Korsakov

• zorggerelateerde vakken
• Beroepsopleiding

Korsakov

Syndroom van Korsakov

Alcohol verslaving

Ernstig vitamine B1 tekorte

Gedeelte van de hersenen aangetast

Geheugenstoornissen 

Verlies aan vaardigheden

Afwijkingen aan lever, hart en alvleesklier

Afname mobiliteit

00:25

Bij Korsakov is er een te kort aan

1. Vitamine C
2. Vitamine B12
3. Vitamine B1
4. Vitamine

01:07

Wat zijn de belangrijkste kenmerken?

Geheugenstoornissen en het organiseren van hun gedrag

Bij Korsakov is er sprake van verlies van

1. Het korte termijngeheugen
2. Het lange termijngehuegen
3. Allebei

Alcoholmisbruik en vitamine B1-tekort

Een ernstig tekort aan vitamine B1 heeft grote gevolgen, omdat het in alle weefsels nodig is voor het omzetten van koolhydraten, vetten en eiwitten in energie.

In de lever van gezonde mensen is een reservevoorraad opgeslagen die voldoende is voor 4 tot 6 weken.

Wie dus helemaal geen vitamine B1 meer binnenkrijgt, komt pas na ongeveer 4 tot 6 weken in de problemen.

In de tijd van Sergei Korsakov werd het syndroom regelmatig gezien bij ernstige ondervoeding, bij zwangere vrouwen die veel braakten, bij ernstige diarree, en bij allerlei andere aandoeningen van het spijsverteringskanaal. 1/3 van de gevallen werd hierdoor veroorzaakt, terwijl er in 2/3 van de gevallen sprake was van ernstig alcoholmisbruik. 

Tegenwoordig wordt het syndroom van Korsakov in Nederland bijna alleen nog maar gezien bij alcoholverslaafden omdat we de rest kunnen behandelen.

Andere factoren:

• een verminderde resorptie van vitamine B1, als gevolg van beschadiging van het spijsverteringskanaal door chronisch alcoholgebruik

 • een verminderde opslag van vitamine B1 in de lever, als gevolg van levercirrose of andere vormen van leverbeschadiging door alcoholgebruik

 • een toegenomen verbruik van vitamine B1, omdat bij de verbranding van alcohol meer van dit vitamine nodig is dan bij een normale voeding.

Waarschijnlijk zijn er ook nog een aantal erfelijke factoren waardoor sommige mensen sneller een syndroom van Korsakov ontwikkelen.

Waarom krijgt 2 tot 5% van de ernstig aan alcohol verslaafde mensen een gebrek aan vitamine B1?

Waarom krijgt 2 tot 5% van de ernstig aan alcohol verslaafde mensen een gebrek aan vitamine B1?

Meestal is er sprake van een combinatie van factoren: zelfverwaarlozing, langdurig slecht eten, frequent braken en uiteindelijk het volledig stoppen met eten.

Dat sommige alcoholisten stoppen met eten, is niet verwonderlijk. Alcohol is een rijke bron van calorieën en remt de eetlust. Niet alleen de toegevoegde suiker, maar ook de alcohol zelf wordt in ons lichaam verbrand en omgezet in energie. Als gevolg daarvan kan de dagelijkse calorieënbehoefte door alcoholhoudende dranken gedekt worden en verdwijnt het hongergevoel.

Bij alcoholisten die enkele weken niet meer eten, ontstaat er een ernstig tekort aan vitamines en mineralen. Het tekort aan vitamine B1 leidt meestal als eerste tot problemen. Deze zijn overigens niet alleen het gevolg van een verminderde opname van vitamine B1 door de slechte 4 voeding.

Welke kenmerken zien jullie terug in dit filmpje?

De symptomen die bij het syndroom van Korsakov voor (kunnen) komen zijn in een aantal hoofdgroepen in te delen:

Geheugen- en oriëntatiestoornissen

Plannings- en gedragsstoornissen

Neurologische Symptomen

Overige lichamelijke symptomen

Uitleg volgt op de volgende dia’s

Anterograad = onvermogen tot inprenten (van recente gebeurtenissen) Ze hebben problemen met het leren en onthouden van wat ze meemaken. Dit is de meest voorkomende amnesie.

Retrograad = betrekking tot tijd vóór het voorval. Herinneringen van minstens 10 tot 25 jaar geleden. Omdat het verlies aan recente herinneringen echter veel ernstiger is, valt het verlies van oude herinneringen niet zo goed op.

Temporisatieproblemen = uitstellen van zaken

Confabulaties =het opdissen van een verhaal dat grotendeels is opgebouwd uit verzonnen feiten om bijv. leegtes in de herinnering op te vullen

Perseveratie= het steeds herhalen, het voortduren van een handeling, nadat de prikkel hiertoe heeft opgehouden.

Er kan sprake zijn van een retrograad geheugenverlies, dat zelfs soms enkele decennia teruggaat (tot wel 25 tot 30 jaar)

De geheugenstoornissen kunnen omschreven worden als problemen met het geheugen voor het wie, wat, waar en wanneer.

Korsakovpatiënten zijn nog wel in staat om simpele taken te leren, maar wanneer ze het geleerd hebben en van wie, weten ze niet.

Confabuleren wordt vaak genoemd als een belangrijk kenmerk van mensen met een Korsakovsyndroom.

Korsakovpatiënten weven gebeurtenissen van vroeger in hun huidige bestaan in, maar zij verzinnen vrijwel nooit nieuwe omstandigheden of gebeurtenissen.

Een gevolg van het Korsakovsyndroom is het gebrek aan inzicht in de oorzaak en betekenis van hun toestand (ziekte-inzicht).

Door plannings- en gedragsstoornissen komen patiënten niet makkelijk tot het nemen van initiatieven. Dit kan leiden tot apathie of tot sociaal minder wenselijk gedrag, bijvoorbeeld onverschilligheid ten opzichte van de omgeving, decorumverlies en slechte lichamelijke verzorging.

In de acute fase (Wernicke) is vaak impulsiviteit, agressiviteit en verlangen naar alcohol te zien, later vooral apathie en gebrek aan interesse in de omgeving.

Faalangst doordat ze steeds vergeten waar hun plek s en dat leidt tot inactiviteit.

Andere Symptomen:

Stoornissen in het driftleven

Apathie

Depressiviteit

zelfredzaamheidsproblematiek

Decorumverlies

Afname van abstract en symbolisch denken

Op neurologisch gebied:

Nystagmus (oogbevingen, bij ongeveer 16%)

Polyneuropathie (spierzwakte door beschadiging van de motorische zenuwvezels), waardoor stoornissen ontstaan in de houding, het lopen en de bewegingen. Bij ongeveer 80% wordt dit waargenomen.

Andere stoornissen:

stoornis in de tastzin en het ervaren van pijn en temperatuur.

Door het alcoholgebruik zijn er vaak beschadigingen aan lever, alvleesklier, darmen en maagslijmvlies.

Ook kunnen hart- en vaatziekten optreden.

Tevens zijn patiënten met het Korsakovsyndroom vaak stevige rokers, wat tevens tot allerlei complicaties als o.a. COPD kan leiden.

Onvermogen tot inprenten van recente gebeurtenissen heet

1. Retrograad
2. Anterograad
3. Perseveratie
4. Confabulatie

Foutloos leren