Monohybride kruisingen en transcriptie Havo 3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Mutaties veroorzaken alleen maar problemen!

1. Waar, ze veroorzaken kanker
2. Waar, ze kunnen afwijkende kinderen veroorzaken
3. Waar, ze veroorzaken nieuwe varianten van Covid
4. Niet waar, ze zorgen voor genetische variatie

Een somatische gen mutatie kan afwijkende kinderen veroorzaken.

1. Waar
2. Niet waar

Hoe heet dit plaatje?

1. chromosoomkaart
2. chromogram
3. karyogram
4. allel paspoort

Bekijk het plaatje goed. Wat is waar?

1. Dit is een man
2. Deze persoon heeft chromosomale afwijkingen
3. Deze persoon heeft te weinig chromosomen
4. Deze persoon heeft teveel chromosomen

Hoeveel chromosomen heeft een mens?

1. 23
2. 46
3. 92
4. 256

Twee allelen per plek op het chromosoom

Twee dezelfde allelen?  HOMOZYGOOT

Twee verschillend allelen? HETEROZYGOOT

Bestudeer het plaatje.
Wat is waar?
Dit organisme is.....

1. homozygoot voor het linker gen heterozygoot voor het middelste gen heterozygoot voor het rechter gen
2. heterozygoot voor het linker gen heterozygoot voor het middelste gen homozygoot voor het rechter gen
3. homozygoot voor het linker gen homozygoot voor het middelste gen heterozygoot voor het rechter gen
4. homozygoot voor het linker gen heterozygoot voor het middelste gen homozygoot voor het rechter gen

Dominantie

In veel gevallen is één allel dominant. Dit betekent dat wanneer een individu heterozygoot is, alleen het dominante allel het fenotype zal bepalen.

Het andere allel wordt recessief genoemd.

Een zwart cavia mannetje wordt gefokt met een wit cavia vrouwtje. Ze krijgen 20 individuen als nakomelingen die allemaal zwart zijn.
Welk allel is dominant? Leg uit waarom.

Chinchilla's (lijken op cavia's) doen het anders. Er wordt een zwart en een wit exemplaar gekweekt en ze krijgen tal van nakomelingen. In tegenstelling tot cavia's zijn deze nakomelingen allemaal donkergrijs.
Geef een mogelijke verklaring voor dit afwijkende fenotype.

Letternotatie voor genen en allelen

Volledige dominantie

De letter is toegewezen aan het gen *

dominante allel: hoofdletter A

recessief allel: kleine letter a

Genotypen:

homozygoot dominant: AA

heterozygoot: Aa en aA**

homozygoot recessief: aa

* = als je zelf een letter kiest, kies dan een letter die een andere hoofdletter heeft dan kleine letter.

** = de hoofdletter MOET eerst worden genoteerd.

Of je oorlel al dan niet aan je hoofd vastzit, is een erfelijke eigenschap die wordt veroorzaakt door één enkel gen. Het allel voor losse oorlellen is dominant.

Welke zaadcellen zal een heterozygote vader produceren?

1. 100% van zijn spermacellen is Aa
2. 50% van zijn spermacellen zijn A 50% van zijn spermacellen zijn a
3. 75% van zijn spermacellen zijn A 25% van zijn spermacellen zijn a
4. 100% van zijn spermacellen zijn a

Johan Mendel

Wetten van overerving van eigenschappen ontdekt en geformuleerd in 1866

Herhaling...

Herhaling...

Kruisingsschema's

Voortplantingscellen (=gameten) van de ouders langs de assen van de tafel

in de tabelcellen: mogelijke genotypen van de nakomelingen:

Voorbeeld

kans dat een zaadcel met het recessieve gen een eicel bevrucht is 1/2

kans dat de eicel zelf het recessieve allel heeft is 1/2

kans dat zygote beide recessieve genen heeft is daarom 1/2 * 1/2 = 1/4

Maak de volgende opdracht op papier.
Maak een foto van je antwoord en upload deze hier.
Een man die heterozygoot is voor aangehechte/losse oorlellen heeft een kind bij een vrouw met aangehechte (recessieve) oorlellen.
Bereken de kans dat het kind ook aangehechte oorlellen heeft. Leg je antwoord uit met een kruisingsschema.

Een vader die heterozygoot is voor het oorlel gen krijgt een kind bij een moeder die ook heterozygoot is.

Welke voortplantingscellen produceren deze ouders?

1. vader: 50% A en 50% A moeder: 50% a en 50% a
2. vader: 100 % Aa moeder: 100% Aa
3. vader: 50% A en 50% a moeder: 50% A en 50% a
4. vader: 75% A en 25% a moeder: 75% A en 25% a

Waar of niet waar?

Elke cel in het lichaam bevat precies dezelfde genen.

Waar of niet waar?

In spiercellen staan precies dezelfde genen aan als in hersencellen.

Vragen

De bouwstenen van DNA zijn? Wat is de vorm? En wat zijn de combinaties?

Wat is een ander woord voor de volgorde van de basen in een gen?

Hoe ontstaan allelen/ verschillende genen? Hoe komt het dat de ene persoon krullen heeft en de ander steil haar?

Huiswerk

Maak van Basisstof 6 opgaven 1-4

Maak van Basisstof 7 opgaven 1-5

(Indien je dit nog niet gedaan hebt, maak dan opgaven 1-3 van Basisstof 8)