HFMM 2HV H4 Tijd voor geschiedenis

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

4.2 Buitenlandse bemoeienis

4.2 Buitenlandse bemoeienis

T1 Ik kan drie kenmerken geven van Nederland in de Middeleeuwen. 

T1 Ik kan uitleggen op welke manieren de Bourgondiërs hun macht weten te vergroten in de
14 eeuw.

T1 Ik kan met drie voorbeelden uitleggen hoe Filips de Goede het particularisme in de Nederlandse gewesten tegen ging.

T1 Ik kan uitleggen (met behulp van twee gebeurtenissen) hoe de Bourgondische tijd overgegaan is in de Habsburgse Nederlanden.

1400

1648

1600

1500

1555: Filips II

1584: moord Willem v. Oranje

1648: Verdrag van Münster

1384

1384: Filips de Stoute

1506: Karel V

1505

1384

Middeleeuwen:

gewesten

• eigen bestuur
• eigen wetten
• eigen regels
• eigen munten 
• privileges
• particularisme

Het streven van een gewest naar zelfstandigheid

Het streven van een gewest naar zelfstandigheid

1505

1384

14e eeuw:

Onder controle van de Hertog van Bourgondië.

Hertogen breidden gebied uit door:

• erfenissen
• huwelijkspolitiek
• aankoop van grondgebied
• veroveringen

1384: Filips de Stoute hertog van Bourgondië.

Begin Bourgonidische tijd.

Bourgondië, in het midden van Frankrijk, was oorspronkelijk een leengebied van de Franse koning.

Het regelen van een huwelijk om zo familiebezit en macht uit te kunnen breiden

Periode waarin de Nederlandse gewesten onder leiding staan van de Bourgondische hertogen

Filips de Stoute

1505

1419

1419-1467: Filips de Goede Hertog van Bourgondië

Probeert meer invloed op de gewesten te krijgen:

• stadhouders als plaatsvervanger van de hertog
• elk gewest een eigen bestuur: Statenvergadering
• vergadering van de Staten-Generaal
  - overleg beleid binnen gezamenlijke gewesten
  - bede van de landsheer
• Brussel hoofdstad, bestuurstaal Frans 
• centralisatie

Plaatsvervanger van de heer binnen een gewest

Vergadering van het bestuur van een gewest

Tussen 1464 en 1796 de benaming voor de gezamenlijke vergadering van de verschillende Statenvergaderingen van de verschillende gewesten.

Een officieel verzoek om geld of om belasting te mogen heffen

1384

Het streven van vorsten naar één centraal bestuur met overal dezelfde wetten en regels.

Filips de Goede

Bourgondië in 1467, toen Filips de Goede stierf.

1505

1477

Reactie gewesten:

• bang vrijheid en privileges te verliezen
• 1477: rellen en opstanden
• gewesten stellen eisen aan nieuwe hertogin:
  - meer vrijheid
  - meer invloed
  - in ruil voor trouw aan de hertogin
• Maria gaat akkoord: groot privilege 

Maria trouwt daarna met Maximiliaan I van Oostenrijk, zelfstandigheid gewesten wordt weer deels teruggenomen.

1482: dood Maria van Bourgondië. Gewesten krijgen een nieuwe naam: Habsburgse Nederlanden

Benaming voor de Nederlandse gewesten in de Habsburgse tijd

1384

Maria van Bourgondië

- Hertogin mag zonder toestemming van de Staten niet trouwen, oorlog verklaren of belasting heffen

- Alleen bewoners van gewesten mogen ambt in gewest bekleden

- Staten mogen vergaderen waar en wanneer ze willen

- In Nederlandse gewesten is bestuurstaal Nederlands

4.6 opdracht 2

4.6 opdracht 3

4.6 opdracht 4

Link naar

Verwerkingsopdracht H4

achterhoekvo-my.sharepoint.com

4.2 Buitenlandse bemoeienis

4.3 Keizerlijke Karel

T2 Ik kan uitleggen hoe Karel V zijn rijk bestuurde.

