TW1 - Les 1: Cellen delen en maken eiwitten

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Nectar H2, H4 & H5

Samenhang: wat maakt wie we zijn?

• Cellen delen en maken eiwitten
• Het maken van geslachtscellen
• Genetische variatie
• Erfelijkheidsvraagstukken

Levenscyclus van een cel

BINAS 76A

Als de cel een nieuwe deling gaat voorbereiden wordt in de S-fase (van de interfase) het DNA verdubbeld.

Hierbij worden beide strengen van een dubbele helix (chromosoom) aangevuld met een complementaire streng (2 en 3)

Beide DNA moleculen (chromatiden) blijven met het centromeer aan elkaar verbonden (4). 

Samen vormen ze een (dubbel)chromosoom.

Bij het begin van de M-fase (Mitose = de daadwerkelijke celdeling) spiraliseren de chromatiden van elk chromosoom. 

Ze worden korter en dikker (5)

Chromosomen krijgen dan de karakteristieke x-vorm die ook onder de microscoop te zien is (6)

1. G1-fase
2. G2-fase
3. S-fase
4. M-fase

Mitose - Profase (BINAS 76B1)

Kernmembraan verdwijnt

Chromosomen spiraliseren

Spoelfiguur ontstaat (centrosomen en celskelet)

Mitose - Metafase (BINAS 76B1)

Chromosomen liggen naast elkaar op het equatorvlak van de cel

De centriolen zijn bij de polen en het gevormde spoelfiguur van trekdraden is verbonden aan de centromeren van elk chromosoom

Mitose - Anafase (BINAS 76B1)

Trekdraden trekken de chromatiden uit elkaar.

De chromosomen zijn nu weer 'enkel' (elk bestaande uit één chromatide).

Mitose - Telofase (BINAS 76B1)

Chromosomen despiraliseren

Nieuw kernmembraan ontstaat

Spoelfiguren verdwijnen

Celdeling door insnoering (cytokinese)

Mitose (BINAS 76B1)

Profase

Metafase

Anafase

Telofase

Mitose - Celdeling

Dieren: membraan snoert in.

Planten: 

- Glad ER en golgisysteem versmelten in het equatoriaal vlak. Ze vormen blaasjes met pectine en uiteindelijk een scheidingswand.

- Beide cellen vullen de pectine aan met cellulose --> nieuwe celwand.

- Daarna volgt celstrekking (de cellen worden weer de oorspronkelijke grootte).

0

In een bepaalde cel is
de hoeveelheid DNA in de G1 fase p.

Hoeveel DNA is er tijdens de Anafase?

1. 2p
2. p
3. 1/2p

In een bepaalde cel is
de hoeveelheid DNA in de G1 fase p.

Hoeveel DNA is er aan het eind van de G2?

1. 2p
2. p
3. 1/2p

In een bepaalde cel is
de hoeveelheid DNA in de G1 fase p.

Hoeveel DNA is er in één kern na de celdeling?

1. 2p
2. p
3. 1/2p

Benoem de delingsstadia en zet ze in de juiste volgorde

van DNA naar RNA naar aminozuurketen

Al onze lichaamscellen zijn ontstaan uit een bevruchte eicel door...

mitose en celdeling

Dubbele helix-structuur 

Backbone van fosfaatgroep (PO4)afgewisseld met een suiker (desoxyribose)

DNA-

molecuul

(nucleïnezuur)

Vier verschillende stikstofbasen: Adenine (A), Thymine (T), Cytosine (C), Guanine (G)

Combinaties A=T en C≡G (baseparing)

De ene streng is complementair aan de andere

DNA-

molecuul

(nucleïnezuur)

Nucleotide: kleinste bouwsteen van DNA

Bestaat uit 1 fosfaatgroep, 1 suiker en 1 stikstofbase

DNA-

molecuul

(nucleïnezuur)

De open fosfaatkant is de 5' kant, de open suikerkant is de 3' kant van het DNA

De complementaire strengen liggen tegenovergesteld.

DNA-

molecuul

(nucleïnezuur)

Transcriptie: DNA naar RNA

Een stuk DNA dat codeert voor één eiwit (eigenschap) is een gen.

De nucleotidevolgorde van dat stuk DNA is de code voor het maken van het eiwit.

Eiwitten bestaan uit een keten van aminozuren. Er zijn 20 verschillende aminozuren (BINAS 67H1).

Transcriptie: DNA naar RNA

mRNA is enkelstrengs

mRNA heeft een ribose als suiker

mRNA heeft Uracil ipv Thymine als base

Transcriptie: DNA naar RNA

mRNA wordt afgelezen van en complementair gemaakt aan de template-/ matrijsstreng 

tegenover de A wordt een U ingebouwd, tegenover T een A, bij C een G en bij G een C.

Transcriptie: DNA naar RNA

DNA wordt afgelezen vanaf de 3' kant naar de 5' kant.

mRNA wordt opgebouwd vanaf de 5' kant naar de 3' kant.

3'

3'

3'

5'

5'

5'

RNA naar eiwit: translatie

Het mRNA verlaat de kern (via een kernporie) naar het cytoplasma en bindt aan een ribosoom.

Het ribosoom leest het mRNA in steeds 3 basen tegelijk (triplet/ codon).

RNA naar eiwit: translatie

Translatie begint altijd bij een AUG code (het startcodon). Hiermee wordt een methionine aminozuur ingebouwd.

Er zijn een paar mogelijke stopcodons waarmee de translatie stopt.

RNA naar eiwit: translatie

Een tRNA molecuul met een anticodon en een gekoppeld aminozuur wordt door het ribosoom gekoppeld.

Het aminozuur wordt aan het vorige aminozuur gekoppeld en de lege tRNA wordt losgemaakt.

RNA naar eiwit: translatie

Bij het aflezen van mRNA is de afleesrichting belangrijk!

mRNA wordt afgelezen van 5' naar 3' 

BINAS Tabel 71G

Een coderende streng DNA heeft de volgorde:
ATG TTG TCC AAG AAT
Geef de bijbehorende polypeptideketen van het coderende DNA. Laat alle tussenstappen zien.

Zet op de juiste volgorde:
1 Het mRNA bindt aan een ribosoom van het RER
2 Een mRNA-molecuul wordt gemaakt in de celkern
3 in het ER wordt de aminozuurketen tot een echt eiwit gevouwen
4 mRNA-molecuul verlaat de celkern
5 het ribosoom plakt de aminozuren in de juiste volgorde aan elkaar vast
6 de eiwitten worden opgeslagen in het Golgi-systeem

Nectar H2, H4 & H5

Samenhang: wat maakt wie we zijn?

• Cellen delen en maken eiwitten
• Het maken van geslachtscellen
• Genetische variatie
• Erfelijkheidsvraagstukken