7.1 De verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

H7 Pruiken en revoluties

7.1 De verlichting

Lesdoel

Aan het einde van de les kun je de kenmerken van de Verlichting noemen en ken je een aantal belangrijke verlichte denkers. 

Verlichting

Rationeel denken en vrijheid leiden tot een betere wereld

Verlichting

• Onderzoek is niet alleen wetenschappelijk en nuttig voor oorlog & handel
• Andere onderwerpen: godsdienst, politiek, sociale verhoudingen en economie. 
• De vraag: wat drijft de mens? 
• Rationalisme boven traditie. De donkere tijden van intolerantie en onwetendheid worden nu 'Verlicht'

Immanuel Kant

Vrijheid zorgt voor vooruitgang. Durf te denken en zelf te beslissen!

Adam Smith - economie 

• Mensen streven altijd eigen voordeel na
• Vrije economie  (kapitalisme)
• Wet van vraag en aanbod zorgt als ontzichtbare hand voor zo groot mogelijke voorspoed

Voltaire - religie

• God bemoeit zich niet met de wereld, want wonderen zijn in strijd met de wetten van de natuur.
• De katholieke kerk was intolerant en bijgelovig.
• Deïsme. God als 'horlogemaker'. Wij kunnen het horloge begrijpen door onderzoek.

Waar begon de Verlichting? 

Nederland en Engeland

Waarom? De relatief grote geloofsvrijheid. Hierdoor konden bepaalde boeken verspreid worden. 

Later verplaatste het zich naar Parijs, het culturele centrum van Europa

John Locke - politiek

Macht van koningen en regeringen komt niet van God, maar van de burgers. De overheid beschermt de burgers in ruil voor deze macht.

Niemand staat boven de wet.

Mensenrechten

Veiligheid, leven, vrijheid, bezit

Scheiding der machten

• Parlement: legt vast
• Regering: voert uit
• Rechters: controleren

Waar was Montesquieu eigenlijk zelf voor? Een parlementaire monarchie zoals in Groot-Brittannië

Jean-Jacques Rousseau 

• Volkssoevereiniteit
• Regering moet de "algemene wil" uitvoeren
• Volksvergadering!

• 'The noble savage'. Beschaving  en eigendommen hebben gezorgd voor ongelijkheid. Samenleving is maakbaar.

De Verlichting is de tijd van rationeel optimisme. Leg uit wat daarmee bedoeld wordt.

Leg uit dat Belle van Zuylen aan de ene kant wel een product van de verlichting was, en aan de andere kant niet

Opdracht

Splits op in tweetallen en werk opdracht 6 van 'historisch denken' uit. Deze lever je uiterlijk vanmiddag 5 uur samen in via Teams. 

Leeropbrengst: het in eigen woorden kunnen uitleggen van oorzaak-gevolg en direct-indirect.