T2 Ik kan standpunten en overeenkomsten noemen tussen lutheranen en calvinisten. 

T2 Ik kan vertellen wat inquisitie is en welke rol de inquisitie speelde bij de vervolging van protestanten.

1400

1648

1600

1500

1584: moord Willem v. Oranje

1648: Verdrag van Münster

1384

1384: Filips de Stoute

1506: Karel V

1555: Filips II

1555

1500

• 1505: Karel V wordt heer der Habsburgse Nederlanden
• Margaretha van Oostenrijk wordt landvoogdes

Doel Karel: gewesten centraliseren
Drie Collaterale Raden 

• De Geheime Raad - advies binnenlandse wetgeving
• De Raad van State - advies buitenlandse zaken en oorlog 
• Raad van Financiën - advies financiën Habsburgse gewesten 

Plaatsvervang(st)er van de landsheer in alle gewesten

1505

Centrale adviesraden, ingesteld door Karel V, ter bevordering van de centralisatie van de Nederlanden

4.6 opdracht 5

1555

1500

Reformatie in Nederland:

• volgelingen van Luther (lutheranen)
• volgelingen van Johannes Calvijn (calvinisten) 
  

Aanwezigheid van deze grote groep protestanten zorgt voor onrust bij de katholieke landsbestuurders (bv. Karel V en later Filips II) en de katholieke kerk.  

Volgelingen van Maarten Luther:

we hebben in H3 gezien op welke punten zij kritiek hadden (aflatenhandel, macht van de paus en geestelijken, rijkdom van de kerk etc.).

1505

Volgelingen van Johannes Calvijn:

De ideeën van Calvijn over soberheid en gematigdheid spraken velen in Nederland aan. Maar vooral de ideeën van Calvijn over de organisatie van de kerk vonden veel aanhang. Zo vond Calvijn dat de Kerk niet van bovenaf, maar vanuit de gelovigen zelf geleid moest worden. Ook vond Calvijn dat de bijbel het belangrijkste was in de kerk.

4.6 opdracht 6

1555

1500

Reactie Karel V op de protestanten:

• 1550: Het bloedplakkaat 
  - Protestanten vervolgd door de inquisitie
  - Werden als ketters veroordeeld
  - Levend verbrand in het openbaar 
• 1555: Godsdienstvrede van Augsburg
• 1555: Troonsafstand Karel V

Een op een vel papier gedrukte wet, vooral tegen ketters

Rechtbank van de katholieke kerk voor het opsporen en bestrijden van ketterij.

In combinatie met het bloedplakkaat van 1550 bepaalt Karel V dat protestanten vervolgd en veroordeeld moeten worden door de inquisitie. Dit plakkaat leidt tot veel slachtoffers die bijvoorbeeld levend verbrand worden, vandaar de naam 'bloedplakkaat'.

1550

Karel V sloot in 1555 de godsdienstvrede van Augsburg na jaren van onrust over religie binnen en buiten zijn rijk. 

In het verdrag was afgesproken dat het staatshoofd de religie van zijn of haar land bepaalt.

4.6 opdracht 7

4.2 Buitenlandse bemoeienis

4.4. Een onrustige opstand

T3 Ik kan verschillende soorten oorzaken en gevolgen onderscheiden.

T3 Ik kan uitleggen waarom de hertog van Alva naar de Nederlanden werd gestuurd.

T3 Ik kan verschillende voorbeelden noemen hoe de hertog van Alva na de Beeldenstorm probeerde de Nederlanden onder de duim te houden.

T3 Ik kan de rol van Willem van Oranje in de Nederlandse Opstand beschrijven.

