Les 4 - Ontstaan van het Nederlands

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Periode taalkunde

Vandaag

- Ontstaan van de Nederlandse taal

- Het oudste Nederlandse zinnetje - Klokhuis

- Huiswerk

Ontstaan van de Nederlandse taal

We gaan een reis door de tijd maken

- Proto-Indo-Europees

- Proto-Germaans

- Oudnederlands

- Middelnederlands

- Standaar Nederlands

Maak aantekeningen, de opdracht volgt aan het einde

Proto-Indo-Europees (4000 v.Chr. - 3000 v.Chr.)

Deze proto-taal werd ruim zesduizend jaar geleden gesproken en is de moedertaal van alle talen in Europa. De taal ontstond rond het Zwarte zee gebied en is zich vanuit daaruit gaan verspreiden. Het is een proto-taal omdat er geen verdere bewijzen zijn dat deze taal daadwerkelijk werd gesproken.

Proto-Germaans (3000 v.Chr. - 800 v.Chr.)

Het Proto-Germaans ontwikkelde zich doordat er een bevolkingsgroep uit Voor-Azië naar het noorden trok. Dit was ongeveer rond 2500 v.Chr. Door het reizen veranderde het Proto-Indo-Europees naar het Proto-Germaans. De verschillen tussen de talen waren nog niet heel groot, maar er traden wel al klankverschuivingen op. 

Oudnederlands (800 v.Chr. - 1150)

Uit het Proto-Germaans ontstonden nieuwe talen. Dit gebeurde omdat Germaanse stammen zich begonnen te verspreiden over een groter gebied. Hierdoor viel de taal steeds meer uiteen in onderling van elkaar verschillende dialecten. Een van die dialecten was het Oudnederlands. Van deze taal zijn er bewijzen dat de taal is gesproken, maar er is bijna niets uit die tijd bewaard gebleven. Het oudst bekendste zinnetje uit die tijd is: Maltho thi afrio lito. Wat ongeveer betekent: Ik meld je: ik bevrijd (je), laat. Deze zin werd gebruikt in de rechtspraak om een laat (halfvrij persoon) vrij te spreken. 

Middelnederlands (1150-1500)

Het Middelnederlands onderscheid zich nauwelijks van het Oudnederlands. Wel zijn er uit deze tijd veel meer teksten bewaard gebleven. De veranderingen die in deze tijd kwamen zaten vooral in de klinkerreductie. In het Oudnederlands had je vollere klinkers en deze veranderde naar stomme klinkers. Belangrijk is ook dat er toen nog niet een taal was. Er waren geen spellingsregels. De taal was een verzameling aan dialecten. Het bekendste oudste zinnetje komt uit deze tijd: Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu wat unbidan we nu. 

Standaard Nederlands (1500-Nu)

Tijdens de Tachtigjarige oorlog werd het Nederlands opeens een belangrijk onderdeel. We wilden onafhankelijk worden en net zoals de Spanjaarden onze eigen taal hebben. Vanuit daar zijn er afspraken gemaakt  en kwam er een taal met een regelsysteem. De bevolking leerde lezen en schrijven en de taal ontwikkelde zich tot de taal die wij vandaag de dag spreken. 

Aantekeningen

Werk je aantekeningen over de reis door de tijd en het ontstaan van het Nederlands uit in je schrift. 

Het oudste Nederlandse zinnetje

- Kijk naar de aflevering van het Klokhuis over Hebban olla vogala (zie volgende dia)

- Beantwoord de vragen in je schrift: 

1. Hoelang geleden is één van de allereerste Nederlandse zinnen opgeschreven?

2. Waar was het zinnetje onderdeel van?

3. Waarin werd het zinnetje opgeschreven?

4. Waarmee werd er vroeger geschreven?

5. Wat doe je met een penneproef?

6. In welke taal werd er rond 1100 geschreven?

7. Schrijf het zinnetje op en de vertaling.

https:

Huiswerk

1. Aantekeningen Ontstaan van de Nederlandse taal

2. Vragen Hebban Olla Vogala. 

Verschil tussen talen

Officieel zijn er bijna zevenduizend verschillende talen over de hele wereld. Veel van deze talen zijn dialecten, waardoor je nog ongeveer drieduizend talen over houdt. Een taal laat zien hoe een volk de wereld ziet en ervaart. Daarom is een taal cultureel gebonden. Waarom zijn er zoveel talen? Daar zijn twee verklaringen voor: Een bijbelse en een wetenschappelijke...

1. Toren van Babel

In het begin spraken alle mensen dezelfde taal. Op een dag besloten ze een hele hoge toren te maken. Ze maakten stenen en stapelden die opeen, steeds hoger en hoger. Hoe hoger ze kwamen, hoe beter ze zich voelden. ‘Kijk eens wat wij kunnen! Onze toren zal tot in de hemel komen. Wij zijn net zo sterk en slim als God!’
God hoorde dat en werd boos. Hij zorgde ervoor dat alle mensen een andere taal spraken. Zo begrepen ze elkaar niet meer. Ze konden niet meer samenwerken. Ze maakten ruzie met elkaar. De toren is nooit afgemaakt. De mensen die dezelfde taal spraken gingen samen hun eigen plek zoeken op de aarde.

De opdracht

1. Zet de titel Het ontstaan van verschillende talen bovenaan je pagina.

2. Beantwoord de volgende vragen bij het artikel Honderdduizend jaar praten. (deze vind je weer in de studiewijzer)

- Waarom zijn er zoveel verschillende talen op de wereld?

- Wat is er bekend over de eerste taal of talen die de eerste mensen in Afrika spraken?

- Waarom verdwijnen talen soms?

3. Neem het verhaal van de Toren van Babel over in je schrift. Je hebt drie keuzes:

Optie 1: Schrijf het verhaal over in je schrift en plak het plaatje van de Toren erbij in je schrift

Optie 2: Teken zelf een Toren van Babel en plak het verhaal erbij in je schrift

Optie 3: Schrijf het verhaal en teken de Toren. 

Het verhaal en de plaatjes vind je ook in de studiewijzer op Magister.

Taalfamilies

Hier in Europa kenden we dus een moedertaal, namelijk het Proto-Indo-Europees. Dit is een proto-taal, wat betekent dat er geen bewijzen zijn dat deze taal heeft bestaan/is gesproken. Vanuit deze moedertaal zijn er allerlei vertakkingen gekomen naar nieuwe talen, zoals het Proto-Germaans. Dit is de voorouder van het Nederlands. Alle talen staan met elkaar in verbinding en dat noemen we taalfamilies. Dat ziet er ongeveer zo uit...

Taalfamilies