6.3 Nederland vanaf de jaren tachtig

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

6.3 Nederland vanaf de jaren '80

Lesdoelen. Aan het einde v/d les:

1.  Kun je met een voorbeeld uitleggen hoe de regering in de jaren '80 de kosten van de verzorgingsstaat probeerde te verkleinen

2.  Kun je een belangrijke oorzaak noemen voor de economische groei in Nederland in de jaren '90. 

3.  Kun je uitleggen wat de begrippen '' individualisering'' en '' secularisatie'' betekenen. 

4. Kun je een verklaring geven voor de opkomst van Fortuyn en Wilders in de politiek.

Overzicht tot nu toe:

Jaren '50: Wederopbouw Nederland na WOII

- Veel werkloosheid, armoede en onzekerheid.

- Hard werken, weinig geld. Veel mensen trekken weg uit NL.

Jaren '60: Stijgende welvaart: hogere lonen en meer luxe

- Opkomst amerikanisering, jongerencultuur en Tweede Feministische Golf

- Politieke verandering: meer inspraak voor burgers (democratisering)

Einde aan de economische groei...

Jaren '70: Einde aan sterke economische groei:

- Nederlandse industrie ging voor deel ten onder

- Veel bedrijven failliet of verhuisden 'lage-lonen-landen'

- Vooral textielindustrie werd hard getroffen (kleding uit India of Bangladesh)

--> Voor het eerst sinds jaren '30 enorme werkloosheid!

Veel mensen zaten thuis en kregen een WW of WAO uitkering.

Dit kostte de regering heel veel geld.  Wat hier aan te doen?

Verzorgingsstaat ter discussie

Alle uitkeringen waren door de slechte economie bijna niet meer te betalen.

Er moest een oplossing komen -> bezuinigen:

- Strengere controle op wie een uitkering (WAO) kreeg.

- Uitkeringen werden verlaagd

- Het werd moeilijker om een uitkering te krijgen.

Op deze manier kon het kabinet van Lubbers kosten besparen.

Spotprent uit 1985

Noteer over welke ontwikkeling deze bron gaat . Leg je antwoord uit met bronelementen. 

Toelichting: Links staan de politici (van links naar rechts): Lubbers (CDA), Van Aardenne (VVD) en Van Kemenade (PvdA).

Sociale grondrechten

• In 1983 worden de sociale grondrechten ingevoerd. 
• Het biedt bescherming door de overheid:

1. Recht op bestaanszekerheid (iedereen moet redelijk bestaan kunnen hebben)
2. Recht op onderwijs (basisonderwijs gratis en goed onderwijs)
3. Recht op gezondheidszorg (voldoende artsen en ziekenhuis, schoon drinkwater enz)
4. Recht op woongelegenheid (genoeg huizen van voldoende kwaliteit)
5. Recht op bewoonbaarheid (van het land: schone bodem, lucht, water)
6. Recht op werk (proberen te zorgen voor genoeg werk)   
7. Recht op rechtsbijstand (iedereen recht op een advocaat, ook armen)
   

Jaren '90 Nieuwe economische groei

- Meer banen, meer welvaart (2e auto, vliegvakanties)

- Opkomst PC en mobiele telefoon --> nieuwe media!

                               1991: Uitvinding internet!

                               --> opkomst informatiemaatschappij (wereld meer met elkaar verbonden door snelle uitwisseling van info)

                                

Globalisering

Economische groei jaren '90 kwam vooral door wereldeconomie: 

landen raakten steeds nauwer met elkaar verbonden.

Meer wereldhandel: meer bedrijven over de hele wereld actief.

Nederland profiteerde van deze globalisering. 

Nederland had een overlegeconomie: veel afspraken tussen overheid en bedrijven: bijvoorbeeld lage lonen -->  hierdoor goedkope productie. 

Poldermodel: Besturen en besluiten door middel van overleg. 

