4H GS 6.1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.1 De Verlichting

De Verlichting

In deze periode:

• kritisch op de samenleving en de rol van de kerk
• opvoeding en scholing: om de samenleving te verbeteren

Verlichting

• Rationeel denken toegepast op mensen en de maatschappij
• Kennis en rede superieur aan traditie (geloof)
• De salons van Parijs vormen het centrum van het verlichte denken

Tijdens de 17e eeuw had er een wetenschappelijke revolutie zich voorgedaan. Mensen deden allerlei nieuwe ontdekkingen zoals de microscoop. Dit ging door tijdens de 18e eeuw, maar werd nu uitgebreid. Mensen begonnen over steeds meer na te denken Over geloof, over de aard van de mens, over de beste manier van besturen... We noemen de 18e eeuw De Verlichting: het was alsof er een licht werd geschenen over alles in de wereld. 

Belangrijke thema's

• Vrijheid

1. Denken
2. Geloof
3. Economisch handelen

• Bestuur
• Aard van de mens / mens en natuur

Nadenken over: God

• twijfel over de rol van God
  
• twijfel over de Bijbel 
• afwijkende meningen niet verbieden of vervolgen 

• let op: meeste verlichte denkers wel gelovig!

• Periode (vanaf ongeveer 1700) waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand.
• Ze waren daarbij kritisch: niet zomaar alles aannemen omdat een koning of de kerk dat zegt.


• Ze vinden dat iedereen vrij en gelijkwaardig moet zijn: arm of rijk, slim of dom

Voltaire

• God heeft de wereld, de mens en de natuurwetten geschapen, maar bemoeit zich niet meer actief met de wereld 

• mechanistisch wereldbeeld

Spinoza

• God is geen persoon (op de achtergrond), maar 
• God is in alles in de natuur

• Maar: zelfs in de Republiek mochten zijn ideeën niet gepubliceerd worden.
• Ongodisme

Nadenken over: Politiek en staat

3 belangrijke nieuwe ideeën:

• John Locke: natuurlijke rechten
• Rousseau: volkssoevereiniteit
• Montesquieu: trias politica

John Locke

• natuurlijke rechten: recht op leven, bezit en vrijheid

('mensenrechten')

• regering regeert op basis van vertrouwen

maakt de wetten

voert de wetten uit

controleert of burgers zich aan de wetten houden

Jean-Jacques Rousseau 

• Volkssoevereiniteit (macht ligt bij het volk)

• Regering is alleen uitvoerder van de wil van de burgers

Nadenken over: rechtspraak

• bewijs vaak onbetrouwbaar: bekennen na marteling

• lijfstraffen: irrationeel
  

Nadenken over: ontwikkeling van volkeren

• geschiedenis is lang proces van vooruitgang
•  samenleving verbetert steeds

• kijk op 'primitieve' volkeren
• Europees superioriteitsgevoel

Verlichting

Rationeel denken en vrijheid leiden tot een betere wereld

1755

De ramp van Lissabon

Je ziet een computeranimatie van de ramp van Lissabon.

Daarna komt een vraag.