7.5 Afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Planning

• Wat hebben we de vorige les gedaan?
• Instructie 
  
• Werktijd
• Afsluiting

Voorkennis ophalen

Wat is er van de vorige les blijven hangen?

De juiste volgorde van het urinewegstelsel is...

1. Nieren - Blaas - Urineleider
2. Nieren - Urineleider - Blaas
3. Urineleider - Nieren - Blaas
4. Urineleider - Blaas - Nieren

Via welke drie organen raakt het lichaam water kwijt?

1. Hart, longen, darmen
2. Longen, huid, nieren
3. Nieren, darmen, longen
4. Lever, nieren, longen.

Waar wordt urine opgeslagen?

1. Lever
2. Nieren
3. Blaas
4. Milt

In welk orgaan wordt gal aangemaakt?

1. Twaalfvingerige darm
2. Nieren
3. Galblaas
4. Lever

Waar zit het gezuiverde bloed na de nieren in?

1. nierslagader
2. nierader

Nierslagader

Nierader

Niermerg

Nierschors

Nierbekken 

Urineleider

Aorta

Blaas

Onderste holle ader

Nierslagader

Nierader

Nieren

Urineleider

Urinebuis

Onderdelen van de huid

Talg

bloedvat

Haar

Kiemlaag

Haarzakje

Haarspiertje

Hoornlaag

vetweefsel

Zweetklier

Talgklier

warm

koud

rode huid

bleke huid

nauwe bloedvaatjes

wijde bloedvaatjes

zweet

rillen

haartjes staan rechtop

haartjes staan normaal

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe antistoffen bescherming bieden tegen infecties
• Je kunt uitleggen op welke manieren immuniteit kan ontstaan

• Antistoffen – antigenen – infectie – immuniteit – natuurlijke immuniteit – kunstmatige immuniteit – actieve immunisatie – passieve immunisatie

Waar kun je allemaal ziek van worden?

Lichaamsvreemde stoffen

• Ziekteverwekkers -> bacteriën, virus, schimmels -> infectie
• Gifstoffen
• Splinter
• Tattoo

• Afweersysteem/ immuunsysteem/ afweersysteem -> buiten houden en onschadelijk maken
  

Herkenning 

• Antigenen
• Vlaggetjes die laten zien wat er in de cel zit
• Witte bloedcellen kunnen herkennen of de antigenen lichaamseigen of lichaamsvreemd zijn
• Alle cellen hebben antigenen!

Waaraan kan je lichaam herkennen dat een stof lichaamseigen of lichaamsvreemd is?

Eerste verdediging -> algemene afweer

• Functie: ziekteverwekkers buiten het lichaam houden
• Huid 
• Slijmvliezen (neus, mond, luchtpijp, darmen, urinebuis, vagina):  vangen ziekteverwekkers.
• Luchtpijp en neus: trilharen om het slijm af te voeren -> slokdarm
• Maag: zoutzuur -> organismen te doden.

Reactie -> algemeen

• Sommige witte bloedcellen eten  cellen met  lichaamsvreemde antigenen op  (bacteriën, virussen, tattoo-inkt, splinter).
  
• Koorts

Reactie -> specifieke afweer

• Witte bloedcellen maken antistoffen
• Antistof + antigen -> sleutel slot -> passen precies op elkaar

Specifieke afweer -> antistoffen

• Elke witte bloedcel kan maar één type antistof maken.
  
• Elke antistof is uniek voor één antigeen.
  

Welke cellen maken antistoffen aan?

1. Rode bloedcellen
2. Witte bloedcellen
3. Bloedplaatjes
4. Bacteriën

Leg uit hoe de specifieke afweer aan zijn naam komt?

Immuniteit - 1e besmetting

• Eerste besmetting: duurt lang voordat juiste antistof wordt gemaakt -> ziek
• Voldoende antistoffen om ziekteverwekker te bestrijden -> beter
• Witte bloedcellen schrijven "recept" -> geheugencellen

Immuniteit - 2e besmetting

Immuniteit

• Natuurlijke manier ziekteverwekker/antistoffen krijgen
• Natuurlijk - actief: je bent ziek en maakt zelf actief antistoffen
• Natuurlijk - passief: via moedermelk krijg je antistoffen van je moeder

Immuniteit

• Kunstmatig: ziekteverwekker/antistoffen binnen gespoten krijgen
• Kunstmatig- actief: vaccin met antigenen/verzwakte ziekteverwekker. Je maakt zelf actief antistoffen
• Kunstmatig- passief: antistoffen binnen krijgen via serum 

Vaccinatie/ inenting

Je wordt ingespoten met een dode/ verzwakte ziekteverwekker (of maar een stukje ervan).

De ziekteverwekker kan je niet ziek maken maar de witte bloedcellen kunnen wel antistoffen maken tegen de antigenen op de ziekteverwekker.

Vaccinatie/ inenting

Je wordt dan niet meer ziek als je de echte ziekteverwekker binnen krijgt.

Je maakt dan namelijk ook snel veel antistoffen aan.

Wat is immuniteit?

Werking immuunsysteem (zet op de juiste volgorde)

de ziekteverwekker dringt binnen

witte bloedcel herkent de verwekker

witte bloedcel maakt antistof aan

antistof hecht zich aan de antigenen

ziekteverwekker wordt onschadelijk gemaakt

Aan de slag

7.3: 8 t/m 14

7.4: 16 t/m 22

7.5: 24 t/m 28

In de afbeelding is de afweerreactie van het
lichaam op een ziekteverwekker
schematisch getekend.

Welk nummer geeft de ziekteverwekker aan?

1. 1
2. 2
3. 3