grammatica schema onderdelen mavo

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Grammatica

Grammatica bestaat uit twee onderdelen:

- zinsdelen (pv, wwg, ond, lijd. vw)

-woordsoorten (zn, bn, lw)

Zinsdelen

- persoonsvorm

- onderwerp

- werkwoordelijk gezegde

- lijdend voorwerp

Persoonsvorm

• De zin vragend te maken.
  Het eerste woord is de persoonsvorm.

Ik mag mijn jas aantrekken. 

• De zin in een andere tijd te zetten. 
  Het werkwoord dat verandert, is de persoonsvorm.

Jullie werken hard tijdens de les.

 Werkwoordelijk gezegde

• Het werkwoordelijk gezegde is een zinsdeel.
  
• Het werkwoordelijk gezegde = alle werkwoorden in de zin.
  
• De persoonsvorm is onderdeel van het werkwoordelijk gezegde.
  
• Het werkwoordelijk gezegde zegt wat het onderwerp ‘doet’ of ‘overkomt’.
• Let op: het woordje te voor een heel werkwoord hoort ook bij het werkwoordelijk gezegde!
  

Ik heb veel te doen.

werkwoordelijk gezegde: heb te doen

Het onderwerp

- Wie/wat + pv? Het antwoord op deze vraag is het onderwerp.

De hond eet zijn brokjes op.

Wie eet?

Onderwerp:  de hond  

Let op: je moet ook het lidwoord meenemen in het onderwerp

Het lijdend voorwerp

wie/wat + wwg + onderwerp = lijdend voorwerp. 

Let op! Niet iedere zin heeft een lijdend voorwerp!

Wie of wat

+

wwg

+

lijdend voorwerp

onderwerp

=

Lijdend voorwerp (lv)

Lijdend voorwerp (lv)

Woordsoorten

- lidwoord

- zelfstandig naamwoord

- bijvoeglijk naamwoord

- persoonlijk voornaamwoord

- bezittelijk voornaamwoord

- aanwijzend voornaamwoord

- voorzetsel 

- hulpwerkwoord

- zelfstandig werkwoord 

- infinitief

- voltooid deelwoord

Lidwoord

Er zijn 3 lidwoorden: de, het en een

Let op bij het!!

Alleen als er een zelfstandig naamwoord bij staat, is het een lidwoord.

Het regent --> geen lidwoord.

Het rode kleedje ligt op de grond --> wel lidwoord.

Zelfstandige naamwoorden

Woorden waar je een lidwoord voor kunt zetten, noem je zelfstandige naamwoorden (znw).

Namen zijn ook zelfstandige naamwoorden. Suzanne en Zwolle zijn dus zelfstandige naamwoorden.

Bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over een zelfstandig naamwoord.

Je weet door een bijvoeglijk naamwoord meer over het zelfstandig naamwoord.

Persoonlijk voornaamwoord

Bezittelijk voornaamwoord

Het bezittelijk voornaamwoord geeft aan dat iets van iemand is. Het staat vóór het bezit. 

Persoon	Enkelvoud	Meervoud
1e	mijn/m'n	ons/onze
2e	jouw/je	jullie
	uw	uw
3e	zijn/z'n	hun
	haar
	zijn

Aanwijzende voornaamwoorden

Met een aanwijzend voornaamwoord kun je iets of iemand aanwijzen.

Deze kast, die leerling, dit gebakje, dat grapje.

Wat is een voorzetsel?

- een voorzetsel is een kort woord

- Een voorzetsel geeft vaak een plaats aan

- Voorbeelden van voorzetsels zijn op, in, tussen, boven, langs

Zelfstandig werkwoord

Wanneer een werkwoord in een zin de handeling aangeeft, dan is dat werkwoord een zelfstandig werkwoord. Het zelfstandig werkwoord is dus het belangrijkste werkwoord. Er staat altijd maar één zelfstandig werkwoord in een zin. 

(Vaak is het 't laatste werkwoord van de zin).

Zelfstandig werkwoord

• Een zelfstandig werkwoord is het belangrijkste werkwoord in de zin.
• Er staat altijd maar één zelfstandig werkwoord in een zin!
• Heeft een zin maar één werkwoord? Dan is het altijd een zelfstandig werkwoord.
• Zijn er meer werkwoorden in de zin? Dan zijn dit hulpwerkwoorden. 

Hulpwerkwoord

Meer werkwoorden in de zin?
Dan is er (minstens) één het hulpwerkwoord.

Het hulpwerkwoord geeft "hulp" aan het zelfstandige werkwoord. 

Het hulpwerkwoord heeft zelf geen duidelijke betekenis. 

Ik heb gegeten.

Dit moet verwijderd worden.

Voltooid deelwoord

- Het voltooid deelwoord is een werkwoordsvorm.

- Het voltooid deelwoord geeft aan dat iets is afgelopen 

   (voltooid).

- In een zin met een voltooid deelwoord staat altijd een vorm 

   van hebben of zijn.

- Het voltooid deelwoord staat vaak aan het eind van een zin.

- Het voltooid deelwoord begint vaak met ge-, be- of ver-.

Onvoltooid deelwoord

Onvoltooid deelwoord

Infinitief (hele werkwoord)

Wij gaan een appeltaart maken.

De persoonsvorm van deze zin = gaan.

Gaan kan dus geen infinitief zijn.

Maken blijft wel over, dit is wel een infinitief.

Dus:

Gaan = persoonsvorm, maken = infinitief.

Infinitief

Een infinitief is een vorm van het werkwoord.

Met de infinitief wordt het hele werkwoord bedoeld. 

Loopt --> infinitief is dan lopen

Schaatst --> infinitief is dan schaatsen

Fietsten --> infinitief is fietsen fietsen