Fictie Verhaalanalyse

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2-4

Fictie

Lesdoelen

Je kan de onderdelen van een opbouwschema voor een verhaal herkennen.

Je kan de personages uit het verhaal beschrijven

Je kent de verschillende psychische perspectieven en kan deze uit je boek noemen. 

Je kan het thema en motief uit je boek beschrijven. 

Fictie, waar denk je aan?

Wat betekent fictie?

1. verzonnen teksten
2. zakelijke teksten

Wat hoort niet bij non-fictie?

1. krantenartikel
2. column
3. weerbericht
4. realistisch verhaal

Realismelijn

Realismelijn

realistisch                     beetje realistisch                  niet realistisch

Aspecten realismelijn

Je kunt bepalen of een verhaal realistisch is aan de hand van de volgende aspecten:

1 de omgeving

2 de tijd

3 hoe personages met elkaar praten en omgaan

4 gedachten, bezigheden en problemen van personages

5 de 'toevalligheid' van gebeurtenissen

6 fantasie-elementen

7 de afloop van een verhaal

https://www.youtube.com/watch?v=4S9a5V9ODuY

Opbouwschema

Opbouwschema fictie

Beginsituatie

Ontstaan van het probleem

Steeds meer moeilijkheden

Dieptepunt

Langzame verbetering

Slot

Genre

Een genre is een verhaalsoort.

Detective : oplossen van misdaad

Griezelverhaal : enge dingen en vreemde wezens

Psychologisch thriller : nadruk op personages, we volgen hun gedachten en gevoel

Science fiction : vaak in toekomst /ruimte

Tot welk genre behoort de serie Wednesday'

Tot welk genre behoort 'Heartstopper'?

Beide series zijn fictie. Welke vind je realistischer?

PERSONAGES

1. Hoofdpersonen
2. Bijpersonen  (helper - tegenstander)
3. figuranten

Eigenschappen van personages

Personages hebben eigenschappen, net als echte mensen. Aan de hand van deze eigenschappen kun je het karakter van personages beschrijven.

Voorbeelden van eigenschappen:
Betrouwbaar, verlegen, meeloper, driftig, zenuwachtig, spontaan, lui, slim, brutaal, arrogant, kalm, heldhaftig, lief etc.

Geef een paar karaktereigenschapen

Beschrijving personage

1. Uiterlijk (lengte/kleding/huidskleur/kapsel/enz.)
2. geslacht/leeftijd/gezondheid/achtergrond/werk/school
3. karaktereigenschappen

Psychisch perspectief

• ik-perspectief
• personaal perspectief
• alwetend perspectief
• meervoudig perspectief
  

(H1 fictie, blz. 11)

Ik-perspectief

• Je ziet alles door de ogen van de verteller;
• Geschreven in de ik-vorm;
• Leert de ik-persoon heel goed kennen;
• Komt niet te weten wat andere personages voelen of denken.

Ik-perspectief

Een ijskoude rilling was langs mijn ruggengraat omhoog gekropen. Op de gastenlijst komen voor het Feest is moeilijker dan geblinddoekt je rijexamen halen. Het verhaal gaat dat ze je van tevoren screenen, al heeft niemand een idee wie die ‘ze’ zijn en hoe dat screenen in zijn werk gaat. Hadden ze me de afgelopen weken in de gaten gehouden? Was ik al die tijd zonder dat ik het doorhad bekeken en afgeluisterd?
                                                (Uit: Zes seconden – Daniëlle Bakhuis)

Personaal perspectief

• Je ziet alles door de ogen van één persoon;
• Geschreven in de hij- of zij-vorm;
• Leert de hoofdpersoon goed kennen.

Personaal perspectief

Gieles probeerde zich een schuddende aarde voor te stellen. Een schuddend dak was hem niet vreemd. Als ‘s nachts zware vrachtkisten opstegen, bonkte het dak als een oude centrifuge. Gieles zapte weg van de aardbeving naar Animal Planet. Een vlooiende bonobo en haar jong zaten onder een boom. Zijn vriend Toon vertoonde overeenkomsten met apen.
                                           (Uit: Glijvlucht – Anne-Gine Goemans)

Alwetend perspectief

• De verteller is iemand die alles weet van alle personages;
• Geschreven in de hij- en zij-vorm;
• Komt te weten wat alle personages zien, horen, voelen en denken;

• Verteller weet wat er is gebeurd en wat nog gaat gebeuren.

Alwetend perspectief

Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderskade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte.
                                                                (Uit: De avonden – Gerard Reve)

Meervoudig perspectief

• Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van verschillende personages;
• Je ziet dezelfde gebeurtenissen vanuit verschillende invalshoeken;
• Kan gebruik worden gemaakt van de ik-vertelsituatie (meerdere ik-figuren, meervoudige ik-vertelsituatie) of van de personale vertelsituatie (meerdere hij- of zij-figuren, meervoudige personale vertelsituatie)

Meervoudig perspectief

Hoofdstuk 1: Ik had deze vakantie moeten afzeggen. Sinds ik ben opgestaan, heb ik al het gevoel dat ik moet huilen. 

