts-kenmerken
4. Vrouwen hebben wisselende hormoonconcentraties

hypothalamus

hypofyse

ovaria

testes

De hypothalamus is onderdeel van de hersenen en stuurt alle andere organen aan.

mbv een hormoon zet de hypothalamus de hypofyse aan tot het aanmaken van hormonen

Deze hormonen sturen de geslachtsorganen aan en ook die maken weer hormonen.

De hormonen uit de geslachtsorganen zorgen voor secundaire geslachtskenmerken en gametogenese

De ontstane hormonen geven feedback aan de hypothalamus

Hormonale regeling bij de man

GnRH

Gonadotropin releasing hormone

hormoonklier: hypothalamus

doelwitorgaan: hypofyse

hypothalamus

hypofyse

testes

GnRH

FSH

LH

FSH

Follikel stimulerend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: cellen van Sertoli

Cellen van Sertoli

- stimuleren spermatogenese

Cellen van Leydig

 

Testosteron

LH = Luteiniserend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: cellen van Leydig

Testosteron hormoonklier:
teelbal (cellen van Leydig)

- stimuleren sec. gesl. kenmerken

- stimuleren spiergroei

- stimuleren libido

- negatieve terugkoppeling

Testosteron

Wat gebeurt er met de GnRH en FSH concentratie in het bloed als de testosteron concentratie hoog is? Gebruik Binas blz. 89C

Check!

Zie Binas 89C

ICSH =  LH

dikke pijl = maakt
dunne pijl = stimuleert

stippelpijl = remt

Testosteron remt de afgifte van GnRH en daarmee ook FSH

Hormonale regeling bij de vrouw

GnRH

Gonadotropin releasing hormone

hormoonklier: hypothalamus

doelwitorgaan: hypofyse

hypothalamus

hypofyse

ovaria

GnRH

FSH

LH

FSH

Follikel stimulerend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: follikels > rijpen

- rijp en groei follikel/eicel

ovulatie

ontwikkeling geel lichaam

oestrogeen 

LH

Luteiniserend hormoon

hormoonklier: hypofyse

doelwitorgaan: follikelcellen

oestrogeen

aangroeien baarmoederslijmvlies

ontwikkeling sec. geslachtskenm

progesteron

verkliering baarmoederslijmvlies

oestrogeen  

progesteron

progesteron

Menstruatiecyclus

BINAS 86C

Gemiddeld 28 dagen

dag 1  = eerste dag van menstruatie

dag 14 = ovulatie > eisprong (verschilt per vrouw)

dag 5 - 14: folliculaire fase

onder invloed van FSH rijpt follikel en eicel

oestrogeen wordt afgegeven: stimuleert diktegroei baarmoederslijmvlies

dag 14 - 28: luteale fase

onder invloed van LH-piek vindt ovulatie plaats

restant follikel --> geel lichaam (door LH)

baarmoederslijmvlies verkliert door progesteron

dag 1 - 4: menstruatie

geel lichaam vervalt: geen progesteron productie meer

baarmoederslijmvlies wordt afgestoten

Waar vindt dit proces plaats?

1. eileider
2. eierstok
3. testis
4. baarmoeder

Rijpen nieuwe eicel

Eisprong

Eicel sterft

Rijpen nieuwe eicel

Menstruatie

Baarmoederslijmvlies wordt dikker

Menstruatie

menstruatie

ovulatie

progesteron

oestrogeen

gele lichaam

eierstok

follikel

In de afbeelding is een menstruatiecyclus weergegeven die 28 dagen duurt. De letters M, N, O en P geven bepaalde fasen in deze cyclus aan. Verder is de groei van het baarmoederslijmvlies weergegeven.

In welke van de fasen M, N, O en P is in deze cyclus het geel lichaam aanwezig?

1. Fase M
2. Fase N
3. Fasen M en N
4. Fasen M, N, O en P

Klaar en nog niet helemaal duidelijk?

• uitgebreide instructiefilm over hormonale regeling dmv geslachtshormonen en menstruatiecyclus: https://www.youtube.com/watch?v=RXqmfZ1tphg&t=73s 
•  uitleg/animatie menstruatiecyclus: https://www.bioplek.org/animaties/voortplanting/vrgesl5x.html

Binas 86C
Waarom stijgt de concentratie LH zo sterk vlak voor ovulatie?

Binas 86C
Waarom daalt de concentratie progesteron na dag 22?