§4.3 Karel V

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

3.4 Keizerlijke Karel

Opschudding in de Nederlanden

...drie verschillende Collaterale Raden noemen

...verschillen en overeenkomsten noemen tussen
lutheralen en calvinisten

...de rol van de inquisitie bij de vervolging
van de protestanten uitleggen

AAN HET EINDE VAN DE LES KAN JE...

Terugkijken

Klassikale uitleg

Zelfstandig werken

Afsluiten

DOEN

1400

1648

1384: Filips de Stoute

1600

1500

1506: Karel V

1555: Filips II

1584: moord Willem v. Oranje

1648: Verdrag van Münster

1384

1400

1648

1600

1500

1555: Filips II

1584: moord Willem v. Oranje

1648: Verdrag van Münster

1384

1384: Filips de Stoute

1506: Karel V

1505

1384

Middeleeuwen:

Gewesten

• eigen bestuur
• eigen wetten
• eigen regels
• eigen munten 
• privileges
• particularisme

Het streven van een gewest naar zelfstandigheid

1505

1384

14e eeuw:

Onder controle van de Hertog van Bourgondië.

Hertogen breidden gebied uit door:

• erfenissen
• huwelijkspolitiek
• aankoop van grondgebied
• veroveringen

1384: Filips de Stoute hertog van Bourgondië.

Begin Bourgonidsche tijd.

Bourgondië, in het midden van Frankrijk, was oorspronkelijk een leengebied van de Franse koning.

Het regelen van een huwelijk om zo familiebezit en macht uit te kunnen breiden

Periode waarin de Nederlandse gewesten onder leiding staan van de Bourgondische hertogen

Filips de Stoute

1505

1419

Filips de Goede

Probeert meer invloed op de gewesten te krijgen

• stadhouders als plaatsvervanger van de hertog
• elk gewest een eigen bestuur: Statenvergadering
• vergadering van de Staten-Generaal
  - overleg beleid binnen gezamenlijke gewesten
  - bede van de landsheer
• Brussel hoofdstad, bestuurstaal Frans 
• centralisatie

Plaatsvervanger van de heer binnen een gewest

Vergadering van het bestuur van een gewest

Tussen 1464 en 1796 de benaming voor de gezamenlijke vergadering van de verschillende Statenvergaderingen van de verschillende gewesten.

Een officieel verzoek om geld of om belasting te mogen heffen

1384

Het streven van vorsten naar één centraal bestuur met overal dezelfde wetten en regels.

Filips de Goede

1505

1477

Reactie gewesten:

• bang vrijheid en privileges te verliezen
• 1477: rellen en opstanden
• gewesten stellen eisen aan nieuwe hertogin:
  - meer vrijheid
  - meer invloed
  - in ruil voor trouw aan de hertogin
• Maria gaat akkoord: groot privilege 

Maria trouwt daarna met Maximiliaan I van Oostenrijk, zelfstandigheid gewesten wordt weer deels teruggenomen.

1482: dood Maria van Bourgondië. Gewesten krijgen een nieuwe naam: Habsburgse Nederlanden

Benaming voor de Nederlandse gewesten in de Habsburgse tijd

1384

Maria van Bourgondië

- Hertogin mag zonder toestemming van de Staten niet trouwen, oorlog verklaren of belasting heffen

- Alleen bewoners van gewesten mogen ambt in gewest bekleden

- Staten mogen vergaderen waar en wanneer ze willen

- In Nederlandse gewesten is bestuurstaal Nederlands

1400

1648

1600

1500

1584: moord Willem v. Oranje

1648: Verdrag van Münster

1384

1384: Filips de Stoute

1505: Karel V

1555: Filips II

1555

1500

• 1506: Karel V wordt heer der Habsburgse Nederlanden
• Margaretha van Oostenrijk wordt landvoogdes

Doel Karel: gewesten centraliseren
Drie Collaterale Raden 

• De Geheime Raad - advies binnenlandse wetgeving
• De Raad van State - advies buitenlandse zaken en oorlog 
• Raad van Financiën - advies financiën Habsburgse gewesten 

Plaatsvervang(st)er van de landsheer in alle gewesten

1506

Centrale adviesraden, ingesteld door Karel V, ter bevordering van de centralisatie van de Nederlanden

1555

1500

Reformatie in Nederland:

• volgelingen van Luther (lutheranen)
• volgelingen van Johannes Calvijn (calvinisten)
  - kerk moet geleid worden door de gelovigen

Aanwezigheid van deze grote groep protestanten zorgt voor onrust bij de katholieken.  

Volgelingen van Maarten Luther

1506

Volgelingen van Johannes Calvijn

1555

1500

Overeenkomsten Luther en Calvijn:

• Alleen je geloof kan zorgen dat je in de hemel komt, niet wat je doet of hoeveel geld je betaalt
• Geestelijken stonden niet dichter bij God dan gewone mensen
• In de kerk moet weinig afleiding zijn, dus geen heiligenbeelden, wierrook 
• Geestelijken moeten kunnen trouwen en kinderen krijgen

1506

1555

1500

Verschillen tussen Luther en Calvijn:

1506

LUTHER

• Tijdens leven wordt bepaald of je naar de hemel mag
• In de kerken mogen wel kaarsen en orgelmuziek
• Vorsten zijn de baas in hun gebiefd, mogen dus wat over de kerk zeggen. Als koning slecht is, grijpt God wel in

CALVIJN

• Bij je geboorte staat vast of je naar de hemel mag
• Kerken zo leeg mogelijk. Somber, stil.
• Vorsten hebben niks over het geloof te zeggen. Als de koning slecht is, mag je in opstand komen.

1555

1500

Reactie Karel V op de protestanten:

• 1550: Het bloedplakkaat 
  - Protestanten vervolgd door de inquisitie
  - Werden als ketters veroordeeld
  - Levend verbrand in het openbaar 

Een op een vel papier gedrukte wet, vooral tegen ketters

1550

Rechtbank van de katholieke kerk voor het opsporen en bestrijden van ketterij

1555

1500

Reactie Karel V op de protestanten:

• 1550: Het bloedplakkaat 
  - Protestanten vervolgd door de inquisitie
  - Werden als ketters veroordeeld
  - Levend verbrand in het openbaar 
• 1555: Godsdienstvrede van Augsburg
• 1555: Troonsafstand Karel V

Een op een vel papier gedrukte wet, vooral tegen ketters

Rechtbank van de katholieke kerk voor het opsporen en bestrijden van ketterij

AAN DE SLAG!

Wat?

Maken §4.3

Opdracht 1, 2, 3, 5, 6

Hoe?

In je digitale methode

Hulp?

Je werkt in stilte

Vinger in de lucht bij vragen

Klaar?

Maken opdracht 8