Les 3.4 Stambomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

S

T

A

M

B

O

M

E

N

S

T

A

M

B

O

M

E

N

Programma

1. Huiswerk nakijken
2. Herhaling les 3.3 kruisingen
3. Uitleg 3.4 Stambomen
4. Opdrachten maken 3.4 Stambomen
5. Quiz 3.4 Stambomen
6. Evaluatie

Fenotype

Homozygoot

Een "onderdrukt" allel

De allelen voor een bepaalde eigenschap

Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap

Homozygoot dominant

Homozygoot recessief

Heterozygoot

De waarneembare eigenschap van een organisme

Twee gelijke allelen voor een eigenschap

Recessief allel

Gen

Heterozygoot

AA

aa

Aa

Stappenplan

1. Schrijf het fenotype van beide ouders op inclusief het geslacht
2. Schrijf het genotype van beide ouders hieronder
3. Schrijf de allelen in de geslachtscellen op
4. Maak het kruisingsschema
5. Schrijf onder het schema de verhouding in genotypen op
6. Schrijf daaronder de verhouding in fenotype

1:1

bruin - wit

 Oefenopgave 1

• Bij cavia’s is de aanleg voor zwart haar dominant over die voor wit haar. Twee cavia’s (heterozygoot voor deze aanleg), worden met elkaar gekruist. Hoe groot is het percentage nakomelingen in de F1 dat wit haar zal hebben? 
  
  
• Maak nu een kruisingsschema
  

Uit de kruising van de bruinharige labrador reu (bb) en de zwartharige labradorteef (BB). ontwikkelen zich twee zwartharige labradors. De dieren in de F1 van deze kruising planten zich onderling voort.

Het genotype van de labradors in de F1 is :

1. BB en Bb
2. Bb
3. Bb en bb
4. BB, Bb en bb

Klopt het kruisingschema?

1. Juist
2. Onjuist
3. Snap hier niets van

Deze les leer je:

Je kunt uit een gegeven stamboom afleiden welke genotypen de ouders en/of nakomelingen hebben, 

welk allel dominant is en welk allel recessief.

Een stamboom

Stamboom van een gezin

Stap 1: Kijk welk fenotype iedereen uit de stamboom heeft.

Stap 2: Wat is het genotype van het kind met een ander fenotype dan vader én moeder?

Stap 3: Schrijf bij de stamboom wat je nu weet over het genotype van de andere gezinsleden.

Stap 4: Vul de genotypen zo veel mogelijk aan.

Samengevat

Stambomen

Schematisch overzicht van een erfelijke eigenschap binnen een familie.

Aan het werk

Basisstof 3.4                  

Opdracht 1 t/m 9          

Opdracht 3 en 6 hoeven niet

Wie zijn de mannen in deze stamboom?

1. Alle personen weergegeven met een vierkant
2. Alle personen weergegeven met een rondje

Hoeveel generaties zijn afgebeeld in deze stamboom?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Zie deze stamboom, kan je afleiden welke eigenschap dominant is?

1. Ja, zwart
2. Ja, wit
3. Nee, niet af te leiden

Bij konijnen komen verschillende vachtkleuren voor.
Het gen voor donkere vachtkleur is dominant (A).

De stamboom in de afbeelding geeft de overerving van de vachtkleur in een konijnenfamilie weer. Geef de genotypen van konijn 1, 2 en 3

1. 1 = Aa / 2 = Aa / 3 = aa
2. 1 = Aa / 2 = AA / 3 = aa
3. 1 = aa / 2 = aa / 3 = Aa
4. 1 = aa / 2 = aa / 3 = AA

Persoon nummer 4 heeft als enige blauwe ogen (genotype is bb). De rest heeft bruine ogen. Van welke personen in deze stamboom kun je met zekerheid zeggen dat ze het genotype Bb hebben?

1. 1 en 2
2. 1 en 3
3. 2 en 3
4. 2 en 5

Vraag 1
Een vrouw met blauwe ogen krijgt een kind met bruine ogen. Het allel B voor bruine ogen is dominant over het allel b voor blauwe ogen. Welk(e) genotype(en) kan de vader gehad hebben?

1. BB of Bb
2. Bb of bb
3. Alleen BB
4. Alleen bb

3. Wat zijn 4 en 8 van elkaar?

1. Neef en nicht
2. Vader en dochter
3. Oom en nicht
4. Tante en neef

Kun je op basis van de stamboom hiernaast met zekerheid zeggen welke eigenschap (blond of bruin) dominant is?

1. Nee
2. Ja, dat is bruin
3. Ja, dat is blond

Kan je nu?

Uit een gegeven stamboom afleiden welke genotypen de ouders en/of nakomelingen hebben?

Welk allel dominant is en welk allel recessief?