Les 4: Platentektoniek (2)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Startklaar

Startklaar (3 min)

Docent begroet leerlingen, instrueert alle leerlingen om startklaar te zijn en legt materialen klaar.

Leerlingen zorgen ervoor dat zij alle benodigde spullen op tafel hebben, jas uit, mobiel in tas. (Zorg voor een nette en georganiseerde ruimte.)

LEZEN 10 min

Lezen

https://www.nu.nl/klimaat/6303415/al-een-jaar-recordtemperaturen-in-oceanen-tekenen-dat-opwarming-versnelt.html?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

      Lesdoel

Vandaag gaan we leren over platentektoniek: convergente, divergente, transformerende bewegingen. 

Verschil tussen breukgebergte en plooingsgebergte. 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Voorkennis

1. De leerlingen weten wat de convectiestromen zijn .

2. De leerlingen weten dat de aardplaten bewegen.

3. De leerlingen weten wat transforme en divergente bewegingen zijn.

Welke voorkennis is nodig voor het doel.
Controleer of de leerlingen deze voorkennis beheersten door het stellen van Controle van Begrip vragen

Zelf aan de slag

De theorie van continentverschuiving werd voor het eerst voorgesteld door __________.

Het supercontinent dat volgens Wegener ooit alle continenten omvatte, wordt __________ genoemd.

Fossiele bewijzen voor continentverschuiving omvatten de ontdekking van __________ fossielen op verschillende continenten.

Alfred Wegener

Pangea

dezelfde

Zelf aan de slag

De mid-oceanische ruggen zijn onderzeese __________ waar nieuwe oceanische korst wordt gevormd.

Zeebodemspreiding draagt bij aan de theorie van continentverschuiving door te laten zien hoe de __________ zich verplaatst.

Aardmagnetisme speelt een rol in de theorie van continentverschuiving door de aanwezigheid van __________ banden op de oceaanbodem.

bergketens

continenten

magnetische

Zelf aan de slag

De symmetrische patronen van magnetische omkeringen aan weerszijden van mid-oceanische ruggen tonen aan dat de oceaanbodem zich in __________ richtingen spreidt.

Paleoklimatologische aanwijzingen voor continentverschuiving omvatten de aanwezigheid van __________ sporen in nu tropische gebieden.

Geologische structuren die overeenkomen aan de __________ van verschillende continenten ondersteunen de theorie van Wegener.

beide

gletsjer

kustlijnen

Controle van huiswerk, 6b:
Leg uit met behulp van de platentektoniek uit waarom je in Kenia bij het breuksysteem vulkanen aantreft. Oorzaak-gevolg.

Continentverschuiving is de hypothese dat continenten niet vastliggen, maar langzaam over het aardoppervlak bewegen

Controle van huiswerk, 6d:
Wat zal er in de toekomst met de Oost-Afrikaanse Great Rift Valley gebeuren? Licht je antwoord toe.

Continentverschuiving is de hypothese dat continenten niet vastliggen, maar langzaam over het aardoppervlak bewegen

oceaanbodem

lithosfeer

asthenosfeer

convectiestroom

Controle van huiswerk, 7c:
Welke vulkaan in W17 is het oudst: X of Y?
Licht je antwoord toe.

Continentverschuiving is de hypothese dat continenten niet vastliggen, maar langzaam over het aardoppervlak bewegen

Controle van huiswerk, 8a:
Welke twee breuklijnen in W18 zijn
een transforme plaatgrens?

Continentverschuiving is de hypothese dat continenten niet vastliggen, maar langzaam over het aardoppervlak bewegen

breukgebergte 

breukgebergte 

plooingsgebergte 

plooingsgebergte 

Waar is Boven-Rijnse slenk? 

Boven-Rijnse slenk

Boven-Rijnse Slenk

oud, koud en zwaar

slab pull (trekkracht)

ridge push (duwkracht)

convectie

mid-oceanische rug

asthenosfeer

Oud examenvraag

Zelfstandige verwerking (10 min)

Zelfstandig verwerken (ik → jij) 10 min. Docent laat leerlingen zelfstandig werken aan de eindopdracht of een debatstelling, beschikbaar voor hulp indien nodig.