Sociaal-culturele veranderingen

Maatschappelijke veranderingen sinds de jaren '60 gingen in jaren '90 door:

- Steeds meer getrouwde vrouwen werkten, ook als ze kinderen hadden 

-->vrouwenemancipatie, feminisme

- Invloed van zuilen nam steeds verder af door tv en internet --> ontzuiling

- Steeds meer mensen zagen zichzelf als een individu, en niet meer als onderdeel van een groep --> individualisering. 

- Steeds minder mensen geloven of gaan naar de kerk. --> secularisatie 

(= ontkerkelijking)

Voorbeeld secularisatie in politiek

1994: CDA (christelijke partij) steeds minder stemmen en 

voor het eerst niet in regering!

PVDA, VVD en D66 vormden een kabinet.

Van 1994 tot 2001 waren er paarse kabinetten o.l.v. premier Wim Kok

-> rood van socialisten (PVDA) + blauw van liberalen (VVD en D66) 

Er kwamen wetten waar veel christenen tegen waren!

--> Voorbeeld: Nederland werd 1e land waar homo's mochten trouwen.

Multicultureel

Ook komst van mensen uit andere landen ging door in jaren '90:

- Vooral van Turkse/Marokkaanse afkomst: vrouwen en kinderen kwamen over en kinderen trouwde vaak met partner uit moederland. 

- Komst van asielzoekers: vluchtelingen uit oorlogsgebieden. (o.a. Bosnië)

In de grote steden ontstond een multiculturele samenleving. 

Hierdoor zorg bij sommige Nederlanders over nationale cultuur. 

Bestond de Nederlandse cultuur nog wel? Waren we nog wel 1 volk?

Angst...

Ondanks zorgen over de Nederlandse identiteit waren 

veel Nederlanders tevreden in jaren '90.

Dat veranderde plotseling op 11-9-2001: Aanslagen Al-Qaida in de VS (9/11). -> Veel Nederlanders bang voor Islam en terrorisme. Er was veel angst voor een aanslag in Nederland.

 

Pim Fortuyn

• De politicus zei wat een groot deel vh het volk dacht
• Waarschuwde voor Islam.
• '' Grenzen dicht; minder moslims en asielzoekers'' 
• 2002 eigen partij: LPF (Lijst Pim Fortuyn)

De moord op Pim Fortuyn

3 maanden later verkiezingen en LPF leek de grootste partij te worden. Maar toen... 9 dagen voor de verkiezingen:

6 mei 2002: Pim Fortuyn doodgeschoten.

Dader: Volkert van der G, milieuactivist.

LPF krijgt veel stemmen, maar valt later uiteen. 

Geert Wilders

• Ook kritisch op de Islam.
• Zei net als Fortuyn dat de politiek niet naar het gewone volk luistert. 
• Stapte in 2004 uit de VVD en begon eigen partij:

PVV: Partij voor de Vrijheid

Populisme

Fortuyn en Wilders:

'' De politieke leiders luisteren niet naar het volk. De elite trekt zich niets van het volk aan en doet waar ze zelf zin in heeft.'' 

Zij wilden dat politici de wil van het volk uitvoerden:

--> Populisme 

Het referendum

Populisten willen dat de politiek doet wat het volk wil.

Ze zijn ook voor invoering van een referendum. 

Referendum = Mogelijkheid voor burgers om te stemmen over een wet of andere onderwerpen (volksstemming)

2015: Invoering raadgevend referendum. 300.000 mensen moeten  hier om vragen.  -->  regering niet verplicht rekening te houden met uitslag.

Groeiende problemen...

Na 2001: economie groeit minder hard

Vanaf 2008: jarenlang helemaal geen groei meer.

--> werkloosheid nam weer toe.

--> opnieuw discussie over kosten verzorgingsstaat 

Geboortecijfer laag en mensen worden steeds ouder...

AOW

Dus steeds meer ouderen, maar steeds minder 

werkende jongeren die belasting betalen -->

Hoe alle pensioenen van de ouderen te betalen?

AOW vanaf 65 jaar (Algemene Ouderdoms Wet) onbetaalbaar...