1400

1648

1600

1500

1648: Verdrag van Münster

1384

1384: Filips de Stoute

1506: Karel V

1555: Filips II

1584: moord Willem v. Oranje

1600

1550

Filips II volgt Karel V op

• Koning van Spanje
• Koning van Portugal
• Hertog van Luxemburg
• Heer der Nederlanden

1555

1600

1550

Reactie Nederlanden: weinig enthousiasme

• Trad nog strenger op tegen protestantisme
• Verhoogde belasting ivm vele oorlogen
• Ging door met centralisatie, edelen waren bang macht en privileges te verliezen

1555

1600

1550

Reactie Nederlanden: weinig enthousiasme

• Trad nog strenger op tegen protestantisme
• Verhoogde belasting ivm vele oorlogen
• Ging door met centralisatie, edelen waren bang macht en privileges te verliezen

Margaretha van Parma: landvoogdes

1559

1600

1550

1566: 200 lage edelen komen met verzoek:

Verzoek aan Filips II om de plakkaten tegen protestanten te verzachten.

Smeekschrift der edelen

Gevolg: hagenpreken

1566

1600

1550

1566: Hagepreken lopen uit de hand.

Groepjes calvinisten vallen kerken en kloosters aan

Beeldenstorm

Uitbarsting onder het (calvinistische) volk in het jaar 1566, waarbij kerken en kloosters ontdaan werden van katholieke versieringen.

1566

1600

1550

1566: Hagepreken lopen uit de hand.

Groepjes calvinisten vallen kerken en kloosters aan

Beeldenstorm

Reactie Filips II:

Woest. 

Stuurt generaal Hertog van Alva met 10.000 man leger naar de Nederlanden

Uitbarsting onder het (calvinistische) volk in het jaar 1566, waarbij kerken en kloosters ontdaan werden van katholieke versieringen.

1566

1600

1550

Reactie Nederlanden:

• veel edelen vluchten naar het buitenland
• Margaretha moest aftreden
• Alva wordt landvoogd
• Tiende Penning

Een vaste belasting van 10% op de verkoop van roerende goederen en winsten uit ondernemingen.

1568

1600

1550

1568: Begin Nederlandse Opstand

- Willem van Oranje trekt met zijn leger het land in

- Hij geeft leiding aan de Watergeuzen

- Wint de slag bij Heiligerlee

- Daarna vooral successen voor Alva

Een vaste belasting van 10% op de verkoop van roerende goederen en winsten uit ondernemingen.

1568

1600

1550

1568: Begin Nederlandse Opstand

- Willem van Oranje trekt met zijn leger het land in

- Hij geeft leiding aan de Watergeuzen

- Wint de slag bij Heiligerlee

- Daarna vooral successen voor Alva

1572

- Watergeuzen nemen Den Briel in 

Gevolg:

- Steeds meer steden kiezen kant van de opstand

- Alva woedend ➤ beleg van steden

Een vaste belasting van 10% op de verkoop van roerende goederen en winsten uit ondernemingen.

1572

1600

1550

1575: Het beleg van Woerden

1575

1600

1550

Gewesten gaan samenwerken:

- Elk gewest eigen godsdienst bepalen

- Spaanse troepen moeten het land uit

- Samenwerking duurt kort door ruzie over godsdienst

1576

1600

1550

1579: Zuidelijke gewesten kiezen Spaanse kant
Noorden gaat alleen door in hun strijd

 

1579

1600

1550

1579: Zuidelijke gewesten kiezen Spaanse kant
Noorden gaat alleen door in hun strijd

1581: Noorden erkent Filips II niet meer als hun heer

Plakkaat van Verlatinghe

1581

4.2 Buitenlandse bemoeienis

4.5. De strijd beslecht

T3 Ik kan verschillende soorten oorzaken en gevolgen onderscheiden.

T3 Ik kan uitleggen waarom de hertog van Alva naar de Nederlanden werd gestuurd.

T3 Ik kan verschillende voorbeelden noemen hoe de hertog van Alva na de Beeldenstorm probeerde de Nederlanden onder de duim te houden.

T3 Ik kan de rol van Willem van Oranje in de Nederlandse Opstand beschrijven.