Werken aan eindopdracht, zelfstandig of in groepen 

12 maximumscore 2

Uit de uitleg moet blijken dat

• als de oceanische korst zwaarder wordt, deze wegzakt in het magma

(de oceaanbodem dieper komt te liggen) (oorzaak) 1

• waardoor het waterbergend vermogen van de oceaan toeneemt

(gevolg) 1

Convergentie

• naar elkaar toe
• Oceaan + continent = subductie
• Oceaan + oceaan = subductie van
  oudere oceaanische korst
• continent + continent = berg
   

Convergentie

continentaal

tegen 

continentaal

Plooiingsgebergte

Poiingsgebergte

jong: 

- spitse toppen

- diepe dalen 

- hoog

oud: 

- afgesleten toppen

- brede dalen 

- laag (soms heuvels)

Convergentie: Subductie 

Oceanisch 

tegen 

Continentaal

Diepzeetroggen

 Troggen bevinden zich altijd langs plaatgrenzen bij een convergente plaatbeweging. Hier zal dus één plaat onder de andere duiken en afsmelten, dit noem je subductie. Diepzeetroggen zijn super diepe inzinkingen van de zeebodem (stort in).

Convergentie: Subductie 

Oceanisch 

tegen 

Oceanisch

Vulkanische 

eilandenboog

Helleense boog

Waarom kent de buitenboog geen vulkanisme?

• bij de buitenboog duikt de Afrikaanse plaat nog niet zo diep onder de Egeïsche plaat (oorzaak)

• waardoor er bij de buitenboog te weinig druk- en temperatuur opbouw is voor het opstijgen van magma (gevolg)

Door platentektoniek...

Bergen

Vulkanen

Aardbevingen

Gebergtevorming

Door plaatbegwegingen komt gesteente onder druk te staan.
- Plooiingsgebergten

- Breukgebergten 

Zelfstandig werken

par 1.3 

opdrachten 2, 4 en 5

retrieval practice

https://quizlet.com/join/KpapAnNav?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com

Vraag 1 

(R) 1 punt

Leg uit hoe platentektoniek wordt aangedreven. 

Zeebodemspreiding vindt plaats bij mid-oceanische ruggen, waar magma opwelt en nieuwe oceanische korst vormt.

Deze nieuwe korst duwt de oudere korst van de rug weg, waardoor de oceaanbodem zich naar buiten verplaatst.

Dit proces drijft de continenten die op de oceaanbodem liggen, waardoor ze langzaam bewegen.

Vraag 1 

(T1) 1 punten

Duizenden kilometers ten zuiden van ons ligt de Oost-Afrikaanse Riftvallei.

Stel dat een wetenschapper over 150 miljoen jaar een kaart tekent van het gebied bij de Oost-Afrikaanse Riftvallei. Wat verwacht je dan te zien op de plek waar nu de Oost-Afrikaanse Riftvallei ligt?

De overeenkomsten van fossielen

De aanwezigheid van gletsjer sporen in nu tropische gebieden

De magnetische patronen op de oceaanbodem

 Vraag 2

(R) 1 punt

In het Himalayagebergte vind je geen actieve vulkanen, zoals dat wel het geval is in het Andesgebergte, bij Japan of bij Indonesië. Geef hiervoor een verklaring.

Continentverschuiving is de hypothese dat continenten niet vastliggen, maar langzaam over het aardoppervlak bewegen.

Vraag 2 

(T1) 2 punten

Bij Alaska bewegen aardplaten ten opzichte van elkaar.

Welke twee gevolgen hebben deze bewegende aardplaten bij Alaska en de Aleoeten?

Fossiele overeenkomsten: Bijvoorbeeld dezelfde fossielen gevonden in Zuid-Amerika en Afrika.

Geologische structuren: Bergketens die doorlopen van het ene naar het andere continent, zoals de Appalachen en de Caledonische bergen.

Paleoklimatologische aanwijzingen: Sporen van gletsjers in nu tropische gebieden, zoals glaciaal afgezette rotsen in India en Zuid-Amerika.