thema 7 mens en milieu BS 4 3HV2

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Mens en Milieu BS 4

deze les

Terugblik

Leerdoelen

Uitleg BS 4

Challenge

Aan de slag

Hoe pak je deze challenge aan?

Loop je huis door en kijk welke elektrische apparaten nu in het stopcontact zitten met een stekker of een adapter. 

Worden de apparaten niet gebruikt? Trek de stekker eruit. 

Is er een plek met meerdere apparaten bij elkaar? Steek dan alle stekkers in een contactdoos met een aan/uit-schakelaar en de schakelaar op ‘uit’.

Ik heb de stand-by-challenge gedaan

ja

een beetje

nee

Vorig les?

De oorzaken van de klimaatsverandering komt door

1. het broeikaseffect
2. toegenomen CO2 in de atmosfeer
3. afgenomen waterdamp in de atmosfeer
4. gaten in de ozonlaag

Welke energiesoort is geen voorbeeld van duurzame energie?

1. Biobrandstoffen (biomassa)
2. Waterkracht
3. Kernenergie
4. Zonne-energie

Wat is het versterkte broeikaseffect?

1. De laag broeikasgassen wordt dikker, waardoor het warmer wordt.
2. Het gat in de ozonlaag wordt groter
3. Het wordt kouder op aarde

Planten nemen koolstofdioxide op uit de lucht en bij het gebruik van de energie die daarmee is vastgelegd, ontstaat ook weer koolstofdioxide.

1. Juist
2. Onjuist

Het broeikaseffect wordt veroorzaakt door gassen die warmte-uitstraling tegenhouden.

1. Juist
2. Onjuist

doelstellingen

Je moet kunnen beschrijven welke invloed ozon in de dampkring heeft op het leven op aarde.

Je  moet de oorzaken en gevolgen kunnen noemen van de aantasting van de ozonlaag 

Je moet de oorzaken en gevolgen kunnen noemen van zomer- en wintersmog. 

Ozonlaag

• Houdt uv-straling tegen
• Cfk's breken ozon af
• Gat in ozonlaag
• Door maatregelen aan het herstellen

ozon

• Ozon is een gas dat uit zuurstof ontstaat.
• Dit gas ontstaat vooral in de stratosfeer
• Ozon houdt een groot deel van de ultraviolettestraling tegen.

Uit welk gas ontstaat ozon in de ozonlaag?

1. Ammoniak
2. Koolstofdioxide
3. Waterdamp
4. Zuurstof

Hoe wordt huidkanker veroorzaakt?

1. UV straling beschadigt de cellen in de kiemlaag van de huid
2. Hier word je mee geboren
3. De warmte van de zon beschadigt de cellen

Smog

• Mist vervuild door rook en uitlaatgassen
• Zomersmog van ozon, fijnstof en uitlaatgassen (bruin)
• Wintersmog van fijnstof en gassen uit verbranding (grijs)
• Maatregelen om uitstoot te voorkomen verminderd smog

Waarom is de ozonlaag belangrijk voor de aarde?

1. Vermindert hoeveelheid broeikasgassen
2. Houdt UV-straling deels tegen
3. Houdt zonnestralen tegen

Bij welke weersomstandigheden is de kans op smog het grootst?

1. Koud weer.
2. Warm weer.
3. Windstil weer.
4. Stormachtig weer.

Fijnstof

• Zwevende deeltjes in de lucht
• Stofresten remschijven, rubberdeeltjes banden, uitlaatgassen, rook van kachels en barbecues, vuurwerk

fijnstof is schadelijk voor:

1. de luchtwegen en kan zelfs kanker veroorzaken.
2. de ozonlaag
3. ogen en luchtwegen maar zal geen kanker veroorzaken.
4. huid, ogen en luchtwegen kan zelfs kanker veroorzaken.

COPD is een verzamelnaam voor:

1. Chronische bronchitis, Longemfyseem en Astma
2. Chronische bronchitis en Longemfyseem
3. Chronische bronchitis en Astma
4. Longemfyseem en Astma

Verzuring

• Verbranding fossiele brandstoffen zorgen voor het ontstaan van gassen die milieu kunnen verzuren
• Planten worden ziek en verliezen hun bladeren

Welke twee negatieve gevolgen heeft die neergeslagen stikstof voor de natuurgebieden?

In de stikstofkringloop vindt in de grond een omzetting plaats van afval (dode resten van organismen) in (stikstof)mineralen. Welke organismen zorgen voor deze omzetting?

1. Planten
2. Dieren
3. Bacteriën en schimmels
4. Zowel planten, dieren, schimmels als bacteriën

Stikstofkringloop

• Stikstof = N
• Organisch gebonden stikstof komt vooral voor in eiwit, nucleotiden en nucleïnezuren.
• Stikstof komt ook voor in afvalproducten als ureum (basisstof van urine).
• Producenten nemen stikstof op via NO3^- of NH4⁺. 
• Stikstoffixerende bacteriën kunnen N₂ uit de lucht omzetten in bruikbare stikstof voor planten. Dit kan alleen anaeroob. Vandaar dat deze bacteriën in symbiose leven met planten. 

Fijnstof is slecht want

Hoe pak je deze challenge aan?

Hoe hoog staat jullie verwarming meestal? 

Gemiddeld staat in Nederland de verwarming op 20 graden. Als je de thermostaat een week lang 1 graadje lager zet dan normaal, bespaar je gemiddeld ruim 2 m³ gas en bijna 3 kg CO₂. 

• Trek warmere kleren, sloffen en/of dikke sokken aan en leg een dekentje op de bank voor als je het koud krijgt. 
• Vertel je ouders, broer en/of zus wat je wilt doen en vraag of ze mee willen doen. Als ze niets weten van jouw challenge, dan zetten zij straks de verwarming steeds weer een graadje hoger.

Ga je deze challenge doen?

jazeker

misschien

Je kan de oorzaken en gevolgen noemen van de aantasting van de ozonlaag en van zomer- en wintersmog.

jazeker

ik heb nog wat oefening nodig

Je kunt beschrijven welke invloed ozon in de dampkring heeft op het leven op aarde.

jazeker

een beetje

ik heb nog wat oefening nodig

Wat ga je doen?

Aan de slag: BS4

Meer oefenen?

https://biologiepagina.nl/Oefeningen/Vmbomensenmilieu/begrippenmensenmilieu2.htm