Literaire begrippen H4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Literaire begrippen H4

Wat is literatuur?

Het is niet eenvoudig om harde criteria te geven aan literatuur.

Veelal zijn meerduidigheid, originaliteit en complexiteit centrale criteria.

Wat tevens belangrijk is, is de betrokkenheid van de lezer. Feitelijk zouden we

dus kunnen stellen dat literatuur alles is wat de lezer graag leest met daarbij

onderlegd dat het universele waarde heeft. Literatuur leeft, heeft een

boodschap (en deze hoeft onbewust niet altijd gevonden te worden,

maar de schrijver heeft dit zeker als doel) en moet veelal prettig te lezen zijn.

TIJD

historische tijd -> wanneer?

vertelde tijd -> hoeveel tijd verstrijkt er in het verhaal?     (uren, weken, maanden, jaren?)

vertel tijd -> hoeveel tijd kost het om het verhaal te vertellen? (bladzijden, regels, woorden) 

start van het verhaal -> chronlogisch? midden in gebeurtenissen? eind van het verhaal?

(denk aan opbouwschema klas 3)

chronologie -> tijdsvolgorde (zie opbouwschema)

flashback -> terugblik

flash forward -> vooruitblik

tijdverdichting -> minder belangrijke periode in een kort hoofdstuk, paar regels samengevat

tijdsprong -> een minder belangrijk deel in de tijd wordt weggelaten.

“Het was dus wel een wat vreemde jongen, maar dat zijn afwijking tot zo catastrofale gebeurtenissen zou leiden, had niemand kunnen voorzien.”

(uit Een opgehouden onweer - Jacques Hamelink)

1. flashback
2. tijdsprong
3. flash forward
4. tijdverdichting

Het verhaal Een bord met spaghetti van Adriaan van Dis is een

1. chronologische vertelling
2. niet-chronologische vertelling

Personages

round character <-> flat character

karakter <-> type 

round: eigenschappen, denken, ontwikkeling

flat: één eigenschap (tegenstander, helper)

Ruimte

Onder ruimte verstaan we de plaats, de omgeving, de sfeer en de omstandigheden

ook de weersomstandigheden). 

De ruimte in Een bord met spaghetti is:

1. niet belangrijk
2. belangrijk

Perspectief

Ik- verteller -> ik perspectief

Hij/zij verteller -> personaal perspectief

Meervoudig perspectief

Alwetende verteller (!)(auctoriale verteller)

Let op betrouwbaarheid van de verteller!

In Alle dingen zijn schitterend is het perspectief:

1. ik-verteller
2. alwetende verteller
3. personaal perspectief
4. wisselend perspectief

In Een bord met spaghetti is het perspectief:

1. ik - perspectief
2. alwetende verteller
3. personaal perspectief
4. wisselend perspectief

Thema

het centrale probleem of onderwerp waarover het verhaal gaat

Voorbeelden:

ontdekken identiteit, ziekte en dood, liefde, eenzaamheid, coming-of-age, alcoholmisbruik, relatie (vader-zoon, moeder-dochter)

Motief

Een klein, af en toe terugkerend element: een af en toe opvallend terugkerend stukje tekst, een situatie die, of object dat, je herkent.

- verhaalmotieven: Keert steeds terug in een verhaal. Bijvoorbeeld het getal 8 in Het gouden ei.

- literair historische motieven: Veelvoorkomend in allerlei verhalen. Bijvoorbeeld Assepoester, Paard van Troje 

- schrijversmotieven: komen voor in het werk van één schrijver; bijvoorbeeld de afrekening met het geloof bij Maarten 't Hart en Jan Wolkers