3TL Erfelijkheid deel 1

• Biologie
• Voortgezet speciaal onderwijs

aangeboren aandoeningen

"fout" in chromosomen of genen

- te veel chromosomen: syndroom van Down

- genen zijn beschadigd.

Syndroom van Down

Ontstaan

In een geslachtscel komt het 21e chromosoom dubbel voor.

Die geslachtscel bevat 24 chromosomen.

De bevruchte eicel bevat 47 chromosomen.

2

Trimosie

Trimosie: Het 21e chromosoom komt 3x voor

Tri=3

1

Vlokkentest

vlokkentest

vruchtwaterpunctie

Bij echoscopie worden chromosomen van een ongeboren kind onderzocht.

1. goed
2. fout

Echoscopie

Door middel van geluidsgolven wordt het embryo zichtbaar gemaakt op het scherm.

Alleen abnormale vormen

kunnen worden gesignaleerd

Een andere methode van erfelijkheidsonderzoek bij ongeboren kinderen is een vruchtwaterpunctie. Wat probeert men bij een vruchtwaterpunctie op te sporen?

1. Eventuele afwijking in de bouw van de placenta.
2. Eventuele afwijking in de chromosomen van cellen die in het vruchtwater voorkomen.
3. Eventuele groeistoornissen bij het embryo
4. Eventuele schadelijke stoffen die in het vruchtwater kunnen komen.

In de afbeelding zie je
een vorm van
erfelijkheidsonderzoek.

Wat zie je?

1. een NIPT test
2. een vlokkentest
3. een vruchtwaterpunctie
4. Hier telt men bacteriën

Mutaties

kanker

Soms vinden mutaties plaats in genen die de celdeling regelen.

Hierdoor kunnen cellen zich ongeremd gaan delen, dit zorgt voor een gezwel(tumor).

Als de tumor snel groeit spreek je van kanker.

Mutagene stoffen kunnen kankerverwekkend zijn. 

Uit welke stof bestaan chromosomen?

1. DNA
2. Genen
3. Mutaties
4. Draden

Mutaties

Mutaties: veranderingen in de basen volgorde van het DNA.

Oorzaak

kopieerfout door/of invloeden van buitenaf (straling, alcohol) 

Mutaties vinden plaats in ....

1. Alle lichaamscellen
2. Geslachtscellen
3. Delende cellen
4. Oude cellen

Door mutaties ontstaat variaties in het genotype?

1. Juist
2. Onjuist

Bij kanker gaat een cel zich ongeremd delen door mutaties.

1. ja
2. nee

leukemie = kanker van witte bloedcellen

Aanmaak van teveel (onrijpe) witte bloedcellen

 Gevolg:

Te weinig goede bloedcellen
-zuurstof tekort

- infecties

- bloedingen

dominant of recessief

dominant = overheersend: bijvoorbeeld A

recessief = ondergeschikt: bijvoorbeeld a

Dominant homozygoot: AA

Dominant heterozygoot: Aa

Recessief (dus homozygoot) aa

Intermediair fenotype

beide genen even sterk

Rood leeuwenbekje = A_rA_r

Wit leeuwenbekje = A_wA_w

Roze leeuwenbekje = A_rA_w

A_w A_w

A_w A_r

A_r A _r

homozygoot

homozygoot

heterozygoot

aa is:

1. Homozygoot
2. Homozygoot recessief
3. Homozygoot dominant
4. Heterozygoot

1. heterozygoot
2. homozygoot dominant
3. homozygoot recessief

Beantwoord de 2 sleepvragen

Dominant

recessief

BB en BB

BB en Bb

Bb en Bb

Het gen van het Usher syndroom is

Mogelijk genotype van de ouders

Twee planten met gele tomaten worden met elkaar gekruist.
Hoe groot is de kans op nakomelingen met rode tomaten?
Rood is dominant

Wat is dominant?

Schrijf dat op. Je weet nu ook wat recessief is. Schrijf dit op.

Schrijf de letters ook op.

Schrijf nu alle mogelijkheden op, met homozygoot/heterozygoot erbij

Wat is dominant? Roodis dominant

Geel is recessief

Rood: R

Geel: r

Mogelijkheden:

RR homozygoot dominant  rood

Rr  heterozygoot                     rood

rr homozygoot recessief       geel

2

Lees de vraag goed:

geel x geel

     kk x kk

Zet dit in een kruisingsschema Er kan alleen kk ontstaan

3

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

biotechnologie

https:

Veranderen van genotype

Genetische modificatie

Een organisme dat genetisch gemodificeerd is heet: transgeen

Insuline is een vb van een medicijn dat dankzij de biotechnolgie door bacterien wordt gemaakt. Diabetes patienten gebruiken dit om het suikergehalte in het bloed te regelen. 

Moderne biotechnologie

Organismen krijgen nieuwe eigenschappen doordat hun DNA wordt veranderd. ==> Genetische modificatie

Het veranderen van erfelijke eigenschappen in een organisme noem je:

1. kruisen
2. selectie
3. inseminatie
4. genetische modificatie

30 Streep de foute woorden door.

De kleine veranderingen in het DNA van het Y-chromosoom zijn ontstaan door genetische MODIFICATIES / MUTATIES. Deze veranderingen worden doorgegeven door EICELLEN / LICHAAMSCELLEN / ZAADCELLEN.

1. Modificaties/eicellen
2. Mutaties/zaadcellen
3. Eicellen/zaadcellen
4. Zaadcellen/modificatie

De cel en genen veranderen van planten, om ze te verbeteren noem je?

1. Biologische landbouw
2. Bestrijdingsmiddel
3. Genetische modificatie
4. Biologisch voedsel