Hoe gebruik ik een woordenboek?

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 1

Hoe gebruik je 

een woordenboek? 

Lesdoel:

- Je kunt gebruik maken van het stappenplan  "moeilijke woorden'.

- Je kunt m.b.v. grondwoorden betekenissen van woorden vinden in een woordenboek.

Als je een woord niet begrijpt...

stap 1:     lees een stukje terug of lees een stukje verder. 

vaak zie je ....

een uitleg of een omschrijving van het woord.

Ik ga heel graag naar een musical. Dat is een voorstelling waarin zowel geacteerd als gezongen wordt.

vaak zie je.....

een woord dat ongeveer hetzelfde betekent.

De juf zei: ik moet de toetsen nog corrigeren, ik hoop dat ik ze morgen heb nagekeken.

vaak zie je ....

een woord dat het tegenovergestelde betekent.

Vroeger was mijn opa altijd sterk en fit, nu is zijn gezondheid broos.

Stap 2: een bekend woorddeel

Een woord kan bestaan uit meer delen.

Bijvoorbeeld: 

huisdier = huis + dier

Als je weet wat de woorddelen betekenen, kun je zelf bedenken wat het hele woord betekent.

Bijvoorbeeld:

een huisdier is een dier voor in huis

Voorvoegsel

Er zijn woorden met een stukje ervóór, 

dat is een voorvoegsel.

Dus:

onaardig betekent niet aardig

Bijvoorbeeld: het stukje on- betekent niet.

achtervoegsel

Er zijn woorden met een stukje erachter, 

dat is een achtervoegsel.

Dus:

geluidloos betekent zonder geluid

Bijvoorbeeld: het stukje -loos betekent zonder.

Een woordenboek gebruiken

Woordenboek

• Tijdens het examen mag je een papieren woordenboek gebruiken. 
• De woorden in het woordenboek noem je grondwoorden. 
• De woorden staan op alfabetische volgorde.

Woordenboek gebruiken

Kijk goed welke betekenis in de zin past.

Op de eerste dag van mijn stage moest ik me voorstellen aan de afdelingsleider.

Het woordenboek zegt:

In deze zin betekenis 2

zeggen hoe iemand heet

Woordenboek gebruiken

Kijk goed welke betekenis in de zin past.

Ik kan me niet voorstellen dat ik een voldoende voor mijn verslag krijg.

Het woordenboek zegt:

In deze zin betekenis 4

zich voor de geest halen (In gedachten voor zich zien)

grondwoorden

Bij zelfstandige naamwoorden: je zoekt het enkelvoud en géén verkleinwoord.

jasje --> jas

piano's --> piano

kastjes --> kast

tafeltje --> tafel

grondwoorden

Bij werkwoorden zoek je naar het hele werkwoord.

gelopen --> lopen

zwommen --> zwemmen

gezongen --> zingen

toverde --> toveren

Mijn ouders zijn 10 jaar getrouwd.
Wat is de betekenis van getrouwd?

grondwoorden

Soms zoek je de kortste vorm.

goedkope --> goedkoop

zieke --> ziek

moeilijke --> moeilijk 

het grondwoord van computertje is:

het grondwoord van gewinkeld is

het grondwoord van veranderden is

Werken met het woordenboek 

In het woordenboek staat achter het grondwoord: 

• hoe je het woord uitspreekt; 
• welk lidwoord je moet gebruiken (het woordgeslacht); 
• hoe je het meervoud moet maken.

Aan het werk!

Waar zoek je in het woordenboek?

Opdracht 1 

Welke vorm gebruik je om te zoeken in het woordenboek?

1. De schaafwond op Eliza's arm genas gelukkig snel.

2. De gemeente organiseert een informatieve bijeenkomst over de nieuwe sporthal.

3. De gezondheidsraad heeft de nieuwe schijf van vijf gepubliceerd.

4. Thomas eet speciaal brood, want hij heeft een glutenallergie.

informatief

genezen

publiceren

allergie

Opdracht 1

1. Wat wordt bedoeld met bedrukt?

2. Welke betekenis kan bedrukt nog meer hebben?

3. Noem nog een woord met meerdere betekenissen.

Opdracht 2

woord	zoekwoord	betekenis
1 radicaal
2 omgegooid
3 sportfanaten
4 duo
5 pleit

Wat heb je geleerd?

Woordbetekenissen opzoeken in een woordenboek.

Er zijn woordraadstrategieën -> kun je die niet gebruiken voor het vinden van een woordbetekenis? -> gebruik het woordenboek.

Hoe zoek je?

Het hele werkwoord, de korte vorm van het woord, het enkelvoud van het woord, een deel van de samenstelling.