3h De Brug - Grammatica zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

De brug - zinsdelen

Herhaling grammatica zinsdelen klas 2

• zinsdelen
• voorzetselvoorwerp
• naamwoordelijk gezegde
• bijvoeglijke bepaling
• enkelvoudige en samengestelde zinnen; hoofd- en bijzinnen
• zinsdeelzinnen

Voorzetselvoorwerp (vv)

1. Begint altijd met een voorzetsel;
2. Wordt aangevuld met een 'voorwerp';
3. Vaste combinatie tussen het werkwoord en het voorzetsel;
4. Voorzetsel verliest de normale betekenis: het is figuurlijk bedoeld.
   

Je ziet hieronder werkwoorden waar een vast voorzetsel bij hoort. Sleep het werkwoord naar het vaste voorzetsel. (vanaf het voorzetsel vormt zich dus een voorzetselvoorwerp)

op

voor

van

in

(iemand) aanspreken

betrekking hebben

commentaar hebben

aandacht hebben

zich inzetten

een zwak hebben

walgen

overtuigd zijn

geïnteresseerd zijn

bedreven zijn

De nieuwsgierige man luistert aandachtig naar de radio.

Het verliefde meisje kuste de jongen in het park.

In de winter sneeuwt het.

De duiker sprong niet.

Ik erger me mateloos aan rotzooi op straat.

Ik wacht al 10 minuten op mijn zusje.

Lieke is gek op haar zusje.

Els is bang voor spinnen.

Werkwoordelijk gezegde (wg)

Het werkwoordelijk gezegde geeft aan wat er gebeurt in een zin. Er is meestal sprake van een handeling, een 'actie'. 

In het voorjaar planten we altijd meerdere nieuwe planten in de tuin.

Met mijn broer heb ik tijdens drie wandelingen vijftig caches ontdekt.

Je moet een ander wel willen helpen.

Een werkwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden in de zin samen.

Naamwoordelijk gezegde(ng)

Een naamwoordelijk gezegde geeft aan welke eigenschappen of kenmerken het onderwerp bezit. Het onderwerp bevindt zich 'in een toestand'.

Piet is intussen een bejaarde man.

Op die nieuwe school moeten de lessen heel interessant zijn.

Het naamwoordelijk gezegde bestaat uit alle werkwoorden in de zin plus het naamwoordelijk deel (=het kenmerk/de eigenschap)

Naamwoordelijk gezegde (ng)

Heeft een zin een naamwoordelijk gezegde, dan heeft deze zin géén werkwoordelijk gezegde en ook geen lijdend voorwerp.

Heeft de zin géén ng? Dan heeft de zin een wg!

Het ng bestaat uit:

Koppelwerkwoord + eventuele andere werkwoorden + dat wat over het onderwerp gezegd wordt.

Koppelwerkwoorden : zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen (ZWoBBeLS)

Wat is het naamwoordelijk gezegde in de zin: Het openbaar vervoer is ideaal.

1. is
2. is [ideaal]
3. het openbaar vervoer
4. het openbaar vervoer is [ideaal]

Wat is het naamwoordelijk gezegde in de zin: Mijn vriend blijft altijd eerlijk.

1. mijn vriend
2. blijft
3. blijft eerlijk
4. blijft altijd eerlijk

Wat is het naamwoordelijk gezegde?
Hij is de hele tijd op het plein aan het voetballen.

1. is
2. geen ng
3. is aan het voetballen
4. is voetballen

 Bijvoeglijke bepaling

De bijvoeglijke bepaling (bijv. bep) is geen zinsdeel, maar een deel van een ander zinsdeel.

• De bijvoeglijke bepaling zegt iets over het zelfstandig naamwoord in een zinsdeel.
•  De bijvoeglijke bepaling kan voor of achter een zelfstandig naamwoord staan.
• Er kunnen meer bijvoeglijke bepalingen per zelfstandig naamwoord zijn.

Die rivier is heel erg lang.

erg is een..

1. bijwoordelijke bepaling
2. bijvoeglijke bepaling

Een goede juwelier werkt precies.

precies is een..

1. bijwoordelijke bepaling
2. bijvoeglijke bepaling

De geiten op de omheinde plaats mekkerden de hele nacht. 

op de omheinde plaats is een..

1. bijwoordelijke bepaling
2. bijvoeglijke bepaling

Ondergeschikte bijwoordelijke bepaling (obwb)

• De obwb is een deel van een ander zinsdeel.
• De obwb zegt iets over de kern die een niet-zelfstandig naamwoord is in een zinsdeel.
• De obwb kan voor of achter een niet-zelfstandig naamwoord staan.
• Soms zit een obwb binnen een bijvoeglijke bepaling zoals: (heel > lekkere, ontzettend > saaie etc.)

Voorbeeld obwb

De sommen | vind | ik | erg moeilijk.

