jazz

• Muziek
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

jazz

Ontstaan

Jazz ontstond in New Orleans in de jaren 30. Het waren vooral  Afro-Amerikanen die jazz maakten. Jazz ontstond uit een combinatie van meerdere muziekstijlen die al bestonden; de blues en ragtime uit de cafés,  en gospels uit de kerk. 

Blues

Blues is een muziekstijl die ongeveer tussen 1860 en 1900 is ontstaan en werd met name gemaakt/gezongen door de Afro-Amerikanen. Het komt voort uit de liederen die de slaven zongen op de plantages. De slaven bezongen hun extreem slechte omstandigheden om door de dag heen te komen. 

In de 20e eeuw is er geen slavernij meer, maar hun leven is nog steeds ellendig en dat bezingen ze. 

Blues 

De blues onderscheid zich van de andere muziek doordat er in de teksten uitdrukking werd gegeven aan het leed dat men onderging. Het engelse woord ´blue´ werd geassocieerd met melancholie, vandaar dat men in de negentiende eeuw deze liederen ´The blues´ ging noemen.

De blues bestaat uit strofen van 3 gezongen regels (AAB Schema). 

 De eerste regel (A) poneert een stelling, of beschrijft een situatie dan wel gemoedstoestand, die in de tweede regel (A) versterkt wordt door deze meestal in gewijzigde vorm te herhalen.

Tot slotte komt er dan een vervolg aan in de laatste regel (B). (Dit hoor je goed terug in het volgende fragment)

Qua muziek is er een vermenging van Afrikaanse en Europese toonladders

Blues muziekinstrumenten 

Aangezien de voormalige slaven overwegend arm waren werd de blues in beginsel gespeeld op goedkope muziekinstrumenten (mondharmonica) en instrumenten die in café’s voorhanden waren als contrabas, (bas)gitaren en piano’s.

Begin 20-ste eeuw komen daar ook blazers bij.

De blues maakt een verdere ontwikkeling door tijdens de grote depressie van de jaren 30 in de 20-ste eeuw. De depressie zorgt er voor dat een groot deel van de zwarte bevolking naar het noorden naar de steden trekt om werk te zoeken. Daarbij nemen ze de “zwarte muziek” mee naar de grote stad, alwaar er verscheidene stedelijke varianten ontstaan. De elektrisch versterkte muziekinstrumenten worden toegevoegd aan de blues.

Blues kenmerken 1/2

• Inhoud: neerslachtige karakter → afspiegeling van toenmalige zorgelijke situatie van dagelijks leven → na afschaffing van slavernij is hij vrij, maar heeft geen rechten
  
• Slepend tempo → langzame swing-beweging (subtiel uit de maat, spannende timing) met uitroepen (‘call and response’)
  

Blues kenmerken 2/2

Uitvoering:

• ‘Blue notes’ → noten die in combinatie met de begeleidingsakkoorden een spanning oproepen, ze worden als het waren een beetje gebogen.
• ‘Dirty intonation’ → rauw, schrapend stemgeluid
• ‘Glissando’ → glijdende uithalen

Blue Notes

Call and Response

0

St. Louis Blues

01:00

BENOEM 3 MUZIKALE KENMERKEN VAN BLUES IN DIT FRAGMENT

Ragtime 

Ragtime is een muziekvorm waar in de Afro-Amerikaanse muziek en de Europese klassiek samenkomen. Ragtime is oorspronkelijk gemaakt voor piano. De kern van het genre is “Hit the note twice”. De baspartij (op piano dus) wordt heel strak gespeeld, terwijl de hoofdmelodie daar juist ritmisch tegenin gaat. In elk geval klinkt het een beetje alsof er niet in de maat gespeeld wordt. Een voorbeeld maakt het duidelijker!

0

Ragtime: kenmerken

• De eerste vorm van vermenging →  eerste genoteerde zwarte muziek
• Marsachtige pianomuziek met een swingende melodie 
  
• Vaak gespeeld in “honky tonks”
  

Kenmerken:

• Strakke baspartij, melodie gaat hier tegenin
  
• ‘Ragged time’ → gescheurde maat (klinkt als: melodie loopt voor begeleiding uit of er juist achteraan)
  
• Improvisatie
  

Gospel

De gospelmuziek werd geboren in de katoenvelden van de zuidelijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Het is zwarte religieuze muziek die sterk beïnvloed werd door zowel de ritmische muziek die de slaven meebrachten uit Afrika alsook door de 'bevindelijke' manier van geloven van de blanken. Het leven na de dood, vaak aangeduid als het oversteken van de rivier de Jordaan, is een zeer vaak terugkerend thema.

Het Engelse woord gospel komt van het Oudengelse goð ('goed') en spell ('nieuws, boodschap') en betekent dus net als het Griekse evangelie 'goed nieuws' of 'goede/blijde boodschap'.

