Werkmiddag pilotgroep formatief handelen 5-6-24

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Werkmiddag pilotgroep formatief handelen 

5 juni 2024

Programma werkmiddag

1. Ervaringen delen

2. Vooruitblik 24-25

3. Onderzoek

4. Formatief handelen: theorie

5. Achterwaarts ontwerpen en diagnostische vragen: theorie

- Wat zijn misvattingen en waarom zijn ze zo hardnekkig?

- Hoe kan een diagnostische vraag helpen?

- Hoe maak je een goede diagnostische vraag?

- Hoe zet je een diagnostische vraag formatief in?

4. Afsluiting

5. Ontwikkeltijd

Wat zijn jouw doelen voor deze werkmiddag?

Ervaringen delen

Pilotgroep 23-24

Vooruitblik 24-25

Onze verwachtingen

Jullie verwachtingen

Onderzoek

Onderzoeksvraag: 

Wat is het effect van formatief handelen op de onderwijskwaliteit op de CSB?

- Zorgt formatief handelen voor meer inzicht in het eigen leerproces?

- Zijn de resultaten beter wanneer leerlingen les krijgen van een docent die formatief handelen toepast? 

- Zorgt formatief handelen voor meer motivatie bij leerlingen? 

- Zorgt formatief handelen voor meer inzicht in het leerproces van leerlingen door hun docent?  

Nulmeting, tussenmetingen en eindmeting bij docenten en leerlingen

Voorkennis in beeld

1. Wat is formatief handelen?

2. Wat zijn je doelen voor deze werkmiddag?

Wat is formatief handelen?

Formatief handelen ...

- is een didactisch proces waarmee bij leerling en docent het denkproces in kaart gebracht wordt - dat gebeut middels feedback.​

- zet je iedere les kort-cyclisch in.​

-  een aanvulling op je onderwijs, een uitbreiding van je repertoire - geen vervanging van.​

- komt alleen tot zijn recht binnen een doordacht onderwijsontwerp.​

- zinvol als de uitvoering gebaseerd is op wetenschappelijke inzichten.

Cyclus formatief handelen

CSB-cyclus formatief handelen

Formatief handelen met diagnostische vragen

Doelen:

1. Je kunt een diagnostische vraag effectief inzetten in je les

2. Je kunt zelf een diagnostische vraag ontwerpen en onderbouwen

3. Je hebt een set vragen die je komende weken kunt testen

Tip: pak er pen en papier bij en maak aantekeningen

Je onthoud het beter

Je structureert kennis

Je kan er makkelijk terug naar kijken

Je zit na te kijken...

Ik heb het nog zó gezegd. Dat frustrerende gevoel dat lln nog steeds een bepaald onderwerp niet lijken te snappen.

Hoe komt het toch dat ze dit zo moeilijk leren? En wat ik er aan doen om dit beter te maken?

Leren is een grillig proces

Ookal geef je nog zo goed les, het is moeilijk te voorspellen wat leerlingen in hun hoofd met de kennis doen. Daarom is het belangrijk zichtbaar te maken wat er in de hoofden van leerlingen zit zodat misvattingen tijdig opgespoord en verholpen kunnen worden.

Er is nog veel over hersenen wat we nog niet weten maar het lijkt erop dat kennis in netwerken wordt opgeslagen, kennisschema’s.

Bij een misvatting is er sprake van foute voorkennis. Een bestaande connectie / associatie is moeilijk te verwijderen. Daardoor zijn misvattingen erg hardnekkig en blijven ze terugkomen

Bij welke groep van de gewervelden hoort dit dier?

A. Vissen

B. Amfibieën

C. Reptielen

D. Vogels

E. Zoogdieren

Zoogdieren

Bij welke groep van de gewervelden hoort dit dier?

A. Vissen

B. Amfibieën

C. Reptielen

D. Vogels

E. Zoogdieren

Vogels

Denken dat je het weet zorgt voor passiviteit, geen noodzaak beter te studeren.

Hoe werkt de morning after pil?

• Zelf
  
• Wat denk je dat leerlingen antwoorden?

Deze misvatting komt ook veel bij volwassen voor

Tijd, 3, 2, 1

Effect laten voelen, niet meteen antwoord geven

Veiligheid: vingers zijn weer weg

Leerlingen komen hier zelf niet mee (heb je nog vragen?)

Door het gat zichtbaar te maken wat ze nog niet weten ontstaat er meer urgentie om gericht aan de slag te gaan. Om er op een juiste manier over te denken.

Bekende bias bij mensen. Als je zelf goed bent in iets overschat je hoe makkelijke het is voor anderen om te leren. Het is daarom belangrijk altijd zichtbaar te maken wat leerlingen denken en kunnen.

Wat we bij biologie ook veel zien is dat we orgaanstelsel los behandelen en weinig aandacht hebben voor de samenwerking tussen de stelsels. Deze vraag is ontworpen om dat te adresseren.

(Voorbeelden hic?)

Je wil snel weten of een al bekend misconcept aanwezig is.

Open vraag: je haalt veel informatie binnen. DV: je ziet in een oogopslag in hoeverre een bekende misvatting aanwezig is

Het is geen duizend dingen doekje

Bij het formatief gebruiken van een vraag staat centraal wat je in de les met de uitkomst doet. Alle andere 3 doe je namelijk elke keer als je een gewone vraag aan de klas stelt en iedereen doet mee, ook heel nuttig, doe ik heel vaak maar niet formatief.

