3.2 Sparta en Athene

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Nu doen

Pak je boek

je schrift

een pen

je laptop en start Lesson up

Vandaag

korte terugblik

nakijken huiswerk

uitleg over  Athene: democratie

huiswerk

Zet de volgende ontwikkelingen bij de antieke Grieken in de goede tijdsvolgorde

Het stichten van koloniën

In Griekenland ontstaan onafhankelijke stadstaten

Groei van de Griekse overzeese handel en welvaart

Snelle groei van de bevolking

Door een _________________ gingen boeren opzoek naar vruchtbare grond, zij voeren overzee om nieuwe_______

te stichten. Het stichten van nieuwe stadstaten zorgt voor de verspreiding van de Griekse __________________

Vul de lege plekken in

Voedseloverschot 

Voedseltekort 

Landen

Koloniën 

Cultuur 

Macht 

Bij een aristocratie heeft...

1. Een koning de macht
2. Het volk de macht
3. Een farao de macht
4. Een kleine groep rijken de macht

Wat is een monarchie?

1. Een bestuur met een erfelijke koning.
2. Een samenleving zonder geld of eigendom.
3. Een bestuur door de "besten" in een samenleving.
4. Een bestuur waar één persoon alle macht heeft.

Wat is een tirannie?

1. Een regering van een kleine groep aanzienlijken
2. Een regering waarbij het volk beslist
3. Een regering door een vorst, meestal een koning
4. Een regering met een alleenheerser die de macht gegrepen heeft

nu doen

nakijken en verbeteren huiswerk

als je klaar bent pak je je schrift, je kan vast beginnen met paragraaf 3.2

3.2: Sparta en Athene

Politiek

De Griekse stadstaten hadden elk hun eigen manier van besturen.

Grieken noemden besturen 'politiek'. (polis)

Politiek = het besturen van het land.

Een politicus is iemand die een rol heeft in het bestuur.

Noem een voorbeeld van een politicus.

Leerdoelen

1. Je begrijpt hoe de Atheens democratie ontstond en werkte
2. je kunt voorbeelden geven van verschillen tussen Sparta en Athene
3. Je kunt verklaren waarom de Peloponesische Oorlog uitbrak en uitleggen welk gevolg dit had voor Athene

Athene is eerst een tirannie

Het verhaal van Peisistratos in Athene

Is een tirannie altijd negatief?

Solon

• Nieuwe wetten
• Geen slaven meer verkopen
• Bezit bepaalde je invloed

Solon

Peisistratos

• Nieuwe wetten
• Geen slaven meer verkopen
• Bezit bepaalde je invloed

• De eerste tiran
• kwam aan de macht door de steun van de armen
• kwam op voor de armen: wilde dat ze meer invloed kregen op het bestuur

Democratie in Athene

• Peisistratos (tiran 546 v. Chr.): Geeft land van de adel aan de arme boeren
• Leent boeren geld  om handelsgewassen als olijven en druiven voor wijn te planten
• Gevolg: boeren verdienen meer =>  er kunnen meer boeren mee doen aan het bestuur. 

 528 v. Chr. Hippias 

• Zoon van Peisistratos
• Eerst bestuur hetzelfde, maar na een moordaanslag waarbij zijn broer sterft gaat Hippias steeds meer geweld gebruiken 

• => tirannen worden voortaan als slecht gezien

Begrip tiran die wij kennen was in Athene bij de eerste tiran onjuist —> hij was een probleemoplosser. 

Hippias trekt zich na de moord van zijn broer terug. Hij wordt heel wreed en gaat regeren met geweld. Daarmee heeft het woord tiran de slechte naam die het nu nog heeft. 

Nu doen

Pak je boek

je schrift

een pen

Kleistenes

Verjaagde de zoon van Peisistratos

Zorgde voor een directe democratie

Een bestuursvorm waarbij het volk de baas is.

Kleisthenes :zorgde ervoor dat iedere vrije Atheense man mocht stemmen in de volksvergadering. 

Noem een ander voorbeeld van een democratie.

Atheense democratie 

De Atheense democratie

Alleen de burgers (= mensen met rechten en plichten) mochten meebeslissen in de raad van 500.

Links zie je de Pnyx (heuvel in Athene). Daar werd gestemd.

De Atheense samenleving

1. Burgers.

2. Vrouwen en kinderen.

3. Metoiken = vreemdelingen (vaak buitenlanders).

4. Slaven.

Was de Atheense democratie wel zo democratisch, oftewel: was het volk wel echt de baas? Waarom wel of niet?

