Температура, оны өлшеу тәсілдері, температураның шкалалары

8.3.1.3 – температураны өлшеуді жылулық ұлғаю негізінде сипаттау;

 

8.3.1.2 – температураны әр түрлі шкала (Цельсий, Кельвин) бойынша өрнектеу

Температура, оны өлшеу тәсілдері, температураның шкалалары

Топпен жұмыс 

1-топ: Цельсий шкаласы

2-топ: Фаренгейт шкаласы

3-топ: Кельвин шкаласы

1-топ. Цельсий шкаласы.

Тарихы: 1742 жылы швед астрономы Андерс Цельсий жасаған.

• Анықтамасы: Судың қату нүктесі 0°C, қайнау нүктесі 100°C.

Қолданылу салалары: Күнделікті өмірде, ғылыми зерттеулерде.

• Қызықты деректер: Цельсий шкаласы көптеген елдерде стандартты температура өлшемі ретінде қолданылады.

2-топ: Фаренгейт шкаласы

• Тарихы: 1724 жылы неміс физигі Даниэль Габриэль Фаренгейт жасаған.

• Анықтамасы: Судың қату нүктесі 32°F, қайнау нүктесі 212°F.

• Қолданылу салалары: АҚШ, Багам аралдары және басқа да бірнеше елдерде.

• Қызықты деректер: Фаренгейт шкаласы су мен аммоний хлоридінің қоспасының қату нүктесін бастапқы нөл ретінде қабылдаған.

3-топ: Кельвин шкаласы

• Тарихы: 1848 жылы британ физигі Уильям Томсон (Лорд Кельвин) жасаған.

• Анықтамасы: Абсолют нөлден басталатын температура шкаласы (0 K = -273.15°C).

• Қолданылу салалары: Ғылыми зерттеулерде, әсіресе термодинамикада.

• Қызықты деректер: Кельвин шкаласы абсолют нөлге жақындаған сайын молекулалардың қозғалысы тоқтайды деп есептеледі.

www.vascak.cz

                            Жұптық жұмыс 

Тапсырма 1: Цельсий мен Фаренгейт шкалаларын салыстыру

1. Цельсий шкаласының анықтамасы мен қолдану салаларын жазыңыз.

2. Фаренгейт шкаласының анықтамасы мен қолдану салаларын жазыңыз.

3. Екі шкаланың негізгі айырмашылықтарын салыстырып жазыңыз.

Тапсырма 2: Температураны өлшеу әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері

1. Сынапты термометрдің артықшылықтары мен кемшіліктері.

2. Спиртті термометрдің артықшылықтары мен кемшіліктері.

3. Электронды термометрдің артықшылықтары мен кемшіліктері.

Тапсырма:  1. Сынапты термометрдің артықшылықтары мен кемшіліктері.

2. Спиртті термометрдің артықшылықтары мен кемшіліктері.

3. Электронды термометрдің артықшылықтары мен кемшіліктері.

Тапсырма : Кельвин шкаласы және оның қолданылуы

• Жұптар Кельвин шкаласы туралы мәліметтерді жинап, оның ерекшеліктерін және қолданылу салаларын зерттейді.

Тапсырма: 1. Кельвин шкаласының анықтамасы.

2. Абсолют нөлдің мағынасы.

3. Кельвин шкаласының қолданылу салалары.

Тапсырма : Температура және оның физикалық мағынасы

• Жұптар температураның физикалық мағынасын және оны молекулалардың қозғалысымен байланысын түсіндіреді.

Тапсырма:

1. Температураның физикалық мағынасы.

2. Температураның молекулалардың қозғалысымен байланысы.

3. Температураның әртүрлі заттарға әсері.

Тапсырма 3: 

Кельвин шкаласы және оның қолданылуы

1. Кельвин шкаласының анықтамасы.

2. Абсолют нөлдің мағынасы.

3. Кельвин шкаласының қолданылу салалары.

Тапсырма 4: 

Температура және оның физикалық мағынасы

1. Температураның физикалық мағынасы.

2. Температураның молекулалардың қозғалысымен байланысы.

3. Температураның әртүрлі заттарға әсері.

Жауап үлгісі

Сынапты термометр:

Артықшылығы: Дәлдігі жоғары, кең температура диапазонын өлшей алады.

Кемшілігі: Сынуы қауіпті, сынаптың уыттылығы жоғары.

• Спиртті термометр:

Артықшылығы: Қауіпсіз, төмен температураларды өлшей алады.

Кемшілігі: Дәлдігі төмендеу, шектелген температура диапазоны.

• Электронды термометр:

Артықшылығы: Жылдам, қауіпсіз, қолдануға ыңғайлы.

Кемшілігі: Батарея қажет, кейде дәлдігі төмен болуы мүмкін.

Жеке жұмыс 

• Тапсырма: Төменде берілген температура мәндерін Цельсийден Фаренгейтке және Кельвинге аударыңыз.

o 25°C

o -10°C

o 37°C

o 100°C

 

Жауабы:

• Цельсийден Фаренгейтке: F=9/5C+32

• Цельсийден Кельвинге: T=t+273.15

Жауап үлгісі:

• 25°C = 77°F, 298.15K

• -10°C = 14°F, 263.15K

• 37°C = 98.6°F, 310.15K

• 100°C = 212°F, 373.15K

Тапсырма 2: Температуралық зерттеу•

Тапсырма: Қалаңыздағы соңғы аптадағы ауа температурасының мәндерін жинақтап, Цельсий, Фаренгейт және Кельвин шкалаларында көрсетіңіз. Нәтижелерді кесте түрінде ұсыныңыз.

