Tijdvak 7: Les 2 de verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,4

De Verlichting

TV 7: pruiken en revoluties

• 7a de Verlichting
  

• 7b het verlicht absolutisme
  

• 7c de trans-Atlantische slavenhandel, de plantages en de opkomst van het abolitionisme

• 7d de democratische revoluties in westerse landen
  

 

1700 - 1800

De Verlichting

vanaf ±1700

• Een periode waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand (rede, ratio)
• Door gebruik te maken van het verstand maken mensen een einde aan de 'duisternis' van domheid, bijgeloof en onverdraagzaamheid.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen dat de Verlichting een gevolg is van de Wetenschappelijk Revolutie

• Je kunt belangrijke onderwerpen van verlichtingsdenken noemen, en daar voorbeelden bij geven.

Terugblik

•  Renaissance (ca 1500): kritische blik op oude teksten, waarnemingen zonnestelsel (Copernicus, Galileï)
  

• Wetenschappelijke Revolutie (ca 1650) : ontdekking natuurwetten (Newton) en betere instrumenten (microscoop) leiden tot golf van ontdekkingen.
  

• Spinoza en Descartes: rationalisme

Verlicht denker of niet?

Bekijk onderstaande zinnen en bedenk of ze wel of niet van een Verlichte denker zouden zijn.

Waarom wel / niet?

'Emotie is het allerbelangrijkste in het menselijk bestaan'

'De koning zou zijn macht moeten delen met een parlement'

'Je moet wel nadenken over jouw geloof, maar de Kerk heeft altijd gelijk.'

'De adel en geestelijkheid zijn traditioneel gezien nu eenmaal het belangrijkste'

1

2

3

4

zelfstandig werken

blz 77:

 vraag 4, 6, 7, 9

blz 79:

vraag 21

vraag 4

 Er was een aantal uitgangspunten die voor alle Verlichte denkers golden: rationeel optimisme, verspreiden van kennis, vrijheid en gelijkheid.

vraag 6

In de encyclopedie was alle tot dan toe beschikbare kennis verzameld. Die kennis was nu voor iedereen beschikbaar, waardoor mensen verstandiger zouden worden (rationeel optimisme)

Vraag 7

Verlichte denkers hielden er niet van dat iemand anders / een organisatie vertelde wat en hoe je moest geloven. Geloof was een persoonlijke zaak.

vraag 9

Voltaire geloofde wel dat God het heelal en de wereld had geschapen, maar dat de wereld zich vervolgens hield aan natuurwetten.

De Verlichters en politiek II

John Locke (Eng. 1632-1704)

Het volk geeft de koning/ regering zijn macht (sociaal contract)

Charles de Montesquieu (Fr. 1689-1755)
Trias Politica, de scheiding der machten

Jean Jacques Rousseau (Fr. 1712-1778)

Volksvertegenwoordiging doet wat het volk wil. (volkssoevereiniteit)

De Verlichters en het geloof

Voltaire

• God heeft de aarde gemaakt, maar grijpt niet in = deïsme
• Je kunt niet bewijzen dat er 1 waar geloof is, dus je moet verdraagzaam (tolerant) zijn.  

Gevolg

• Voor godsdienstvrijheid
• Tegen invloed van de kerk op de politiek

De Verlichters en gelijkheid

Rousseau + Voltaire

• Mensen (witte mannen!) zijn gelijk en vrij geboren
• Kant: vrijheid van meningsuiting

Gevolg

• Tegen standenmaatschappij
• Tegen slavernij/slavenhandel (Abolitionisme)

De Verlichters en economie 

Adam Smith

• Vrije marktwerking is een essentieel onderdeel van de economie

Reacties koningen

• Ideeën van de Verlichting verbieden
  

• Of
  

• Sommige ideeën overnemen, zolang de vorst alle macht houdt.
  
• = Verlicht absolutisme ('alles vóór het volk, niets dóór het volk')
  

Wie heeft in Nederland de uitvoerende macht?

1. De regering
2. Het parlement
3. De koning
4. De rechters

Wie heeft in Nederland de wetgevende macht?

1. De regering
2. Het parlement
3. De koning
4. De rechters

Het parlement is hetzelfde als de (landelijke) volksvertegenwoordiging

1. juist
2. onjuist

In het kabinet zitten...

1. alle ministers en staatssecretarissen
2. de volksvertegenwoordigers

De regering = staatshoofd + kabinet

1. juist
2. onjuist

De ministers...

1. controleren de tweede kamer
2. bedenken wetten en voeren deze uit

Een minister zit NOOIT in de volksvertegenwoordiging.

1. juist
2. onjuist

Een volksvertegenwoordiger zit NOOIT in het kabinet.

1. juist
2. onjuist