P2 W48-1

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

Maatschappijleer

Idee en oorsprong van de rechtsstaat (2.1)

Week 48 les 1

Open de LessonUp.App op je computer

Lesdoel

• Je kunt uitleggen hoe de rechtsstaat is ontstaan m.b.v. sociaal contract
• Je kunt de beginselen van de rechtsstaat toepassen op een bron

Inhoud

• Startopdracht - voorkennis activeren
• Lesdoel + inhoud
• Uitleg + instructie 
• Zelfstandig aan de slag met verwerkingsopdrachten
• Afsluiting en huiswerk

Wat is een rechtsstaat?

1. Een staat waarin de overheid de absolute macht heeft
2. Een staat waarin de burgers zich aan wetten moeten houden
3. Een staat waarin de burgers en de overheid zich aan de wetten moeten houden
4. Een staat waarin de koning de absolute macht heeft

In een rechtsstaat...

1. Is censuur toegestaan
2. Is kritiek op de overheid niet toegestaan
3. Is vrijheid van meningsuiting toegestaan
4. Is etnisch profileren toegestaan

Thomas Hobbes
(1588-1679)

De mens moet in toom gehouden worden door een hogere macht ( de Leviathan) omdat mensen alleen aan hun eigen belang denken.

"Oorlog van allen tegen allen!"
Dus: Sociaal contract

Beginselen Rechtsstaat

De contractfilosofen zien deze grondbeginselen als voorwaarden voor een rechtsstaat.

• Grondrechten: vrijheid en gelijkheid
• Het sociaal contract (soevereiniteits- en democratiebeginsel)
• Legaliteitsbeginsel: overheid gebonden aan wetten
• Trias Politica (Montesquieu). Machtenscheiding!

Het 'sociale contract' is deel van de Rechtsstaat. En relevant om 'politiek binding' te begrijpen
Wat is het sociaal contract?

1. Mensen krijgen een uitkering van de staat
2. Mensen helpen elkaar op basis van solidariteit
3. Een stilzwijgende ruil tussen bescherming en gehoorzaamheid
4. Maatschappelijke organisaties tussen de staat en de burger

Wat is de kern van de maatschappelijke theorie van Hobbes?

1. Algemeen contract
2. Juridisch contract
3. Politiek contract
4. Sociaal contract

Wat zijn de grondbeginselen van een rechtsstaat?

wat hoort niet thuis bij een rechtsstaat?

scheiding van de machten

grondrechten zijn in de grondwet vastgelegd

legaliteitsbeginsel

om de overheid onbeperkte macht te geven over de burgers

je als burger het recht hebt om eigen rechter te spelen. 

de wederzijdse rechten en plichten van overheid en burger zijn vastgelegd in de wet

de overheid op elk moment een opgelegde straf kan verhogen  

Verwerkingsopdracht

1. Je gaat nu alleen aan de slag met de opdrachten die je zelfstandig kunt maken op je device. Je maakt de opdrachten in de gedeelde les. 
2. Opdracht 1 t/m 4 is verplicht.
3. Opdracht 5 is een keuzeopdracht. Je kunt kiezen uit (a) een zoekopdracht geluk en rechtsstaat (paars) of (b) opdracht met artikel/bron (groen)
4. Overleg is toegestaan.
5. Voor de opdrachten heb je het lesboek nodig. 

1. Welke twee zekerheden biedt een democratische rechtsstaat aan de burgers?

2. Bestaat er in een autoritaire staat ook een sociaal contract tussen bestuurders en bevolking? Leg je antwoord uit.

3. Waarom was de scheiding der machten van Montesquieu in zijn tijd een revolutionair idee?

4. Lees bron 1 op bladzijde 30 van het lesboek. Wat heeft deze bron te maken met vertrouwen in de rechtsstaat?

Keuzeopdracht

Maak een keuze uit de volgende opdrachten:

1. Zoek opdracht geluk en rechtsstaat (paars)

2. Opdracht over artikel (groen)

Opdracht 1 - Zoekopdracht geluk en rechtsstaat

Ga naar themasvwo.nl/whr en bekijk het World Happiness Report 2022.

1. Onderaan bladzijde 17 zie je in de legenda de zes factoren die bijdragen aan de geluksscore van een land. Welke factor heeft de meeste invloed, denk jij? Waarom?
2. Verklaar de positie van het land op nummer 1 en het land op nummer 146.

1a. Ga naar themasvwo.nl/whr en bekijk het World Happiness Report 2022. Onderaan bladzijde 17 zie je in de legenda de zes factoren die bijdragen aan de geluksscore van een land. Welke factor heeft de meeste invloed, denk jij? Waarom?

1b. Verklaar de positie van het land op nummer 1 en het land op nummer 146.

Opdracht 2 - Bronopdracht 

• Lees het artikel over het strafrechtelijk onderzoek van een agent die heeft geschoten tijdens de boerenprotesten.
• Ga naar de volgende slide

2a. Wat heeft het strafrechtelijk onderzoek naar de agent te
maken met rechtszekerheid? Gebruik in je antwoord het begrip ‘geweldsmonopolie’.

2b. Lees bron 3 op bladzijde 33 van je lesboek. Zou een
schietincident zoals in de bron hiernaast beschreven ook
in Wit-Rusland aan een standaardonderzoek worden
onderworpen? Leg uit.

Informatie bezoek rechtbank

• Op woensdag 4 en donderdag 5 december bezoeken we de rechtbank in Groningen
• Alle informatie rond dit bezoek vind je in Magister 
• Het is belangrijk dat je deze informatie leest. 
• Ter voorbereiding lees je het document 'Terecht', dat ook in Magister staat. 

Afsluiting - exit ticket

Het doel van de les: het ontstaan van de rechtsstaat

• Volgende les: grondwet en grondrechten.

Huiswerk: 

• Documenten bezoek rechtbank.
• Maak de opdrachten thuis af als je ze niet hebt afgerond.