Oplossing: AOW-leeftijd verhogen. Niet op 65e, maar later.

Ook bezuinigingen op thuiszorg en andere zorgvoorzieningen voor ouderen. . 

Nu de quizvragen:

In de jaren '80 verdween de textielindustrie grotendeels uit Nederland. Wat was de oorzaak?

1. Fabrieken vertrokken naar lagelonenlanden
2. Er was een groot tekort aan katoen
3. Er waren bijna geen arbeiders te vinden
4. Fabrieken waren te vervuilend en moesten dicht

Hoe probeerde de regering in de jaren '80 de kosten van de verzorgingsstaat te verlagen?

1. Er werden meer gastarbeiders gehaald
2. Uitkeringen werden verhoogd
3. Uitkeringen werden verlaagd
4. Er werd meer geïnvesteerd in landbouw

In de jaren '90 kwam er steeds meer verbondenheid tussen landen over de hele wereld. Dit noemen we...

1. Secularisatie
2. Individualisering
3. Poldermodel
4. Globalisering

Wat is secularisatie?

1. Steeds minder mensen geloven en gaan naar de kerk
2. Het aantal culturen in een land neemt toe
3. Afspraken maken tussen bedrijven en overheid
4. Mensen zien zichzelf steeds meer als individu met eigen keuzes.

Welke uitvinding uit 1991 had een enorme impact op de maatschappij?

1. De satelliet
2. De computer
3. De mobiele telefoon
4. Het internet

De aanslagen van Al-Qaida in de VS zorgden voor angst in Nederland. In welke jaar waren deze aanslagen?

1. 1999
2. 2001
3. 2003
4. 2005

Wat hoort NIET bij Pim Fortuyn?

1. Partij voor de Vrijheid
2. LPF
3. Doodgeschoten
4. Kritiek op islam

Wat is een verzorgingsstaat?

1. Land waarin de overheid ervoor zorgt dat iedere burger een inkomen heeft.
2. Discussie over wat er gedaan moet worden aan de slechte arbeidersomstandigheden.
3. Project waaraan werklozen tegen een laag loon werk doen dat nuttig is voor de samenleving.
4. Land waarin de overheid zich niet bemoeit met de economie en alleen zorgt voor orde en veiligheid.

wat word er bedoeld met nieuwe media?

1. radio en televisie
2. televisie en laptop
3. telefoon en computer

Wat is secularisatie?

1. Steeds minder mensen gaan naar de kerk
2. Economische samenwerking
3. Ontwikkeling waarbij mensen zich steeds minder als deel van een groep voelen.
4. Een ander woord voor verzorgingsstaat

Wie is de persoon op de afbeelding?

1. Wilders
2. Drees
3. Fortuyn
4. Thorbecke

Fortuyn en Wilders zeiden allebei dat de andere politici niet naar de gewone mensen luisterden. Zij vonden dat politici de wil van het volk moesten uitvoeren. Hoe noem je deze stroming?

1. Populisme
2. Nationalisme
3. Poldermodel
4. Overlegeconomie

Welk jaar?
De PvdA en de VVD verloren veel stemmen ten koste van de Lijst Pim Fortuyn.

1. 1967
2. 1994
3. 2002
4. 2008

Waar is AOW een afkorting van?

1. Algemene Ouderdomswet
2. Algemene Ouderenwet
3. Anti-ouderenwet
4. Arbeiders Ouderdomswet

Lesdoelen. Aan het einde v/d les:

1.  Kun je met een voorbeeld uitleggen hoe de regering in de jaren '80 de kosten van de verzorgingsstaat probeerde te verkleinen

2.  Kun je een belangrijke oorzaak noemen voor de economische groei in Nederland in de jaren '90. 

3.  Kun je uitleggen wat de begrippen '' individualisering'' en '' secularisatie'' betekenen. 

4. Kun je een verklaring geven voor de opkomst van Fortuyn en Wilders in de politiek.

Aan de slag! 

Maak vraag 2 t/m 10 op blz. 158-159.