Jazz

Muzikanten mixen al de invloeden tot de jazz, een nieuw soort dansmuziek. Het allerbelangrijkste voor de jazz is de improvisatie. Veel gebruikte instrumenten zijn blazers, slagwerk en zang. Later komen daar gitaren en een piano bij. 

Jazz is expressief, met veel ruimte
voor ter plekke verzonnen improvisaties. 

In korte tijd wordt jazz razend populair
bij de Amerikaanse jeugd, maar ook onder kunstenaars in Europa.

JAZZ STIJLEN - OUDE STIJL - 1910 - 1940

NEW ORLEANS JAZZ

 CHICAGO JAZZ

 BOOGIE WOOGIE

  SWING JAZZ

JAZZ - NIEUWE STIJL - VANAF 1940

BEBOB

COOL JAZZ

FREE JAZZ

FUSION JAZZ

Jazz

Afrikaanse en westerse invloeden vermengen:

• Afrikaans: ingewikkelde ritmes, improvisatie, responsoriaal
  
• Europees: harmonie, melodie, vaste structuur, intrumentarium
  

Europese invloed komt door:

• Franse harmoniekapellen (“fanfare”) → de koperblazers.
  
• Bestuderen van: marsmuziek, musicalwijsjes, opera, klassieke muziek
  

Kenmerken van jazz:

• Improvisatie, vaak in de vorm van call and response
  
• Swing (gebruik van de syncoop → verlegging van accenten in muziek + tussen de tellen in!)
  
• Emotie
  
• Ingewikkelde ritmische structuren

Bekende voorbeelden:

New Orleans Rhythm Kings

George Lewis New Orleans Jazz Band

0

0

jazz 

Jazz muzikanten maken veelvuldig gebruik van call and response. Een geïmproviseerd muzikaal gesprek met een vraag-antwoord structuur, kijk maar

00:30

Wat is een ander woord voor 'jazzorkest'?

1. fanfare
2. jazzcombo
3. big band
4. symfonierokest

Porgy & Bess

George Gershwin

1935

George Gershwin:

Wie is Gershwin? 

Joods-Russische componist

Studeerde piano

Populaire melodieën, films en Broadway-producties

Porgy & Bess 

Libretto: roman van DuBose Heyward

De eerste uitvoering geen succes 

Bijzonder omdat:

Door donkere  acteurs en actrices

Onderwerp: het gewone leven in een zwarte wijk

Een verhaal van liefde, passie, moord, doodslag, eenzaamheid en wanhoop

Porgy and Bess is een opera, in 1935 gecomponeerd door George Gershwin, op een libretto van DuBose Heyward en zijn broer Ira Gershwin, naar de roman Porgy van Dorothy Hartzell Heyward en DuBose Heyward uit 1927.

De eerste – weinig succesvolle – opvoering vond plaats op 10 oktober 1935 in het Alvin Theatre op Broadway in New York.

De opera was de ultieme poging van George Gershwin om erkenning te vinden als componist van klassieke muziek.

Een bijzonderheid van het werk is, dat alle rollen gezongen worden door zwarte acteurs en actrices. De componist stelde dit als eis. Slechts een paar zeer kleine rollen, zonder gezongen tekst, worden vertolkt door blanke acteurs.

Vanaf de lente van 1936 ging de productie op tournee door Amerika. In het Nationaal Theater van Washington DC mocht er aanvankelijk alleen voor een blank publiek worden opgetreden. Hoofdrolspeler Todd Duncan (Porgy) weigerde onder deze condities te spelen en uiteindelijk werden ook kleurlingen toegelaten. Het was de eerste keer in de geschiedenis dat het Nationaal Theater voor een gemengd publiek toegankelijk was.

De opera is na de dood van Gershwin populairder geworden. Toch wordt het werk weinig opgevoerd, mogelijk omdat het moeilijk is om een goede bezetting bij elkaar te krijgen van zwarte operazangers. Gershwin heeft namelijk testamentair bepaald dat alleen zwarte mensen de opera mogen opvoeren. Wel worden diverse stukken uit de opera nog steeds regelmatig uitgevoerd in jazzbewerkingen. Met name Summertime, It ain't necessarily so en I loves you, Porgy worden als klassiekers beschouwd. Hetzelfde geldt voor het album dat Miles Davis en Gil Evans in 1958 op basis van de opera maakten.

Welke Europese (blanke) elementen hoor en zie je? En welke Afrikaanse?

Muzikale kenmerken Porgy & Bess:

Doel: klassieke symfonische muziek en Amerikaanse jazz mixen

Een enorme bezetting nodig om het goed uit te kunnen voeren

Afrikaanse invloed: 

• Dans
  
• Bluesachtige karakter
  
• Swing
  

Europese invloed:

• Veel blazers
  
• De vorm (opera)
  
• Symfonieorkest
  
• Klassiek geschoolde zang
  

Porgy & Bess, Summertime

01:00

WAAROM IS DIT EEN TYPISCH VOORBEELD VAN EEN JAZZNUMMER?