Thema 4 - Bescherming

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 21: Afweer

Belangrijk:

BINAS tabellen 77, 84I-N, 87A

21.1: Geen indringers

Leerdoel:

• Je leert het belang van fysieke bescherming tegen belagers kennen bij mensen, planten en dieren.

Pathogenen

• Bacterie
• Schimmel
• Dieren
• Virus

Virussen

• Eiwitmantel met DNA/RNA
• Hecht aan receptor gastheercel
• DNA/RNA in cytoplasma wordt afgelezen en virussen vermenigvuldigen
• Cel dood of beschadigd

Externe afweer

Mechanische afweer:

• huid
• slijmvliezen

Chemische afweer:

• zoutzuur maagsap,
• pH huid

Huid

• Hoornlaag beschermt tegen beschadiging, uitdroging, infectie
• Kiemlaag levende epitheelcellen en melanocyten
• Talgklieren in haarzakjes produceren talg, houdt hoornlaag soepel
• Lederhuid bindweefsel, zintuigcellen, uitlopers zenuwcellen, haarspiertjes, bloedvaten, zweetklieren
• Onderhuids bindweefsel met vetcellen

Bij het zonnebaden wordt als bescherming tegen UV-straling in bepaalde delen van de huid melanine afgezet. Wanneer de huid niet meer aan de zon wordt blootgesteld, verdwijnt dit bruine pigment geleidelijk weer. De cellen met het pigment sterven af en verdwijnen. In welke laag van de huid wordt dit pigment melanine afgezet?

1. In de opperhuid
2. In de lederhuid
3. In het onderhuidse bindweefsel

Afweer bij planten

Mechanisch:

• doornen / stekels
  
• brandharen
  

Chemisch:

• productie gifstoffen
• Bijv. nicotine door tabaksplant

Indirecte afweer:

• productie signaalstoffen / lokken natuurlijke vijanden herbivoren
• natuurlijke vijanden huisvesten

Huiswerk

• Maak de opdrachten van bs 21.1 conform studiewijzer 

21.2: Niet specifieke afweer

Leerdoel:

• Je leert hoe je lichaam reageert op binnengedrongen ziekteverwekkers

Aangeboren afweer

• Fagocyten: granulocyten en monocyten
• Monocyten: macrofagen en dendritische cellen
• Herkennen ziekteverwekkers aan afwijkende antigenen
• Fagocyteren ziekteverwekkers

Granulocyt en macrofaag vallen indringer aan

Fagocytose door fagocyten

Antigenen indringer binden aan MHC-II receptoren     --> Antigeen Presenterende Cel (APC)

Verworven afweer

• Uit stamcellen in rode beenmerg ontstaan T- en B-lymfocyten
• Lymfocyten binden aan antigeen één type ziekteverwekker 
• Miljoenen variaties, rijping in thymus
• Lymfocyten met binding aan lichaamseigen antigenen afgebroken

Humorale respons: lichaamsvocht

Cellulaire respons: cellen

Verworven afweer

• Uit stamcellen in rode beenmerg ontstaan T- en B-lymfocyten
• Lymfocyten binden aan antigeen één type ziekteverwekker 
• Miljoenen variaties, rijping in thymus
• Lymfocyten met binding aan lichaamseigen antigenen afgebroken

Humorale respons: lichaamsvocht

Cellulaire respons: cellen

MHC-receptoren

• MHC-I receptoreiwitten op celmembraan alle cellen met celkern en bloedplaatjes
• MHC-II receptoreiwitten op macrofagen, dendritische cellen en B-cellen

APC bindt aan T-lymfocyt, deze deelt en vormt T-helpercellen en cytotoxische T-cellen

T-helpercellen activeren B-lymfocyten en cytotoxische T-cellen

Cytotoxische T-cellen ruimen geïnfecteerde cellen op en vormen geheugencellen

Th-cellen activeren B-lymfocyten, deze vormen B-plasmacellen en B-geheugencellen

Antistoffen maken indringer onschadelijk

Welke cellen bieden antigenen aan door middel van MHC-receptoren?

1. Macrofagen
2. T-helpercellen
3. Macrofagen en lichaamseigen cellen
4. Monocyten

21.3: Specifieke afweer en antistoffen

• Je kunt beschrijven op welke manieren immuniteit kan ontstaan

Op tijdstip P wordt iemand geïnfecteerd met een ziekteverwekker. Op tijdstip Q treedt weer infectie op met dezelfde ziekteverwekker. De concentratie antistoffen in het bloed van deze persoon ondergaat hierdoor veranderingen. Welk diagram laat de verwachtte concentraties antistoffen zien?

1. Diagram 1
2. Diagram 2
3. Diagram 3
4. Diagram 4

Bs 21.4:Immuniteit, allergieën en medicijnen

• Je kunt beargumenteren welke problemen kunnen ontstaan door antigenen bij transplantaties en bloedtransfusies en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt

Transplantatie

• Afstotingsreacties door MHC eiwitten celmembraan
• Bij mens MHC-systeem: HLA
• Door HLA-systeem onderscheiden lymfocyten eigen cellen van lichaamsvreemde
• Nooit 100% overeenkomst met donor
• Afstoting door cellulaire afweer

ABO-systeem

• Bloedgroepen vernoemd naar antigenen
• Antigeen A, B, beide of geen antigenen
• Celmembranen rode bloedcellen

Antistoffen in bloedplasma

Bloedtransfusie rode bloedcellen

Resusfactor

• Resusantigeen op celmembraan
• Rh- kan antistof resusantigeen maken na contact Rh+ bloed
• Eerste contact weinig antiresus
• Tweede contact grote hoeveelheid antiresus

Resuskindje

Een vrouw heeft bloedgroep A. Zij bevalt van een kind dat bloedgroep 0 heeft. Tijdens de bevalling komt de antistof anti-B van de moeder in het bloed van het kind.
Vindt als reactie op dit anti-B in het bloed van het kind vorming van antigeen of antistof plaats? Zo ja, van welk antigeen of van welke antistof?

1. Nee
2. Ja, het kind gaat antigeen A vormen
3. Ja, het kind gaat antigeen B vormen
4. Ja, het kind gaat anti-A vormen

• Pathogenen, virussen, externe afweer
• Aangeboren en verworven afweer
• Natuurlijke en kunstmatige immuniteit, actief en passief
• Transplantaties, bloedgroepen

https: