C20 P7W2 TV 1 : "Jagers en boeren"

• Geschiedenis
• MBO
• Studiejaar 2

Tijdvak 1: jagers en boeren

Wat heb je onthouden van de vorige les?

Wat weet je nu over: "jagers en boeren"?

De studenten kunnen met de app zelf antwoorden toevoegen van zaken die horen bij tijdvak 1. Bespreek de antwoorden met studenten en waarom zij ook een bepaald antwoord geven. 

Opdracht: 

• Lees de inleiding op blz 8 en 9 van je boek en paragraaf 1.1 (Jager-verzamelaars)

Leesvragen:

1. Wat is een eeuw?

2. Welke jaartellingen zijn er?

3. Leg uit wat je nu al weet over dit tijdvak aan je schoudermaatje.

Over welke periode gaat dit?

1. tot 3000
2. 3000 v. Chr. - 500 na Chr.
3. 500 - 1000
4. 1000 - 1500

Naast de indeling in tijdvakken bestaat er ook een traditionele indeling van de geschiedenis.

Over welke traditionele periode gaat dit tijdvak?

1. Prehistorie
2. Oudheid
3. Vroege Middeleeuwen
4. Late Middeleeuwen

Het zegt het al een beetje - pre verwijst naar voor geschiedenis

Leerdoelen Tijdvak 1

• De student kan de indeling prehistorie/historie verklaren.
• De student kan de leefwijze van jagers en verzamelaars omschrijven.
• De student kan verklaren waar, wanneer en waarom de landbouw is ontstaan (landbouwrevolutie).
• De student kan in eigen woorden uitleggen wat gevolgen waren van de landbouwrevolutie.
• De student kan het ontstaan van een landbouw-stedelijke samenleving verklaren.
• De student kan in eigen woorden uitleggen hoe religie ontstond in de prehistorie.

Tijdsindeling

Tijd van jagers en boeren --> Prehistorie: 3000 v.Chr.

= de tijd waarover geen geschreven bronnen zijn!

• Verschillende ontwikkelingen treden hier op:
  

Leven van jagen en verzamelen --> landbouw --> kleine steden (nederzettingen)

Schoolplaat :

Deze schoolplaat schets een beeld van 

het leven van de jagers en verzamelaars. 

Leg uit aan de hand van 2 bron-onderdelen 

hoe je dat ziet.

1.1.1 Migraties uit Afrika

Migraties uit Afrika = De mens komt uit Afrika. Vanuit hier trokken zij naar Azië en Europa. Er zijn in het verleden verschillende soorten mensen geweest. De eerste mens was de Neanderthaler. De homo sapiens (wij) hebben hen als het ware “uitgeroeid”, omdat wij ons sneller konden aanpassen en veranderen (evolutie).

Overzicht paragraaf

1.1.2 + 1.1.3 + 1.1.4

• Jagen en verzamelen is het oudste middel van bestaan (manier van leven).
  
• Zij leiden een nomadisch bestaan, omdat ze steeds rondtrekken op zoek naar voedsel.
• Deze mensen leefden in kleine groepen van enkele tientallen mensen.
• Hadden enorme kennis van de natuur.
• Taakverdeling tussen man en vrouw (jagen en verzamelen + kinderen verzorgen)
• Besef van religie --> omdat zij niet wisten waarom de zon opkwam of de rivier stroomden, zochten zij een verklaring voor deze verschijnselen --> geloof! Daarnaast toonden hunebedden ook aan dat zij daadwerkelijk hierin geloofden, te zien aan de spullen die zij in het graf hadden gelegd.

1.1.4 Jagers en vissers 

• Rond 10.000 v. Chr

• De aarde wordt warmer
• Toendra -> bosrijk gebied
• Nederland: moerassen en bossen
• Veranderende patronen in de natuur

• Delen van Afrika en Midden-Oosten: droger 

Opdracht: 

• Lees paragraaf 1.2. (blz. 12 t/m 14 (tot 1.2.2). 
• Dit gaat over de overgang van jagen en verzamelen naar landbouw. (blz. 12 t/m 15)

1.2.De overgang van jagen en verzamelen naar landbouw

• Droog klimaat: minder begroeiing en water (ontstaan woestijnen)
  

• Te weinig voedsel: dieren trekken weg naar vruchtbare gebieden

• Mensen trekken ook weg of gaan andere middelen van bestaan zoeken om in leven te blijven. 

1.2.1 De Agrarische Revolutie (Vruchtbare halvemaan)

• Gebied in het Midden-Oosten waar de eerste landbouw (10.000 v. Chr.) ontstaat

• 'De kraamkamer van de beschaving': ontstaan van steden en het schrift

• maar ook op andere plekken in verschillende tijden  (bijv. in China 8000 v. Chr. ) ontstaat landbouw

Ook wel de vruchtbare Sikkel genoemd

In dit gebied in het Midden-Oosten vond de overgang van jagen en verzamelen naar landbouw plaats.

1.2.1 De Agrarische Revolutie : samenvatting

• Ontstaan landbouw in Midden-Oosten
  
• Verspreiding landbouw en veeteelt door Europa
• Boeren
  zetten de natuur naar hun hand. Specialiseren. 
• Vaste woonplaatsen (boerderijen) - sedentaire leefwijze (wonen op vaste plek)
• Meer persoonlijk bezit dan jagers en verzamelaars (aardewerk)
• Geloof in een hiernamaals (grafgiften)
• Gelaagde samenleving (hiërarchie) 
• Ontstaan schrift (kleitabletten, einde prehistorie) 
• Afvalhopen (bron van ziekten)
• NL: eerste landbouw door komst Bandkeramiekers in Limburg
• Hunebedden in Drenthe (Trechterbekercultuur)

Welke van deze zinnen is GEEN kenmerkend aspect van de tijd van jagers en boeren?

1. De leefwijze van jagers-verzamelaars
2. Het ontstaan van landbouw en landbouw-samenlevingen
3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen
4. Het ontstaan van democratie in Athene

Wat voor soort bron is dit?

1. Primair geschreven
2. Primair ongeschreven
3. Secundair geschreven
4. Secundair ongeschreven

Wat voor soort bron is dit?

1. Primair geschreven
2. Primair ongeschreven
3. Secundair geschreven
4. Secundair ongeschreven

Welke zin past NIET bij het leven van jager-verzamelaars?

1. Zij hadden relatief weinig bezittingen
2. Mannen hadden andere taken dan mannen
3. Zij leefden in groepen van 25-40 personen
4. Zij schreven hun belevenissen op

De agrarische revolutie begon 10.000 v.C. in het Midden-Oosten. Hoe noemen we de plek waar dat gebeurde?

1. Vruchtbare Halve Maan
2. Rode Maan
3. Halve Sikkel
4. Vruchtbare Rode Sikkel

Zet onderstaande gebeurtenissen over het ontstaan van de agrarische revolutie op de juiste volgorde, van links naar rechts.

Men kan niet langer zonder landbouw leven.

Het klimaat verandert. Er is meer voedsel beschikbaar.

Mensen blijven op dezelfde plek wonen.

Er wordt meer voedsel gemaakt. De groepen groeien.

Experimen-teren met akkerbouw en veeteelt.

Welke zin is GEEN gevolg van de agrarische revolutie?

1. De groepen groeiden uit tot een paar honderd mensen
2. Mensen bouwden stevige huizen
3. Mensen bleven op dezelfde plek wonen
4. Er waren nauwelijks sociale verschillen

Jager-verzamelaars

Boeren

Rondreizen

Akkerbouw en veeteelt

Stevige huizen

Hutten en grotten

25-40 personen

150 personen

Potten

Weinig sociale verschillen

Vaste woonplek

Weinig bezit

Meer sociale verschillen

Veel bezit

Leerdoelen Tijdvak 1

• De student kan de indeling prehistorie/historie verklaren.
• De student kan de leefwijze van jagers en verzamelaars omschrijven.
• De student kan verklaren waar, wanneer en waarom de landbouw is ontstaan (landbouwrevolutie).
• De student kan in eigen woorden uitleggen wat gevolgen waren van de landbouwrevolutie.
• De student kan het ontstaan van een landbouw-stedelijke samenleving verklaren.
• De student kan in eigen woorden uitleggen hoe religie ontstond in de prehistorie.

Afsluiten

Wat ga je nu doen? 

• Procesevaluatie invullen op de volgende dia!
• Werk je plan voor de expeditie in week 9 uit

Wat ga je later in deze week doen?

• Lees je aantekeningen door voor de volgende les
• Kijk naar  "Het verhaal van Nederland -"Jagers en boeren" en/of lees blz. 14 t/m 18 door. 
• Ga verder met je samenvatting/mindmap

Volgende les: 

• Theorie tijdvak 1 : Jagers en boeren (blz. 14 t/m 18)

Expeditie week 9 :

1. Je maakt een groep van maximaal 4 studenten.

2. Je kiest een activiteit / museum / rondleiding / stadswandeling , passend bij :

• Tijdvak 1 : “Tijd van jagers en boeren”
  
• Tijdvak 2 : “Tijd van Grieken en Romeinen”
  
• Tijdvak 3 : “Tijd van monniken en ridders”

3. Geef vóóraf aan wat jullie van plan zijn:

• Wat ga je doen?
• Wat ga je leren, ontdekken, onderzoeken, bekijken ? Wat hoop je te leren?
• Maak een presentatie van je plannen en laat deze zien/horen in les 4 (max 2 minuten)
  

4. Maak achteraf een fotoreportage en lever deze in op Itslearning.

Wat neem je mee uit deze les?
Hoe vond je het gaan?