Nederland Waterland veenkolonieen

• Wereldoriëntatie
• Basisschool
• Groep 6

Nederland Waterland veenkolonieën

Les voor groep 6

Berg en Bosschool

Apeldoorn

Les 1

Aantekeningen maken

Schrijf in je werkschrift de goede antwoorden bij de termen op

Doe dit bij iedere quizvraag

Waterland is al heel lang onderdeel van het enorme veengebied van het westen van Nederland. Het land bestond uit ronde en langwerpige gebieden van veen. Binnen het gebied waren grote hoogteverschillen. Het verschil tussen hoge en lage stukken kon wel vier meter zijn. In de lagere gebieden groeide riet en moerasbos. Moerasbos wordt ook wel wildernis genoemd. Het gebied waar Waterland ligt had vroeger de naam Wildernisse.

Wat is een Wildernisse?

1. langwerpige gebieden van veen
2. een laaggelegen gebied
3. een gebied waar vroeger water was
4. een moerasbos

In het gebied van Waterland kon je eerst niet wonen. Het was er veel te nat voor, de veengrond was een soort spons. Je kon er wel lopen, jagen, varen en vissen. In het gebied stroomden allerlei riviertjes. Grote en kleine, één van de riviertjes was de Ilp. Bij Broek in Waterland lag de bodem wat lager. Hier groeide over een stuk van kilometers lang tot ver voorbij Katwoude een broek.

Wat is een broek(landschap)?

1. een rivier
2. een beek
3. een kanaal
4. een stuk zee

Rond 1000 werd het veengebied wat droger. Het lopen ging makkelijker en je kon er zelfs gewassen op verbouwen. Groepen mensen trokken het gebied in om er te gaan wonen. Ze groeven sloten en kapten het moerasbos. Ze bouwden huizen op stukken grond evenwijdig aan de riviertjes. De huizen werden gemaakt van hout en plaggen. Plaggen is het verwijderen van de bovenste grondlaag met begroeiing. Een uitgestoken zode van planten plus beworteling is een plag.

Wat is 'plaggen'?

1. het afgraven van de bovenste grondlaag
2. een heuvel maken
3. het graven van een kuil
4. een dijk bouwen

Het veenlandschap ziet er van boven heel bijzonder uit, groene stukken land met water ertussen. Om het land bewoonbaar te maken werden er sloten gegraven dwars op een riviertje. Door het graven van sloten werd de bodem droger. Bij Zeevang liggen de sloten zelfs in een schuine hoek van het veenriviertje de IJe.

www.geologievannederland.nl

Hoe maakten de mensen het land bewoonbaar?

1. door water weg te pompen
2. door sloten te graven
3. door er zand in te gooien
4. door er plantenresten in te gooien

Door het graven van de sloten begon de veenbodem te zakken. Het land werd nu vaker overstroomd door het water. De invloed van de Zuiderzee werd groter en ook de rivieren en meren groeiden. Er ontstond een echt waterland. Het was niet meer mogelijk om op de lage delen te wonen. Boeren bouwden hun huis op een verhoging, een terp. In Marken zijn er hele hoge terpen te zien, hier worden ze werven genoemd.

Wat is een terp?

1. een verhoging van land door mensen gemaakt
2. een stelsel van sloten
3. een verzameling plantenresten
4. een verlaging van land door mensen gemaakt

Het bouwen van huizen op terpen was niet voldoende. De volgende stap was het aanleggen van dijken. Er kwam een dijk rondom het huidige Waterland en een dijk om de Zeevang. De monding van de rivieren werd afgesloten met een dam. Toch braken soms de dijken nog en bleef het gebied last houden van overstromingen. Bij stormvloed verdween Etersheim en een deel van Warder in het water en ontstond het eiland Marken.
De dijk had ook een andere functie. In het drassige gebied vormden ze door hun hoogte de ideale wegen. In Kwadijk verhuisde het hele dorp naar de dijk. Nu woonden ze op een hoger gedeelte.

Wat is een dijk?

1. een slotgracht bij een kasteel
2. een aangelegde schutting die een stad of een dorp beschermt tegen het water
3. een langwerpige terp
4. een aangelegde verhoging die het achterliggende land beschermt tegen water

Wat is een leek?

1. een veenrivier
2. een veenbeek
3. een veenmeer
4. een stuk veenland

Tekening

Teken in je werkschrift hoe het veenlandschap is opgebouwd

Denk daarbij nog eens aan de zojuist getoonde video.

Netjes werken!

Inkleuren.

Namen bij elke laag of onderdeel zetten.