Les 5. Erfelijkheid P4D4

• Biologie
• MBO
• Studiejaar 2

Les 5 erfelijkheid

Oefenen, oefenen, oefenen!

Wat gaan we vandaag doen?

X- chromosomaal overerven

Bloedgroepen

Dihybride kruisingen

X-chromosomaal

Autosomen

Geslachtschromosomen

XX = Vrouw

XY = Man

Y = klein 'zielig' chromosoom, regelt alleen dat genen worden aangezet en een man zich tot een man ontwikkelt. 

X = bevat veel informatie. Vooroorzaken ziektes & aandoeningen 

Kleurenblindheid

Wordt veroorzaakt door een recessief allel op het X-chromosoom.

Kegeltjes in je netvlies werken niet goed.

Er kunnen 5 gameten worden gemaakt:

Oefenen

Een kleurenblinde man en een vrouw die kleuren kan zien (homozygoot) krijgen kinderen. 

Wat zijn de nakomelingen van de F1?

Hoe weet je of het over X-chromosomaal gaat?

- De eigenschap is x-chromosomaal

- De eigenschap is geslachtsgebonden

- De eigenschap is niet-autosomaal

- De eigenschap komt bij mannen veel vaker voor dan bij                   vrouwen 

- Erfelijke aandoening

Multiple allelen

3 of meerdere allelen = mutiple allelen

Bloedgroep = 1 gen en 3 allelen

2 allelen zijn dominant (IA en IB)

1 allel recessief (i)

4 bloedgroepen : A, B, AB, 0

Multiple allelen

Mensen hebben 2 allelen voor de bloedgroep.

De volgende genotypen zijn mogelijk:

Oefenen!

Een man heterozygoot voor bloedgroep A krijgt een kind met een moeder heterozygoot voor bloedgroep B. Welke bloedgroep kan het kind krijgen? 

Dihybride kruisingen  niet-gekoppeld

Mono = 1 en Di = 2                                    We kijken naar 2 genen tegelijk

Bijvoorbeeld oogkleur & kleurenblindheid tegelijk

De eigenschappen liggen niet op hetzelfde chromosoom

Dihybride kruising       niet-gekoppeld

Een man met bruine ogen (heterozygoot) en normaal kleurenziend gaat kinderen krijgen met een vrouw die ook bruine ogen (heterozygoot) heeft en draagster is voor kleurenblindheid. Hoe ziet de F1 er uit?

Schrijf P en gameten op

Dihybride kruising        niet-gekoppeld

Veel combinaties mogelijk

We schrijven een kruisingsschema 

Hoe ziet de F1 er uit?

Vrouw - bruin - normaal

Vrouw - blauw - normaal

Man - bruin - normaal

Man - blauw - normaal

Man - bruin - kleurenblind

Man - blauw - kleurenblind

Dihybride kruisingen  gekoppeld

Mono = 1 en Di = 2                                    We kijken naar 2 genen tegelijk

Bijvoorbeeld oogkleur & kleurenblindheid tegelijk

De eigenschappen liggen op hetzelfde chromosoom

Dihybride kruisingen gekoppeld

2 eigenschappen:

Beharing van de stengel:

H = onbehaard

h = behaard

Tomaatkleur:

M = normale roodkleur

m = mandarijn-kleur

Dihybride kruisingen gekoppeld

M en H blijken altijd samen op een chromosoom te liggen, net als m en h

Deze zijn dus gekoppeld

Dihybride kruisingen gekoppeld

Twee homozygote planten worden met elkaar gekruist. Een rode, onbehaarde tomaat met een mandarijn-kleurige behaarde tomaat. 

Wat zijn de fenotypen van de F1?

Schrijf P en gameten op.

Dihybride kruisingen gekoppeld

P :                  HH  MM X  hh  mm

Geslachtscellen:                               H M                         h m

Beide ouders kunnen maar 1 type geslachtcellen maken doordat H en M en h en m op hetzelfde chromosoom liggen en gekoppeld zijn. 

We zetten dan een streep onder de allelen.

Dihybride kruisingen gekoppeld

Alle nakomelingen in de F1 hebben dus het genotype HhMm en het fenotype 'Rood & Onbehaard.

We gaan nu de F1 met elkaar kruisen.

Schrijf P & gameten op.

Dihybride kruisingen gekoppeld

Door de koppeling maken de ouders 2 typen geslachtscellen

Kruisingstabel F2:

Wat zijn de fenotypen?

Opdracht

Maak groepjes van 3/4 - ga bij je groepje aan tafel zitten

Maak de puzzel

De ontbrekende woorden kun je maken door de opdrachten op te lossen

Extra hulp nodig?

Morgen van 8.45 - 11.00 Leerplein biologie

Lokaal M1.15 

Daarna tussenuur? Kunnen we wat regelen!