Je houdt in je voorbereiding rekening met een reactie op deze vraag (plan for error)

Vroeger ging ik gewoon naar het volgende onderdeel omdat ik daar zelf aan toe was.

Nu ontdek ik: het wisselt echt per klas in hoeverre ze iets goed begrepen hebben.

Vijf gouden regels volgens Barton

1. Eenduidige, gesloten vraag
   
2. Bevraagt één concept
   
3. Snel te beantwoorden
   
4. Foute opties geven informatie over denkwijze leerling
   
5. Niet mogelijk met de verkeerde strategie op juiste antwoord te komen
   

Uitleg werkwijze

Kies een thema, bijv. iets wat je komende week of na de vakantie behandeld

Bespreek en bedenk welke hardnekkige fouten leerlingen hier maken

Individueel:

Kies een misvatting en schrijf deze op

Bedenk een vraag en schrijf deze bovenin

Op de onderste regel schrijf je de bijbehorende antwoordopties (hoeven niet persé alle 4 vol)

Vouw de regel om

Wissel van blad en bedenk antwoorden bij de vraag van je buur

Vouw open en bespreek

Vul de beste opties in op de bovenste regel

Doelen achterwaarts ontwerpen

• Ik kan zelfstandig de vier ontwerpfasen van backwards design (Wiggens & McTighe, 2011) uitleggen 
• Ik kan zelfstandig beredeneren waarom achterwaarts ontwerpen helpt bij het ontwerpen van een afgestemd curriculum
• Ik kan zelfstandig de vier ontwerpfasen van backwards design (Wiggens & McTighe, 2011) toepassen op mijn eigen curriculum 

Essentie van onderwijs

Wie is er bekend met achterwaarts ontwerpen?

NEE!

JA!

Een klein beetje

Wie heeft er een doordacht plan met betrekking tot zijn of haar curriculum

NEE!

JA!

Een klein beetje

Achterwaarts ontwerpen (curriculum ontwerp) 

• Als je het volledig potentieel wilt benutten van formatief handelen is het van belang om een doordacht onderwijsontwerp te maken (Kneyber, 2018)  
• Backwardsdesign (Wiggens & McTighe, 2011)  maar waarom? 
• Zorgt voor meer samenhang tussen doelen, leeractiviteiten  en beoordelingen; constructieve afstemming (Biggs & Tang, 2011)
• spanningsveld tussen beheersen of behandelen; 
• zorgt voor diepgeworteld begrip bij leerlingen.

Vier fasen voor achterwaarts ontwerpen (Wiggens & McTighe, 2011)

• 1a. Het bepalen van hoofddoelen
  
• 1b. Uitsplitsen kennis- en vaardigheidsdoelen (subdoelen)
  
• 2. Het bepalen van de beoordelingsvorm
  
• 3a. Het maken van een didactische routekaart
  
• 3b. Het bepalen van didactische strategieën voor formatief handelen en het ontwerpen hiervan

1a. Het bepalen van hoofddoelen

In fase 1A denk je na over het eerste deel hiervan. Wat moeten leerlingen of studenten nu eigenlijk kunnen aan het einde van dit hoofdstuk, deze module of deze periode?

Voorbeeld: 

• De leerling kan zelfstandig het ontstaan van de pluriforme samenleving uitleggen.
  
• De leerling kan zelfstandig uitleggen wat dit nu voor hem of haar betekent.
  
• De leerling kan zelfstandig beredeneren welke toekomstige uitdagingen dit met zich meebrengt.
  
• De leerling kan zelfstandig een oplossing hiervoor uitwerken.

1b. Uitsplitsen kennis- en vaardigheidsdoelen (subdoelen)

Vervolgens moeten de hoofddoelen worden gesplitst in kennis en vaardigheden die leerlingen moeten kennen/kunnen, begrijpen en ervaren. 

Zie deze didactische routekaart op padlet

2. Het bepalen van de beoordelingsvorm

Als je bijvoorbeeld wilt dat leerlingen een maatschappelijk probleem kunnen analyseren, dan is een schriftelijke toets alleen niet voldoende. 

• Verslag inclusief presentatie waarbij leerlingen een zelf gekozen probleem uit de maatschappij dienen op te lossen én op interactieve wijze kunnen presenteren

3a. didactische routekaart (kenniskaart)

Volgende stap is nadenken over de kennis en vaardigheden die voorwaardelijk zijn voor nieuwe kennis. (voorkennis)

Dit kun je in kaart brengen middels  een didactische routekaart op padlet. 

3b. diverse strategieën voor formatief handelen in bouwen

Opdracht

1. Kies een periode uit jouw curriculum (PTO/PTA)

2. Stel een door jouw bedacht hoofdoel(en); wat vind JIJ belangrijk?  Denk eraan dat jouw hoofddoelen gericht zijn op iets zelfstandig kunnen in de buitenschoolse omgeving. 

3. Volg de verdere stappen  met betrekking tot jouw curriculum

4. Voor het ontwerpen van een kenniskaart kun je https://padlet.com/ gebruiken. 

Je leerdoelen voor deze werkmiddag

Bedenk even wat je leerdoelen voor deze middag waren.

Heb je je leerdoel(en) behaald? Licht je antwoord toe. Vertel ook wat je nog nodig hebt om ze wel te behalen (indien niet behaald).

Ontwikkeltijd

De rest van de middag kun je besteden om te werken aan je lessen voor volgend jaar. Dat kun je alleen doen of met je/een partner. Wij zijn er om te helpen!