Was de Atheense democratie wel zo democratisch, oftewel: was het volk wel echt de baas? Waarom wel of niet?

Schervengericht = Om machtsmisbruik te voorkomen. Meeste stemmen: Verbanning 10 jaar 

Directe en indirecte democratie

Directe democratie = het volk bestuurt zelf.

Voorbeeld: Athene was een directe democratie.

Indirecte democratie = het volk kiest volksvertegenwoordigers die namens hen besturen.

Voorbeeld: Nederland is een indirecte democratie.

huiswerk

maken opdrachten in Learnbeat 3.2 basisstof:  1, 2 en 3

Lezen de tekst in je boek op bladzijde 49

Sparta

hoe komt het dat Sparta veel oorlogen won?

De Atheense democratie is bedacht door:

1. Pisistratus
2. Kleisthenes
3. Solon
4. Perikles

Wie mochten wel en wie mochten niet meebeslissen in de Atheense democratie 

wel meebeslissen

Niet meebelissen

rijke mensen

arbeiders

slaven

vrouwen

bejaarden

vreemdelingen

STELLING
De Atheense democratie was NIET democratisch

1. Eens
2. Oneens

Athene

Sparta

Democratie

Monarchie

Keiharde opvoeding

Volksverga-dering

Burgers aan de macht

Koning aan de macht

Feit of mening?

Lezen tekst in je boek op blz. 49

Bestuur Sparta

Bestuur bestond uit:

Twee erfelijke koningen
Raad van 30 oude mannen

• Ouder dan 60 jaar.
• Tot hun dood
• Advies aan koningen en het dagelijks bestuur.

Opvoeding Athene

rijke jongens

opgeleid tot burgers: 

• lezen, schrijven, muziek maken, toespraken houden
• veel sporten (om een goed soldaat te zijn)

arme kinderen 

• moesten werken

Opvoeding Sparta

arme en rijke kinderen van burgers moesten soldaat worden

• zware training, zelfbeheersing en moed
• moord

wat hebben we geleerd?

politiek = bestuur

monarchie, aristocratie, tirannie, democratie

polis Athene = democratie

polis Sparta = ?

Sparta

- Militaire staat

- Zware opvoeding

- Alles draait om het leger

- Geen kolonies 

Bestuursvorm

- Monarchie (2 koningen)

- Oligarchie 

Athene 

- Veel vrijheid

- Veel kolonies

- Luxe/Rijkdom

- Veel cultuur (kunst enz.)

- Democratie

tegen elkaar/ met elkaar

Grieken hielpen elkaar als ze werden aangevallen

Atheners: sterk op zee

Spartanen: sterk op het land

Athene

alle bondgenoten moesten zich aanpassen aan Athene

werd steeds machtiger

Sparta

was bang dat de Atheners te machtig werden: sloten ook bondgenoten

Bondgenootschappen: landen, groepen of personen die elkaar helpen in een oorlog

Het Perzische rijk rond 500 v. Chr.

Wilden Griekenland veroveren

Grieken tegen Perzen

Op deze kaart zie je waar Perzië ligt ten opzichte van Griekenland. 

De Eerste Perzische oorlog vond plaats in de buurt van het plaatsje Marathon. 

De Tweede Perzische oorlog  bij Thermopylae en Salamis.

Verdediging tegen de Perzen

Met een groot leger trekken de Perzen door Griekenland. Bij het plaatsje Marathon worden de Perzen uiteindelijk verslagen. Om dit goede nieuws naar Athene te brengen, werd Philippides naar Athene gestuurd. Volgens de legende rende hij in één keer naar Athene. Hij rende daarmee de eerste marathon.

Tweede Perzische Oorlog

• Oorzaak: koning Darius I wil wraak na de nederlaag bij Marathon.

• Athene bereid zich voor:

1. Athene bouwt een oorlogsvloot.
2. Athene sluit bondgenootschappen (= vriendschappelijk verdrag) met o.a. Sparta.

• 480 v.Chr.: slag bij Thermopylae (300).

De Tweede Perzische Oorlog

Athene werd na de Perzische oorlogen het culturele centrum van Griekenland (5e eeuw).

huiswerk

3.2: maken opdracht 4 A en B

nakijken het huiswerk

leren 3.1 en 3.2

Lezen blz. 52 en 53 in je boek