Hoofdstuk 2: Denkt Lilly nou echt dat ik haar niet zie janken? Wat een muts. Geïrriteerd wend ik me van haar af.

Hoofdstuk 3: ‘Anouk.’ Iemand fluistert mijn naam. Waar ben ik? Het is nacht. En donker. Maar aan de grillige zwarte schaduwen om me heen kan ik zien dat ik in een bos ben.

                                                             (Uit: Shock – Mel Wallis de Vries)

'Ik liep naar het lokaal toe. Ik wist toen al dat ik een 8 voor de toets zou gaan halen, zo goed had ik geleerd.'

1. ik-perspectief
2. personaal perspectief
3. alwetend perspectief
4. meervoudig perspectief

Welke is onjuist?
Een personaal perspectief

1. is onbetrouwbaar
2. heeft een verteller die afwezig is in het verhaal
3. vertelt vanuit hij/zij
4. staat in de ik-vorm

Welke 4 perspectieven zijn er in verhalen?

Psychologisch perspectief

1. ik-vertelperspectief: je beleeft het verhaal door de ogen van de 'ik-figuur'. Er staat letterlijk 'ik'.
2. personaal perspectief: je beleeft het verhaal door de ogen van een hij/zij-figuur. Er staat telkens hij of zij.
3. Alwetende verteller: deze weet alles en geeft commentaar op de gebeurtenissen.
4. Wisselend perspectief: de personages wisselen elkaar af

Ruimte

1. Alle plaatsen die in verhaal voorkomen
2. Binnen of buiten
3. Ook het weer, geluiden en geuren
4. Functie: oproepen sfeer

Wat hoort allemaal bij 'tijd' (1)

1. de tijd waarin het verhaal zich afspeelt, bijv. de middeleeuwen
2. vertelde tijd: hoeveel tijd er in het verhaal voorbijgaat, bijv. een paar dagen, een jaar, één dag
3. Verteltijd: het aantal blz. dat de schrijver nodig heeft om het verhaal te vertellen

Wat hoort allemaal bij 'tijd' (2)

1. Chronologisch: de gebeurtenissen worden verteld in de volgorde waarin ze gebeurd zijn
2. Terugverwijzing: een personage denkt aan of zegt iets over wat vroeger/eerder gebeurde. Vaak in een paar woorden/zinnen.
3. Vooruitwijzing: er wordt iets gezegd over wat later zal gebeuren of wat personage hoopt of waar hij bang voor is

Wat hoort allemaal bij tijd (3)

1. Flashback: het hele verhaal gaat zelf terug in de tijd. Dit wordt uitgebreider beschreven. De volgorde van de gebeurtenissen wordt echt onderbroken.
2. Flashforward: hetzelfde, maar dan vooruit in de tijd
3. Bij Flashbacks en flashformwards is een verhaal niet-chronologisch.

FUNCTIE: spanning / meer info over het personage

Thema en moraal

• Thema: in een paar zeggen waar het verhaal over gaat, bijv. eenzaamheid, door het vuur gaan voor je vrienden
• Moraal: een wijze les, bijv. oordeel niet te snel over iemand

Spanning

• situatie  of omgeving
• open plekken
• onverwachte draai
• vermoeden van afloop
• uitstel ontknoping
• informatievoorsprong
• cliffhanger

Spanning

• Spanning ontstaat wanneer het een schrijver lukt vragen bij de lezer op te roepen.
  - Dat komt omdat de schrijver iets verzwijgt.
• Verhalen worden spannend omdat er een geheim of een raadsel is.
• Datgene wat verzwegen wordt in een verhaal, noem je een open plek.

Trucs om spanning te verhogen

- Gevaarlijke situatie of omgeving

- Vermoedens of verwachtingen

- Vertraging

- Uitstellen

- Onverwachte wending

- Informatievoorsprong

-

Spanningsboog = periode tussen het begin en het einde van de spanning.

Hoe ontstaat spanning?

1. Door vragen van de lezer te beantwoorden.
2. Door vragen bij de lezer op te roepen.

We hebben tot nu toe geleerd:

• realisme in verhalen
• opbouw van een verhaal
• genres
• hoofd- en bijpersonen 
• spanning / ruimte en sfeer
• thema en moraal

Verhaaleinde en verhaalbegin

1. Begin: inleiding / midden in de gebeurtenissen / achteraf verteld (soms proloog: voorwoord)
2. Einde: gesloten (al je vragen zijn beantwoord) / open (de afloop wordt niet verteld en je hebt niet op alle vragen antwoord gekregen) (soms epiloog: nawoord)