Sociogram

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 2,4

Begeleiden van groepen

Het maken van een sociogram

Lesdoelen

• De studenten kunnen groepsdynamiek in kaart brengen door middel van een sociogram.

Noot voor de docent: Voor deze les is een ruimte nodig waar de groep zich in kan bewegen. Stoelen en tafels moeten aan de kant kunnen worden geschoven. 

Het leven in een groep

Als medewerker Maatschappelijke Zorg heb je vaak te maken met groepen. Cliënten wonen of werken vaak in een groep.

Voordelen leven in een groep

• Sociaal contact
• Ergens bij horen
• Sociale veiligheid en zekerheid
• Leren van sociale vaardigheden
• Waardering en erkenning 
• Etc.

Om over door te praten:

Wat kun je zeggen over de groepsdynamiek van de groep waarmee jij werkt?

Een groep kan dus veel waarde toevoegen aan het leven van mensen. Zeker als er sprake is van positieve groepsvorming, positieve onderlinge verhoudingen, een gezonde dynamiek en een veilig klimaat.

Wat zijn nadelen van leven/werken in een groep?

Het leven in een groep gaat dus niet altijd goed.

Als Medewerker Maatschappelijke zorg heb je invloed. Je kunt bijvoorbeeld invloed uitoefenen op de groepssfeer met als doel het groepsklimaat te veranderen, wanneer deze negatief is.

Maar... hoe?

Sociogram

Soms is het handig om inzicht te krijgen in de onderlinge verhoudingen in een groep.

Observeren is dan handig maar in aanvulling daarop kun je een sociogram maken.

Dit is een visuele voorstelling die je gebruikt om sociale relaties te analyseren.

Een sociogram kan bijvoorbeeld een grafiek zijn...

Maar ook een tekening.

Zo lang je maar inzichtelijk / visueel maakt hoe de verhoudingen zijn in de groep.

Informatie verzamelen

• Via observatie:  Begeleider observeert via een schema en trekt hieruit conclusies. Nadelen: veel werk voor de begeleider en niet heel objectief.
• Via het stellen van vragen aan de groepsleden: Begeleider stelt (een) gesloten vraag/vragen (aangepast aan niveau van de cliënt). Met wie werk je graag samen? Met wie werk je niet graag samen? Welke vraag/vragen je stelt is afhankelijk van wat je te weten wilt komen.

Waarom zou ik?

Misschien wil je de groep waar je werkt gewoon beter leren kennen. Je wilt weten hoe de hiërarchie in de groep is, wie de leiders zijn en of er mensen buiten de groep vallen.

Het kan ook dat het groepsklimaat is verstoord; er spelen dingen waar jij geen grip op lijkt te krijgen.

Een sociogram kan je dan meer inzicht geven.

Belangrijk bij het maken van een sociogram

• Een sociogram kom niet in plaats van observeren.
• Bedenk vooraf goed wat je precies te weten wilt komen en stem daar je vraagstelling op af. 
• Stel je je vragen positief of negatief? ->
• Een sociogram neem je af bij de hele

       groep om een goed beeld te krijgen.

• Een sociogram is een momentopname.

Naast wie zit je graag tijdens het eten?

Naast wie zit je liever niet tijdens het eten?

Tools gebruiken

• Je kunt een sociogram maken door te tekenen, op papier of via de computer
• Er zijn ook online tools die je hiervoor kunt gebruiken. Een voorbeeld hiervan is via Sometics.com. Je moet hier wel een account voor aanmaken; gratis of via een abonnement. 

Een voorbeeld van het ontstaan van ongewenst gedrag binnen een woongroep (gehandicaptenzorg): 

Jack wil uit huis. Het liefst wil hij in een woongroep gaan wonen bij zijn vriend Rob, van voetbal. Hij is heel blij als er een plek vrij komt. Na een leuke start kan hij echter moeilijk zijn draai vinden, het is heel anders dan hij had verwacht. Rob heeft al een vriendenclubje binnen de woongroep en er ontstaat jaloezie tussen de vriendengroep en Jack. Rob voelt zich ongelukkig omdat hij ertussen zit. De andere bewoners gaan Jack buitensluiten. Ze vinden alles aan Jack stom en hebben voortdurend kritiek op hem. Twee andere bewoners vinden het zielig voor Jack, maar durven het niet aan te geven, want dan krijgen ze de hele groep tegen zich. Het gedrag van de hele groep wordt steeds negatiever en er ontstaan ruzies tussen verschillende bewoners. Het team had dit niet verwacht en kan er moeilijk grip op krijgen 

N.a.v. voorgaande casus, welke vragen zouden interessant zijn voor in een sociogram?

De uitkomst van een sociogram

Populair: veel positieve nominaties en weinig negatieve nominaties.

Controversieel:  veel positieve nominaties en veel negatieve nominaties.

Genegeerd: weinig positieve nominaties en weinig negatieve nominaties.

Buitengesloten: weinig positieve nominaties en veel negatieve nominaties.

Neutraal: personen die niet in de bovengenoemde categorieën vallen.

De uitkomsten van een sociogram deel je niet met de groep maar deze geeft jou als begeleider waardevolle inzichten.

Waarom deel je dit niet met de groep?

Levend sociogram

Mogelijke lesopdrachten 

1. Maak in de klas een levend sociogram (Let op! Kan gevoelig zijn)

De vraag is: als je een groepsopdracht gaat doen, met wie werk jij meestal samen en met wie (nog) niet zo veel?  1 student zet de klasgenoten op een plek in de ruimte ten opzichte van zichzelf. Afstand en positie geven aan of de samenwerking vaak of minder vaak voorkomt.

Of...

2. Een student staat op stoel met rug naar de groep. Klasgenoten stellen zichzelf op achter de student. Afstand en positie geven aan of de samenwerking vaak of minder vaak voorkomt. (Let op! Kan gevoelig zijn).

 

Levend sociogram

Of...

3. Iedere student tekent een eigen sociogram van de klas met wie zij intensief en minder intensief samenwerken.

Meer weten?

Extra verdieping: bekijk deze workshop over het maken van een 3D sociogram. 

Lezen theorie sociogram: BOOM methodisch begeleiden hoofdstuk 12.4

Mijn inzet deze les:

😒🙁😐🙂😃