Кесте үлгісі

Күн Цельсий (°C)             Фаренгейт (°F)             Кельвин (K)

Дүйсенбі 22°C                         71.6°F                     295.15K

Сейсенбі 24°C                         75.2°F                     297.15K

Сәрсенбі 23°C                      73.4°F                        296.15K

Бейсенбі 21°C                          69.8°F                     294.15K

Жұма 20°C                            68.0°F                         293.15K

Қысқаша мәтін: 

Температура - заттың қызу дәрежесін сипаттайтын физикалық шама. Ол заттың молекулаларының орташа кинетикалық энергиясын көрсетеді. Температураны өлшеу үшін әртүрлі құралдар қолданылады. 

Ең кең таралған құралдардың бірі - термометр. Термометрлердің бірнеше түрі бар: сынапты, спиртті және электронды.

Сынапты термометр - бұл дәлдігі жоғары құрал, бірақ сынған жағдайда сынаптың уыттылығына байланысты қауіпті болуы мүмкін. 

Спиртті термометр - қауіпсіздеу, бірақ дәлдігі төмендеу. Электронды термометр - жылдам, қауіпсіз және қолдануға ыңғайлы құрал.

Температураны өлшеу үшін әртүрлі шкалалар қолданылады: Цельсий, Фаренгейт және Кельвин.

 Цельсий шкаласы күнделікті өмірде және ғылыми зерттеулерде кеңінен қолданылады, мұнда судың қату нүктесі 0°C, қайнау нүктесі 100°C болып табылады. 

Фаренгейт шкаласы негізінен АҚШ-та қолданылады, мұнда судың қату нүктесі 32°F, қайнау нүктесі 212°F. 

Кельвин шкаласы ғылыми зерттеулерде қолданылады, мұнда абсолют нөл 0 K (-273.15°C).

Жабық тест
1. Температура дегеніміз не?

1. Заттың массасын сипаттайтын шама
2. Заттың қызу дәрежесін сипаттайтын шама
3. Заттың көлемін сипаттайтын шама
4. Заттың тығыздығын сипаттайтын шама

2. Қай термометр дәлдігі жоғары, бірақ қауіпті болуы мүмкін?

1. Спиртті термометр
2. Электронды термометр
3. Сынапты термометр
4. Бейметалл термометр

4. Қай температура шкаласы АҚШ-та кеңінен қолданылады?

1. Цельсий
2. Фаренгейт
3. Кельвин
4. Реомюр

5. Абсолют нөл қандай температурада болады?

1. 0°C
2. -273.15°C
3. 32°F
4. 0°F

6. Электронды термометрдің артықшылығы неде?

1. Дәлдігі жоғары
2. Қолдануға ыңғайлы және қауіпсіз
3. Бағасы арзан
4. Температураны ұзақ уақыт сақтайды

Температураны сипаттайтын физикалық шаманың анықтамасын жазыңыз.

2. Цельсий, Фаренгейт және Кельвин шкалаларының арасындағы негізгі айырмашылықтарды түсіндіріңіз.

3. Температураны өлшеу үшін қолданылатын құралдардың әртүрлі түрлерін атаңыз және олардың ерекшеліктерін сипаттаңыз.

4. Абсолют нөл деген не және ол қай шкала бойынша өлшенеді?

Жауаптары:

1. Температураны сипаттайтын физикалық шаманың анықтамасы: Температура - заттың қызу дәрежесін сипаттайтын физикалық шама. Ол заттың молекулаларының орташа кинетикалық энергиясын көрсетеді.

2. Цельсий, Фаренгейт және Кельвин шкалаларының арасындағы негізгі айырмашылықтар:

Цельсий шкаласы: Судың қату нүктесі 0°C, қайнау нүктесі 100°C.

Фаренгейт шкаласы: Судың қату нүктесі 32°F, қайнау нүктесі 212°F.

Кельвин шкаласы: Абсолют нөл 0 K, ол -273.15°C-қа сәйкес келеді.

3. Температураны өлшеу үшін қолданылатын құралдардың әртүрлі түрлері және олардың ерекшеліктері:

Сынапты термометр: Дәлдігі жоғары, бірақ қауіпті.

Спиртті термометр: Қауіпсіздеу, бірақ дәлдігі төмендеу.

Электронды термометр: Жылдам, қауіпсіз және қолдануға ыңғайлы.

4. Абсолют нөл деген не және ол қай шкала бойынша өлшенеді? Абсолют нөл - молекулалардың қозғалысы толығымен тоқтайтын температура. Ол Кельвин шкаласы бойынша 0 K-ге, ал Цельсий шкаласы бойынша -273.15°C-қа сәйкес келеді.

Иә/Жоқ тапсырмалары
1. Температура - заттың көлемін сипаттайтын физикалық шама.

1. Иә
2. Жоқ

2. Цельсий шкаласында судың қайнау нүктесі 32°C.

1. Иә
2. Жоқ

3. Кельвин шкаласында абсолют нөл 0 K-ге сәйкес келеді.

1. Иә
2. Жоқ

4 Температураның әртүрлі шкалалары бар.

1. Иә
2. Жоқ

5. Абсолют нөл - молекулалардың қозғалысы толығымен тоқтайтын температура

1. Иә
2. Жоқ

6. Цельсий шкаласы ғылыми зерттеулерде ғана қолданылады.

1. Иә
2. Жоқ

wordwall.net