-> Welke kern(en) vind je in deze zin?

Voorbeeld obwb

De  sommen | vind | ik | erg moeilijk.

-> Welke woorden zeggen iets over deze kernen?

erg = obwb bij moeilijk (moeilijk is een niet-zelfstandig naamwoord, dus is erg een obwb bij moeilijk)

Voorbeeld obwb en bijv. bep.

De ingewikkelde opdrachten van gisteren| vonden | de leerlingen van klas A2A | behoorlijk interessant.

-> Wat zijn de kernen in deze zinnen? 

Voorbeeld: obwb en bijv.bep.

De ingewikkelde opdrachten van gisteren| vonden | de leerlingen van klas A2A | behoorlijk interessant.

-> Welke woorden zeggen iets over deze kernen?

Voorbeeld:  obwb en bvb

De ingewikkelde opdrachten van gisteren| vonden | de leerlingen van klas A2A | behoorlijk interessant.

ingewikkelde is bijv.bep. bij opdrachten

van gisteren is bijv. bep. bij opdrachten

van klas A2A is bijv. bep. bij leerlingen

behoorlijk is obwb bij interessant

Hoofd- en bijzinnen

Een zin die bestaat uit meerdere persoonsvormen noemen we een samengestelde zin. 

Een samengestelde zin kan bestaan uit hoofdzinnen en bijzinnen.

In een hoofdzin staan onderwerp en persoonsvorm naast elkaar. Er kan geen ander zinsdeel tussen staan.

Hoofd- en bijzinnen

Bijzinnen zijn zinnen die niet 'los' kunnen voorkomen.

• De pv staat meestal achteraan.
• Tussen pv en ond kunnen wél zinsdelen staan.

De hond verstopte al zijn botten (hoofdzin), omdat hij (ond) ze nog niet wilde (pv) opeten (bijzin).

Bijvoeglijke bepaling

Een bijvoeglijke bepaling is geen zinsdeel , maar onderdeel van een zinsdeel.

De oude man loopt op straat

oude = bijvoeglijke bepaling bij man

De man in de auto gaat naar huis.

in de auto = bijvoeglijke bepaling bij man

Nog een voorbeeld

De mooie tuin van de buurman wordt onderhouden.

De mooie tuin van de buurman = onderwerp

tuin = kern

mooie= bijvoeglijke bepaling bij tuin

van de buurman= bijvoeglijke bepaling bij tuin

Bijvoeglijke bijzin

De bijvoeglijke bijzin is een bijvoeglijke bepaling met een persoonsvorm.

Vind de bijvoeglijke bijzin:

 De wedstrijd die ingelast werd speelden  de voetballers  in de Kuip.

 die ingelast werd → (bijvoeglijke bijzin bij) wedstrijd

De bijvoeglijke bepaling ‘die ingelast werd’ bevat een pv (werd) en is daarom een bijvoeglijke bijzin en GEEN bijvoeglijke bepaling

Heeft de volgende zin een bijvoeglijke bepaling of een bijvoeglijke bijzin?

De bioscoop in Leeuwarden is in 2021 geopend.

1. bijvoeglijke bijzin
2. bijvoeglijke bepaling

Heeft de volgende zin een bijvoeglijke bepaling of een bijvoeglijke bijzin?

De leerlingen die een onvoldoende voor de toets hebben gehaald, moeten deze herkansen.

1. bijvoeglijke bijzin
2. bijvoeglijke bepaling

De tranen van de Madonna tonen haar verdriet aan de wereld.

Wat is de kern van het onderwerp?

1. verdriet
2. tranen
3. wereld
4. Madonna

De tranen van de Madonna tonen haar verdriet aan de wereld.

van de Madonna =

1. bijvoeglijke bijzin
2. bijvoeglijke bepaling

Ravioli die gevuld is met vlees bevat niet altijd de gewenste 'prosciutto crudo’.

Wat is het onderwerp?

1. Ravioli
2. Ravioli die gevuld is met vlees

Ravioli die gevuld is met vlees, bevat niet altijd de gewenste 'prosciutto crudo’.

die gevuld is met vlees =

1. bijvoeglijke bijzin
2. bijvoeglijke bepaling

Kern

Bijvoeglijke bepalingen en bijzinnen horen bij een kern. De kern is meestal een zelfstandig naamwoord (zn), maar die kan ook een voornaamwoord (vnw) zijn.

 

Een woordgroep met een zelfstandig naamwoord als kern:

 milieubelastende  (bijvoeglijke bepaling) maatregelen (kern)

 maatregelen (kern) die verkeerd vallen (bijvoeglijke bijzin)

Een woordgroep met een voornaamwoord als kern:

 wij (kern) van sportclub St. Anne (bijvoeglijke bepaling)

 de enige (kern) die daar iets van afweet (bijvoeglijke bijzin)