1.2 -> 1.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Jagers worden boeren

§ 1.2 Sporen van de eerste mensen

Wat weet je eigenlijk
van de steentijd?

Leerdoelen 

• Je kan uitleggen waarom we vragen over vroeger moeilijk kunnen beantwoorden

• Je kan uitleggen waarover scheppingsverhalen gaan

• Je kan uitleggen wat wetenschappers hebben ontdekt 

• Je kan uitleggen hoe verschillen tussen mensen ontstonden

De eerste mensen

• Twee theoriën over het ontstaan van de eerste mensen:
  - Scheppingsverhalen > god zou de aarde en de mens hebben gemaakt.
  - Evolutietheorie > de mens zou zijn ontstaan door te evolueren.
  
  
• De mens zou dus afstammen van apen.

Scheppingsverhalen (1)

Er bestaan veel scheppingsverhalen: verhalen over het ontstaan van de wereld en het leven daarop. 

Het verhaal van Adam en Eva is het scheppingsverhaal van joden, christenen en moslims.

 

God schiep in 6 dagen de hemel en de aarde en wat daartussen is: de zon, de maan en de sterren, de planten en de dieren. Aan het einde van de 6e dag schiep God een man en een vrouw: Adem en Eva. 

Adam en Eva leefden in een paradijs en genoten er van alle heerlijke dingen in de natuur. Ze mochten een ding niet van God: de vruchten eten van een bijzondere boom, de boom van kennis van goed en kwaad. 

De duivel, die verscheen als een slang, haalde Eva over om van de verboden vruchten te eten. Zij haf de appel door aan Adam. Vanaf dat moment begrepen zij het verschil tussen goede en slechte dingen. Ze schaamden zich voor hun naaktheid. Als straf stuurde God Adam en Eva weg uit het paradijs. 

Scheppingsverhalen (2)

Dit verhaal staat in drie heilige boeken:

de Tenach: heilig boek van joden

de Bijbel: heilig boek van christenen

de Koran: heilig boek van moslims

Wetenschap

Volgens de evolutietheorie van Charles Darwin zijn planten en dieren in miljoenen jaren langzaam veranderd en zijn nieuwe soorten ontstaan. 

Uit opgravingen blijkt dat de mens evolueerde van aapachtige voorouders tot moderne mens.

Er zijn mensen die de evolutietheorie verwerpen. Zij kijken vanuit een godsdienstig standpunt naar de vroegste geschiedenis. 

Wetenschap: systematisch onderzoek en de kennis die daardoor ontstaat

evolutie: langzame verandering

standpunt: mening, zienswijze

Overeenkomsten en verschillen 

• Mensen verspreidden zich vanaf omstreeks 100 000 jaar geleden vanuit Afrika over de hele wereld.

• Door aanpassing aan verschillende levensomstandigheden ontstonden culturele en etnische verschillen. 

• In het verleden werden mensen ingedeeld in rassen. Door DNA-onderzoek weten we dat er maar één mensenras is.

cultuur: denken en doen van een groep mensen

etnisch: heeft te maken met kenmerken van een volk

ras: soort

Verschillende soorten mensen

• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)
• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 
• Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu) Dit zijn wij :)

Jagers-verzamelaars

• De moderne mens (homo sapiens) bestaat al ongeveer 200.000 jaar.
  
  
• Deze menssoort trok van Afrika over de rest van de wereld.
  
  
• De eerste mensen leefden van jagen en verzamelen.
  
  
• We noemen deze periode van jagers en verzamelaars de prehistorie, omdat er nog niet geschreven werd.
  
•  (pre = voor,
  
•  historie = geschreven geschiedenis)
  

Bronnen

• Om er achter te komen wat er gebeurd is gebruiken we bronnen: "bewijs"
  
  
• Zonder bronnen weten we niets over de geschiedenis!
  
  
• Primaire bronnen: bronnen die gemaakt zijn in de tijd die we onderzoeken
• Secundaire bronnen: bronnen die later gemaakt zijn
  
  
• Daarnaast verschil tussen geschreven en ongeschreven bronnen

Voorbeeldvraag 

Gebruik bron 1 bij de volgende vraag

A. Als je onderzoek wilt doen naar de levenswijze van jagers en verzamelaars zou je bron 1 kunnen gebruiken. Is deze bron een primaire of een secundaire bron? Leg je antwoord uit. (2p)

B. Geef een reden waarom je deze bron minder goed kunt gebruiken bij je onderzoek. (2p) 

Antwoord

A: een primaire bron, want de grotschildering is in de tijd van de jagers en verzamelaars gemaakt.

B: Het is een ongeschreven bron, want er staan geen woorden/tekst. Dit maakt het moeilijk om iets over de levenswijze van jagers en verzamelaars te leren.