Les 4 - Ontstaan van het Nederlands

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Periode taalkunde

Vandaag

- Ontstaan van de Nederlandse taal

- Het oudste Nederlandse zinnetje - Klokhuis

- Huiswerk

Ontstaan van de Nederlandse taal

We gaan een reis door de tijd maken

- Proto-Indo-Europees

- Proto-Germaans

- Oudnederlands

- Middelnederlands

- Standaar Nederlands

Maak aantekeningen, de opdracht volgt aan het einde

Proto-Indo-Europees (4000 v.Chr. - 3000 v.Chr.)

Deze proto-taal werd ruim zesduizend jaar geleden gesproken en is de moedertaal van alle talen in Europa. De taal ontstond rond het Zwarte zee gebied en is zich vanuit daaruit gaan verspreiden. Het is een proto-taal omdat er geen verdere bewijzen zijn dat deze taal daadwerkelijk werd gesproken.

Proto-Germaans (3000 v.Chr. - 800 v.Chr.)

Het Proto-Germaans ontwikkelde zich doordat er een bevolkingsgroep uit Voor-Azië naar het noorden trok. Dit was ongeveer rond 2500 v.Chr. Door het reizen veranderde het Proto-Indo-Europees naar het Proto-Germaans. De verschillen tussen de talen waren nog niet heel groot, maar er traden wel al klankverschuivingen op. 

Oudnederlands (800 v.Chr. - 1150)

Uit het Proto-Germaans ontstonden nieuwe talen. Dit gebeurde omdat Germaanse stammen zich begonnen te verspreiden over een groter gebied. Hierdoor viel de taal steeds meer uiteen in onderling van elkaar verschillende dialecten. Een van die dialecten was het Oudnederlands. Van deze taal zijn er bewijzen dat de taal is gesproken, maar er is bijna niets uit die tijd bewaard gebleven. Het oudst bekendste zinnetje uit die tijd is: Maltho thi afrio lito. Wat ongeveer betekent: Ik meld je: ik bevrijd (je), laat. Deze zin werd gebruikt in de rechtspraak om een laat (halfvrij persoon) vrij te spreken. 

Middelnederlands (1150-1500)

Het Middelnederlands onderscheid zich nauwelijks van het Oudnederlands. Wel zijn er uit deze tijd veel meer teksten bewaard gebleven. De veranderingen die in deze tijd kwamen zaten vooral in de klinkerreductie. In het Oudnederlands had je vollere klinkers en deze veranderde naar stomme klinkers. Belangrijk is ook dat er toen nog niet een taal was. Er waren geen spellingsregels. De taal was een verzameling aan dialecten. Het bekendste oudste zinnetje komt uit deze tijd: Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu wat unbidan we nu. 

Standaard Nederlands (1500-Nu)

Tijdens de Tachtigjarige oorlog werd het Nederlands opeens een belangrijk onderdeel. We wilden onafhankelijk worden en net zoals de Spanjaarden onze eigen taal hebben. Vanuit daar zijn er afspraken gemaakt  en kwam er een taal met een regelsysteem. De bevolking leerde lezen en schrijven en de taal ontwikkelde zich tot de taal die wij vandaag de dag spreken. 

Aantekeningen

Werk je aantekeningen over de reis door de tijd en het ontstaan van het Nederlands uit in je schrift. 

Het oudste Nederlandse zinnetje

- Kijk naar de aflevering van het Klokhuis over Hebban olla vogala (zie volgende dia)

- Beantwoord de vragen in je schrift: 

1. Hoelang geleden is één van de allereerste Nederlandse zinnen opgeschreven?

2. Waar was het zinnetje onderdeel van?

3. Waarin werd het zinnetje opgeschreven?

4. Waarmee werd er vroeger geschreven?

5. Wat doe je met een penneproef?

6. In welke taal werd er rond 1100 geschreven?

7. Schrijf het zinnetje op en de vertaling.

https:

Huiswerk

1. Aantekeningen Ontstaan van de Nederlandse taal

2. Vragen Hebban Olla Vogala.